Przedłużenie okresu pomocy dla uchodźców wojennych z Ukrainy
Zielone światło dla wydłużenia okresu ochronnego dla Ukraińców (nawet do 4.03.2025 r.) dała Rada UE, nowelizując swoją decyzję wykonawczą z 2022 r. decyzją 2023/409 z 19.10.2023 r. Polski ustawodawca zdecydował się na rozwiązanie przejściowe – wydłużenie systemu osłonowego do 30.06.2024 r., nowelizacją z 9.02.2024 r. ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU poz. 232, dalej nowelizacja), która weszła w życie 22.02.2024 r.
W uzasadnieniu do projektu nowelizacji nazwano ją przejściową. Jednocześnie rząd zapowiedział dalsze prace nad kolejnymi, kompleksowymi zmianami, w celu przedłużenia kanałów pomocy i ułatwień dla Ukraińców do 4.03.2025 r. Zapowiedź ta wymaga większych konsultacji i uzgodnień społecznych, dlatego będzie procedowana jako kolejna nowelizacja ustawy.
Legalny pobyt
Zmienione przepisy wydłużyły (do 30.06.2024 r.) prawo ukraińskich uchodźców do legalnego pobytu w Polsce. Przypominamy, że – zgodnie z art. 1 i art. 2 ustawy z 12.03.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (DzU z 2024 r. poz. 167 ze zm., dalej ustawa) – prawo to przysługuje (z drobnymi wyjątkami):
a) obywatelowi Ukrainy, który począwszy od 24.02.2022 r. przybył legalnie do Polski z terytorium Ukrainy w związku z prowadzonymi tam działaniami wojennymi i deklaruje zamiar pozostania,
b) obywatelowi Ukrainy mającemu Kartę Polaka, który wraz z rodziną z powodu tych działań wojennych przybył do RP począwszy od 24.02.2022 r. i deklaruje zamiar pozostania,
c) nieposiadającemu ukraińskiego obywatelstwa małżonkowi uchodźcy, o którym mowa w pkt a i b, o ile począwszy od 24.02.2022 r. małżonek ten przybył do RP w związku z działaniami wojennymi oraz nie ma obywatelstwa polskiego ani innego państwa UE,
d) dziecku urodzonemu na terytorium RP przez matkę zaliczaną do ww. osób.
Nowelizacja wydłuża (także do 30.06.2024 r.) moc obowiązującą innych dokumentów i rozwiązań pobytowych dla ww. osób, np. wiz krajowych, zezwoleń na pobyt czasowy, kart pobytu, polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca, dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany” czy wiz Schengen.
Ułatwienia w zatrudnieniu
Również do 30.06.2024 r. uchodźcy mogą podejmować pracę na odformalizowanych zasadach. Wystarczy, że w ciągu 14 dni od ich zatrudnienia pracodawca powiadomi o tym fakcie powiatowy urząd pracy (właściwy dla miejsca swojej siedziby lub zamieszkania), za pośrednictwem portalu www.praca.gov.pl. Ma przy tym obowiązek przez cały czas zatrudniać Ukraińca w wymiarze czasu pracy lub w liczbie godzin nie niższej od wskazanych w powiadomieniu oraz wypłacać wynagrodzenie nie niższe od zadeklarowanego, a gdy doszło do zwiększenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin świadczenia pracy – odpowiednio podniesione (art. 22 ust. 1 ustawy).
Uchodźcy mogą też otwierać i prowadzić działalność gospodarczą w Polsce na takich samych zasadach, jak Polacy.
Ustalanie rezydencji podatkowej
W 2024 r. nadal będzie obowiązywać ułatwiony sposób ustalania polskiej rezydencji podatkowej obywateli Ukrainy – na podstawie pisemnego oświadczenia danej osoby o posiadaniu na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodka interesów życiowych). Tak wynika z art. 52zr updof. Nowy przepis ma zastosowanie do oświadczeń złożonych od 1.01.2024 r. (art. 4 ust. 2 nowelizacji).
Preferencje podatkowe dla niosących pomoc…
Z kolei w art. 52zo updof i art. 38wc updop ponownie umożliwiono w 2024 r. zaliczanie do kosztów podatkowych kosztów wytworzenia bądź ceny nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn przekazanych w tym roku (wymienionym w ustawie podmiotom) na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy, a także kosztów poniesionych z tytułu nieodpłatnego świadczenia na te cele. Wymienione darowizny mogą być ponadto na zasadach ogólnych odliczone przez podatników od dochodu za 2024 r. (bądź przychodu, jeśli płacą PIT w formie ryczałtu ewidencjonowanego).
Z kolei podatnicy rozliczający się z CIT w formie ryczałtu od dochodów spółek nie muszą z tej racji wykazywać dochodu z tytułu wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą (nowy art. 38wd updop).
Poniesione w 2024 r. koszty ww. darowizn nie będą też uwzględniane przy ustalaniu podatku minimalnego (obliczaniu straty oraz udziału dochodów w przychodach zgodnie z art. 24ca ust. 1 updop), co wynika z art. 38ya updop.
...i ją otrzymujących
Podmioty otrzymujące w 2024 r. ww. darowizny i nieodpłatne świadczenia nie zapłacą od nich PIT ani CIT – nie zalicza się ich do przychodów na mocy art. 52zp updof i art. 38xb updop.
Przewidziano też dalsze zwolnienie z PIT dla pomocy humanitarnej otrzymanej w tym roku przez podatników będących obywatelami Ukrainy, którzy po 23.02.2022 r. przybyli do Polski z terytorium Ukrainy, na skutek toczących się tam działań wojennych (art. 52zq updof).
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych