Pożyczka udzielona przez przedsiębiorcę z majątku osobistego: VAT, PCC i PIT

Incydentalna pożyczka, udzielona z majątku osobistego, nie podlega VAT, także wtedy, kiedy udziela jej osoba będąca czynnym podatnikiem tego podatku. Wiąże się to z tym, że – w zakresie transakcji dotyczących majątku osobistego – osoba fizyczna nie występuje w charakterze przedsiębiorcy, a więc podatnika w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT.

Podobnie jest w przypadku, gdy podatnik VAT – poza zakresem działalności swojego przedsiębiorstwa – dokonuje jednorazowej sprzedaży składnika majątku osobistego, np. samochodu czy mieszkania.

W związku z tym bezprzedmiotowe byłyby rozważania nt. stawki VAT, obowiązku wystawiania faktur przy otrzymywaniu odsetek czy ujmowania odsetek w deklaracji VAT-7 albo VAT-7K. Ponieważ pożyczka, o której mowa w pytaniu, nie stanowi usługi objętej VAT, nie pociąga za sobą żadnych skutków na gruncie tego podatku.

Niezależnie od powyższego umowa pożyczki – co do zasady – podlega PCC, który obciąża pożyczkobiorcę. Jednak pożyczka udzielona spółce z o.o. przez jej wspólnika jest z tego podatku zwolniona na podstawie art. 9 pkt 10 lit. i ustawy o PCC.

Zgodnie z brzmieniem ww. przepisu zwalnia się od podatku (...) pożyczki udzielane (...) przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej. Nie ma wątpliwości, że zwolnienie obejmuje nie tylko spółki akcyjne, zaciągające pożyczki od swoich akcjonariuszy, ale także spółki z o.o., zasilane kapitałem pożyczkowym przez udziałowców. Jest ono bezwarunkowe, a co za tym idzie pożyczkodawca (spółka z o.o.) nie ma obowiązku składania deklaracji PCC-3.

Jeśli chodzi o skutki wypłaty odsetek na gruncie PIT, to w przedstawionej w pytaniu sytuacji nie są one przychodem z działalności gospodarczej – z tego samego powodu, dla którego pożyczka nie podlega VAT, została bowiem udzielona z majątku prywatnego i nie jest związana z działalnością gospodarczą. Przychód odsetkowy powinien więc być zaliczony do przychodów z kapitałów pieniężnych, o których mowa w art. 10 pkt 7 oraz art. 17 ust. 1 pkt 1 updof.

Jednocześnie skoro odsetki od pożyczki są wypłacane podatnikowi bez związku z jego działalnością gospodarczą, podlegają opodatkowaniu wg stawki 19% – w myśl art. 30a ust. 1 pkt 1 updof. Jest to opodatkowanie zryczałtowane, co oznacza, że jego przedmiotem jest przychód bez pomniejszania o koszty jego uzyskania, a ponadto takiego przychodu nie łączy się z przychodami opodatkowanymi na zasadach ogólnych (art. 30a ust. 6 i 7 updof).

Zryczałtowany podatek – równy 19% kwoty odsetek brutto – powinien być pobrany przez spółkę z o.o., która będzie działać w charakterze płatnika. Zgodnie z art. 41 ust. 4 updof pobór takiego podatku następuje przy każdorazowej wypłacie odsetek. Innymi słowy przy każdej wypłacie podatnik będzie otrzymywał 81% odsetek brutto, zaś pozostałe 19% zatrzyma spółka celem uregulowania zryczałtowanego PIT.

Spółka będzie zobowiązana do odprowadzania podatku na rachunek właściwego US do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpi wypłata odsetek i pobór podatku – na mocy art. 42 ust. 1 updof. Zgodnie z tym samym przepisem spółka powinna uiszczać podatek zryczałtowany na rachunek US właściwego ze względu na siedzibę spółki.

Funkcja płatnika, pełniona przez spółkę, będzie się wiązać z dodatkowym obowiązkiem – złożenia rocznej deklaracji o zryczałtowanym podatku dochodowym (PIT-8AR). W myśl art. 42 ust. 1a updof deklaracja ta powinna być złożona za każdy rok kalendarzowy do końca stycznia roku następnego – do tego samego US, który jest właściwy do przyjmowania wpłat z tytułu zryczałtowanego podatku; jest to US właściwy ze względu na siedzibę płatnika, czyli spółki.

Deklaracja PIT-8AR ma charakter zbiorczy, a więc dotyczy łącznych kwot zryczałtowanego podatku, pobranego od wszystkich podatników, od których płatnik taki podatek pobiera. Spółka z o.o. nie będzie zobowiązana, a nawet nie będzie miała możliwości wysyłania indywidualnej informacji odnoszącej się do konkretnego pożyczkodawcy.

Powyższy mechanizm poboru podatku zryczałtowanego połączony jest z zasadą, że podatnik uzyskujący przychód odsetkowy nie musi go wykazywać w żadnej deklaracji. W szczególności nie musi go wykazywać w deklaracji rocznej. Wszystkie obowiązki administracyjne związane z uiszczaniem PIT od odsetek wypełnia płatnik będący pożyczkobiorcą.

Kwestia ujmowania odsetek w deklaracji rocznej podatnika-pożyczkodawcy pojawia się tylko wtedy, kiedy pożyczkobiorcą jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, która nie może pełnić funkcji płatnika.