Przekazanie części zysku spółki jawnej na kapitał zapasowy a obowiązek zapłaty PCC

W art. 1 ustawy o PCC zawarto zamknięty katalog czynności cywilnoprawnych podlegających temu podatkowi. Z ust. 1 pkt 1 lit. k oraz pkt 2 tego artykułu wynika, że PCC podlega m.in. umowa spółki oraz jej zmiana. Zgodnie z art. 1 ust. 3 pkt 1 ustawy o PCC za zmianę umowy spółki przy spółce osobowej (którą w myśl art. 1a pkt 1 ustawy o PCC jest spółka jawna) uważa się:

• wniesienie lub podwyższenie wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki,
• pożyczkę udzieloną spółce przez wspólnika,
• dopłaty,
• oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania.

Obowiązek podatkowy z tytułu ww. czynności ciąży na spółce jawnej (art. 4 pkt 9 ustawy o PCC). Stawka PCC wynosi 0,5% podstawy opodatkowania określonej w art. 6 ust. 1 pkt 8 (art. 7 ust. 1 pkt 9).

Czynności podlegające PCC zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę. Nie można domniemywać, że jakakolwiek czynność niewymieniona w katalogu określonym w art. 1 jest objęta obowiązkiem zapłaty PCC.

Z Ksh (art. 51 § 1) wynika, że każdy ze wspólników spółki jawnej ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Ponadto wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego, przy czym jeżeli wskutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika został uszczuplony, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika (art. 52 § 1 i 2). Przepisy te mają zastosowanie, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej (art. 37 § 1).

W świetle tych przepisów nie budzi wątpliwości, że wspólnikom spółki jawnej pozostawiona została swoboda w zakresie podejmowania decyzji co do sposobu rozdysponowania zyskiem. Podstawą takiej decyzji są postanowienia umowy spółki bądź uchwała wspólników. Wspólnicy mają prawo dysponować zyskiem spółki jawnej i nie są bezwzględnie obowiązani do jego wypłaty – mogą m.in. pozostawić go w spółce, przeznaczając na kapitał zakładowy.

Decyzja podjęta uchwałą wspólników o zatrzymaniu zysku w spółce i przeznaczeniu go na kapitał zapasowy nie jest żadną z czynności cywilnoprawnych wymienionych w art. 1 ustawy o PCC.

Podjęcie takiej uchwały nie oznacza trwałego zwiększenia majątku spółki, bowiem z kapitału zapasowego mogą być w kolejnych latach dokonywane wypłaty na rzecz wspólników. Nie można wówczas mówić o realnym zwiększeniu majątku spółki, tym bardziej że uchwała o zatrzymaniu części zysków na kapitale zapasowym nie jest związana ze zmianą umowy spółki i zwiększeniem wkładów wspólników.

Niewypłacony zysk nie zwiększa udziału żadnego ze wspólników w majątku spółki i może być wypłacony w kolejnych latach albo może zostać (o ile takie są postanowienia wspólników) przeznaczony na pokrycie przyszłych strat. Z pewnością zatem przeznaczenie zysku na kapitał zapasowy nie może być uznane za odpowiadające takiej czynności prawnej jak wniesienie wkładu do spółki czy też jego podwyższenie.

Pozostawienie zysku w spółce mocą uchwały wspólników z przeznaczeniem na kapitał zapasowy nie kreuje też umowy pożyczki. Spółka poprzez zwiększenie kapitału zapasowego nie uzyskuje także od wspólników rzeczy ani praw majątkowych do nieodpłatnego używania.

Pogląd ten ma potwierdzenie zarówno w orzecznictwie sądowym, jak i w interpretacjach KIS.

NSA w wyroku z 10.11.2016 (II FSK 2834/14) orzekł: wspólnicy spółki jawnej uchwalili, że zysk spółki powstały w związku z prowadzoną w ciągu 2012 działalnością przeznaczą i przeniosą w całości na kapitał zapasowy. Powyższe odroczenie wypłaty zysku nie może być utożsamiane z podwyższeniem wkładu wspólników. Taka sytuacja powstałaby, gdyby wspólnicy w sposób jednoznaczny postanowili o definitywnym pozostawieniu pieniędzy w spółce, przeznaczając je na podwyższenie wkładów. (…) Nie znajduje uzasadnienia (…) twierdzenie, że przekazany spółce przez wspólników zysk brutto na kapitał zapasowy stanowi w rzeczywistości podwyższenie wkładów, których wartość powoduje zwiększenie majątku spółki.

Także w interpretacji KIS z 5.12.2018 (0111-KDIB4.4014.414.2018.2.AD) czytamy: uchwała wspólników o pozostawieniu części czy całości zysku w spółce, co do zasady, nie podlega PCC, chyba że z jej treści wynika, że wspólnicy podjęli decyzję np. o przeznaczeniu go na powiększenie wysokości swoich wkładów. Jak wynika z wniosku, pozostawienie zysku w spółce nie wiąże się z wniesieniem ani z podwyższeniem wkładów przez wspólników spółki. Zatrzymanie w spółce wypracowanego zysku nie zostało także potraktowane przez wspólników jako pożyczka udzielona przez wspólników spółce, dopłata, depozyt nieprawidłowy ani jako oddanie spółce przez wspólników środków finansowych do nieodpłatnego używania.

W świetle powyższego opisana we wniosku czynność przekazania wypracowanego zysku wnioskodawcy na finansowanie bieżącej działalności gospodarczej – skoro nie jest jedną z ww. czynności – nie stanowi zmiany umowy spółki i nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Tym samym na wnioskodawcy nie ciążył obowiązek składania deklaracji oraz uiszczenia PCC.

Podobnie w interpretacji KIS z 2.01.2019 (0111-KDIB4.4014.418.2018.2.MD) wskazano: uchwała wspólników o pozostawieniu części zysku w spółce i przeznaczeniu go na finansowanie bieżącej działalności spółki, co do zasady, nie podlega PCC, chyba że z jej treści wynika, że wspólnicy podjęli decyzję np. o przeznaczeniu go na powiększenie wysokości swoich wkładów.

Identyczny pogląd – w odniesieniu do spółki komandytowej, która także (jak spółka jawna) jest spółką osobową, KIS wyraziła w interpretacji z 4.10.2017 (0112-KDIL3-2.4011.257.2017.2.AK).

Podsumowując: ponieważ wspólnicy, podejmując uchwałę, wyraźnie postanowili przeznaczyć zatrzymaną część zysku spółki na jej kapitał zapasowy, a tym samym wyrazili jasno swoją wolę co do kwalifikacji czynności, na podstawie której pozostawiają zysk w spółce, i czynność ta nie mieści się w ustawowym katalogu czynności cywilnoprawnych objętych PCC, to na spółce nie ciąży obowiązek zapłaty tego podatku.