Rozliczanie PIT za Ukraińców zatrudnionych na umowę zlecenia

Nieograniczony obowiązek podatkowy

Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium RP, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy) (art. 3 ust. 1 updof).

W myśl art. 3 ust. 1a updof za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP uważa się osobę fizyczną, która:

• ma tu centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
• przebywa tu dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Spełnienie jednego z ww. warunków wystarczy dla uznania, że podatnik ma miejsce zamieszkania w Polsce, a więc podlega tu nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, czyli opodatkowaniu od wszystkich osiąganych dochodów.

Przesłanka posiadania centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) wymaga uwzględnienia okoliczności dotyczących osobistej i ekonomicznej sfery życia osoby fizycznej. Należy wziąć pod uwagę m.in. „lokalizację” więzi rodzinnych i towarzyskich, działalności zawodowej i pozazawodowej, posiadanego majątku. W szczególności przez „centrum interesów osobistych” należy rozumieć tzw. ognisko domowe, wszelkie powiązania rodzinne i towarzyskie, aktywność społeczną, polityczną, kulturalną, obywatelską, przynależność do organizacji (klubów), uprawiane hobby itp. Natomiast „centrum interesów gospodarczych” to miejsce prowadzenia działalności zarobkowej, źródła dochodów, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, polisy ubezpieczeniowe, zaciągnięte kredyty, konta bankowe itp.

Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski uważa się również osobę fizyczną, która przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym (którym jest rok kalendarzowy). Warunek ten stanowi samodzielną podstawę do uznania określonej kategorii osób za rezydentów, niezależną od posiadania przez nich na terytorium Polski ośrodka interesów życiowych.

Ograniczony obowiązek podatkowy

Natomiast osoby fizyczne, które nie spełniają żadnego z ww. kryteriów, tj. na terytorium RP:

• nie mają centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodka interesów życiowych) ani
• nie przebywają dłużej niż 183 dni w roku podatkowym,

nie mają tu miejsca zamieszkania, a tym samym posiadają ograniczony obowiązek podatkowy, czyli są zobowiązane do zapłaty podatku tylko od dochodów uzyskanych w danym roku na terytorium Polski (art. 3 ust. 2a updof).

Stanowisko fiskusa

W kwietniu 2022 r. z mocą obowiązującą od 24.02.2022 r. do updof został dodany art. 52zj, mający zastosowanie do obywateli Ukrainy przybyłych do Polski w związku wojną. Przepis ten stanowi, że w przypadku osób fizycznych, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z 12.03.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, spełnienie warunku określonego w art. 3 ust. 1a pkt 1 w okresie od dnia 24.02.2022 do dnia 31.12.2022 r. stwierdza się na podstawie pisemnego oświadczenia tej osoby o posiadaniu na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodka interesów życiowych).

Jak wskazało Ministerstwo Finansów w komunikacie z 11.04.2022 r. (Rezydencję podatkową obywateli Ukrainy ustala się na podstawie oświadczeń), obywatel Ukrainy może potwierdzić przeniesienie na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodka interesów życiowych) poprzez złożenie oświadczenia. Złożenie oświadczenia pracodawcy lub innemu płatnikowi powoduje, że od pierwszego dnia przybycia do Polski podatnik zostanie uznany za polskiego rezydenta podatkowego. Płatnik nie jest zobowiązany do badania prawdziwości tego oświadczenia, chyba że z informacji i dokumentów znajdujących się w jego posiadaniu wynikają ustalenia przeciwne.

Wskazana regulacja miała charakter przejściowy – obowiązywała w okresie od 24.02.2022 do 31.12.2022 r. Niemniej organy podatkowe w wydawanych interpretacjach potwierdzały, że rezydencję podatkową Ukraińców, którzy nie przybyli do Polski w związku z wojną, płatnik także może ustalić na podstawie ich oświadczenia o przeniesieniu do Polski ośrodka interesów życiowych. Co więcej, twierdziły tak również w odniesieniu do stanu prawnego obowiązującego przed 24.02.2022 r. (pisma KIS z 29.04.2022 r., 0113-KDIPT2-3.4011.1008.2021.2.MS, 2.05.2022 r., 0113-KDIPT2-3.4011.1099.2021.2.MS, i 24.06.2022 r., 0113-KDIPT2-3.4011.286.2022.1.IR).

Takie postępowanie nie powinno być kwestionowane także w 2023 r. Jednak w odniesieniu do obywateli Ukrainy przebywających w Polsce w związku z wojną podstawą prawną do ustalania przez płatników polskiej rezydencji podatkowej na podstawie oświadczenia podatnika jest nowo dodany do updof art. 52zn, o analogicznej treści co art. 52zj, lecz obowiązujący w okresie od 1.01.2023 do 31.12.2023 r.

Decyduje oświadczenie

W świetle ww. przepisów i interpretacji, jeżeli zleceniobiorca złoży oświadczenie, w którym na dzień złożenia oświadczenia i na przyszłość (a więc również w okresie współpracy ze spółką) deklaruje swój ośrodek interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) w Polsce, to spółka powinna traktować go od początku współpracy jako osobę mającą miejsce zamieszkania w Polsce w rozumieniu art. 3 ust. 1a updof, a w związku z tym obliczać zaliczki na PIT z tytułu wypłacanego wynagrodzenia na zasadach ogólnych.

Jeżeli zaś zleceniobiorca w trakcie roku podatkowego zmieni ośrodek interesów życiowych z ukraińskiego na polski i zmieni złożone w tym zakresie oświadczenie, to gdy:

• nie przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym – od momentu zmiany tego oświadczenia (zmiany na centrum interesów osobistych lub gospodarczych podatnika w Polsce) spółka jako płatnik powinna stosować zasady jak dla osoby mającej miejsce zamieszkania w Polsce,
• przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym – spółka jako płatnik po przekroczeniu 183 dni tego pobytu w Polsce powinna stosować zasady jak dla osoby mającej miejsce zamieszkania w Polsce; otrzymanie w tej sytuacji oświadczenia, że centrum interesów osobistych lub gospodarczych mieści się w Polsce (zmiana dotychczasowego oświadczenia) pozostanie bez wpływu na ustalenie momentu, od którego płatnik stosuje te zasady.

Należy też zauważyć, że updof nie wprowadza dodatkowej przesłanki dla określenia rezydencji podatkowej osoby fizycznej w postaci obowiązku posiadania identyfikatora podatkowego (w przypadku osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej numeru PESEL). Niepodanie spółce PESEL przez zleceniobiorców, którzy złożyli oświadczenie, że ich ośrodek interesów gospodarczych (lub osobistych) znajduje się w Polsce, nie ma wpływu na uznanie ich za osoby, które mają miejsce zamieszkania w Polsce w rozumieniu art. 3a ust. 1 updof, czyli jako rezydentów Polski dla potrzeb podatkowych.