Rozliczenie odszkodowania wypłaconego z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Jakie będą skutki podatkowe i księgowe wypłacenia im ew. odszkodowania na podstawie takiej umowy?
Zgodnie z art. 1011 Kp, w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji). Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od niego wyrównania tej szkody.
Konsekwencje zawarcia umowy o zakazie konkurencji
Powyższe przepisy odnoszą się do sytuacji, gdy pracodawca i pracownik mający dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Umowa taka wymaga, pod rygorem nieważności, formy pisemnej. W umowie określa się także okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego z tego tytułu pracownikowi od pracodawcy.
Odszkodowanie przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy. Może być wypłacane w miesięcznych ratach. W razie sporu o odszkodowaniu orzeka sąd pracy.
Zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.
Należy również pamiętać, że w myśl art. 15gf pkt 1 specustawy w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, strony umowy o zakazie konkurencji obowiązującym po ustaniu stosunku pracy, na rzecz których ustanowiono zakaz działalności konkurencyjnej, mogą ją wypowiedzieć z zachowaniem terminu 7 dni.
Opodatkowanie i oskładkowanie
Na gruncie prawa podatkowego odszkodowanie wypłacone byłemu pracownikowi w związku z zakazem konkurencji po ustaniu stosunku pracy, podlega PIT jako przychód ze stosunku pracy – wynika bowiem z łączącego strony stosunku pracy (por. interpretacje IS w Poznaniu z 3.06.2016, ILPB1/4511-1-319/16-2/KF, i Katowicach z 2.05.2012, IBPBII/1/415-115/12/ASz). Nie korzysta przy tym z żadnego ze zwolnień podatkowych. W myśl art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. d updof wolne od tego podatku są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, z wyjątkiem odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji.
Ryczałtowe opodatkowanie odszkodowań od spółek z udziałem Skarbu Państwa lub gminy
Od niektórych odszkodowań, przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji, pobiera się zryczałtowany podatek w wysokości 70% należnego odszkodowania, bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania.
Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 15 updof dotyczy to odszkodowań wypłacanych przez spółki, w których Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, związek jednostek samorządu terytorialnego, państwowa osoba prawna lub komunalna osoba prawna dysponują bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, w tym także na podstawie porozumień z innymi osobami.
Stawka 70% ma zastosowanie do części odszkodowania przekraczającej wysokość wynagrodzenia otrzymanego przez podatnika z tytułu umowy o pracę (lub umowy o świadczenie usług wiążącej go ze spółką) w okresie 6 mies. poprzedzających pierwszy miesiąc wypłaty odszkodowania.
Odsetki zapłacone z tytułu nieterminowej wypłaty tego odszkodowania są natomiast zwolnione od PIT na mocy art. 21 ust. 1 pkt 95 updof, jako należne z tytułu nieterminowego wypłacenia świadczenia mającego źródło w stosunku pracy.
Pobór zaliczki na PIT od odszkodowań wypłaconych byłym pracownikom, z tytułu zakazu konkurencji, odbywa się na zasadach określonych w art. 32 updof. Przy kalkulacji zaliczki należy uwzględnić pracownicze koszty uzyskania przychodów. Na pracodawcy ciąży obowiązek wystawienia byłemu pracownikowi informacji PIT-11, uwzględniającej kwoty wypłaconych odszkodowań i pobranych zaliczek.
Z kolei zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia składkowego odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, nie stanowią podstawy wymiaru składek ZUS.
Dla przedsiębiorcy (byłego pracodawcy) odszkodowanie wypłacone byłemu pracownikowi w związku z zakazem konkurencji po ustaniu stosunku pracy, stanowi koszt uzyskania przychodów na ogólnych zasadach, zgodnie z art. 15 ust. 1 updop i art. 22 ust. 1 updof, jako koszt poniesiony w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.
Księgowania
Operacje gospodarcze, dotyczące wypłaty byłemu pracownikowi odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy, ujmuje się w księgach rachunkowych następująco:
1. Odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki”
2. Pobór zaliczki na PIT oraz wpłata do US
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki”
Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (PIT)
Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (PIT)
Ma konto 13 „Rachunki i kredyty bankowe”
3. Naliczone odsetki za zwłokę w wypłacie odszkodowania
Wn konto 75-1 „Koszty finansowe”
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki”
4. Wypłata byłemu pracownikowi odszkodowania wraz z ew. odsetkami, pomniejszonego o zaliczkę na PIT
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki”
Ma konto 13 „Rachunki i kredyty bankowe”.
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
