Pracodawca nie odpowie za błędy związane z rozliczaniem PIT od wynagrodzeń, jeśli zawinił podatnik

Takie stanowisko zajęło Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytanie Stowarzyszenia Księgowych w Polsce. Źródłem wątpliwości jest art. 26a Op, regulujący odpowiedzialność płatnika, w brzmieniu obowiązującym do końca 2022 r.

Przepis ten stanowi, że podatnik (np. pracownik) nie ponosi odpowiedzialności z tytułu zaniżenia lub nieujawnienia przez płatnika podstawy opodatkowania czynności, o których mowa m.in. w art. 12 updof (przychody ze stosunku pracy) – do wysokości zaliczki, do której pobrania zobowiązany jest płatnik. W takim przypadku nie stosuje się art. 30 § 5 Op, zgodnie z którym płatnik nie ponosi odpowiedzialności, jeżeli zaniżenie podatku nastąpiło z winy podatnika.

Tym samym płatnik (np. pracodawca) ponosi odpowiedzialność podatkową nawet w razie zaniżenia zaliczki z winy podatnika, który złożył błędne oświadczenie lub zapomniał powiadomić pracodawcę o zmianie stanu upoważniającego do zastosowania różnych ulg w trakcie roku. Do takich wniosków prowadzi wykładnia gramatyczna wskazanych przepisów.

Wzrost ryzyka

Problem uwidocznił się w 2022 r., na skutek licznych zmian w obowiązkach płatników PIT (zwłaszcza pracodawców) wprowadzonych tzw. Polskim Ładem i jego kolejnymi nowelizacjami.

Niejasne, pełne luk i wielokrotnie nowelizowane w trakcie roku przepisy spowodowały znaczny wzrost ryzyka odpowiedzialności za niepobranie we właściwej wysokości zaliczki na podatek dochodowy. Ich efektem była m.in. zmiana zasad składania PIT-2, mogąca spowodować błędne składanie tych oświadczeń przez pracowników zatrudnionych u więcej niż jednego pracodawcy lub pobierających świadczenia emerytalne (rentowe), co z kolei prowadziło do sytuacji, w której kwotę zmniejszającą podatek stosowali równocześnie dwaj płatnicy. Sytuację skomplikowało też wprowadzenie wielu nowych zwolnień podatkowych (tzw. ulga dla rodzin 4+, dla pracujących seniorów, na powrót), w związku z którymi pracownicy składali płatnikom oświadczenia, że spełniają warunki do stosowania tych zwolnień.

Korzystne stanowisko resortu finansów

SKwP od dłuższego czasu podnosiło problem odpowiedzialności płatnika za zaniżenie zaliczki wynikającej z zastosowania błędnie złożonego wniosku lub oświadczenia przez podatnika.

Reagując na zgłoszone postulaty, Ministerstwo Finansów przyznało, że to podatnik, a nie płatnik powinien ponieść odpowiedzialność w przypadku złożenia przez podatnika więcej niż jednego oświadczenia zawartego w druku PIT-2. W skierowanym do SKwP piśmie przypomniało, że wyjaśnienie intencji wprowadzenia art. 26a Op znalazło się w uzasadnieniu rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 731 Sejmu V kadencji). Wskazano tam, że przepis ten, przenosząc na płatnika wyłączną odpowiedzialność za niepobranie przez płatnika podatku dochodowego lub pobranie tego podatku w zaniżonej wysokości, przyczyni się do ograniczenia „szarej strefy” w zatrudnieniu. Według Ministerstwa zaniżenie zaliczki na skutek zastosowania wniosku lub oświadczenia błędnie złożonego przez osobę zatrudnioną z całą pewnością nie ma nic wspólnego z „szarą strefą” w wypłacaniu wynagrodzeń. Uzyskana odpowiedź powinna więc uspokoić wielu księgowych.

Zmiana od 2023 r.

Dodajmy, że opisany problem nie występuje, jeśli chodzi o stan prawny obowiązujący od 2023 r. Ustawa z 9.06.2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1265 ze zm.) wprowadziła zmianę ograniczającą odpowiedzialność płatników PIT. W dodanym do updof art. 31a ust. 10 zapisano, że w przypadku gdy zaniżenie lub nieujawnienie przez płatnika podstawy opodatkowania wynikało z zastosowania przez niego złożonych przez podatnika wniosków lub oświadczeń mających wpływ na obliczenie zaliczki, przepisu art. 26a § 2 Op się nie stosuje. Kwestia ta została więc ostatecznie i jednoznacznie rozwiązana przez ustawodawcę.