Potrącenia z trzynastej pensji i wynagrodzenia w razie zbiegu różnych zajęć egzekucyjnych

Z kwoty trzynastki należy potrącić cały dług alimentacyjny, a z jej reszty oraz wynagrodzenia za pracę – inną niż alimenty należność w wysokości 302,59 zł. Pracownik powinien uzyskać za marzec łącznie kwotę wolną, która wynosi 1426,21 zł.

Do kategorii potrąceń przymusowych, dokonywanych bez zgody pracownika, należą te wymienione w art. 87 § 1 Kp, czyli:

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
• kary pieniężne przewidziane w art. 108 (porządkowe).

Potrąceń dokonuje się w podanej kolejności. Ma to znaczenie szczególnie w razie zbiegu kilku takich zajęć.

Dokonuje się ich z wynagrodzenia za pracę, które należy rozumieć bardzo szeroko. Chodzi tu nie tylko o wynagrodzenia stanowiące ekwiwalent za pracę, lecz także o wynagrodzenia z tytułu nieobecności w pracy (chorobowe, urlopowe, za urlop okolicznościowy), premie, prowizje, nagrody, w tym jubileuszowe, dodatki i inne należności związane ze stosunkiem pracy, takie jak:

• ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy,
• odprawa emerytalna/rentowa,
• odprawa pieniężna z tytułu rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy z przyczyn go niedotyczących.

Te wynagrodzenia i świadczenia podlegają egzekucji, ale ograniczonej, a więc korzystają z ochrony, jaką daje Kp. Oznacza to, że wolno je przeznaczać na spłatę zadłużenia, ale tylko w określonych granicach.

Potrąceń dokonuje się z sumy wynagrodzeń uzyskanych w danym miesiącu, po odliczeniu wszystkich obowiązkowych narzutów, tj. składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, finansowanych przez pracownika, zaliczki na podatek dochodowy oraz wpłaty na PPK, jeśli dłużnik jest ich uczestnikiem. Podstawą do potrącenia jest więc wynagrodzenie netto.

Jeżeli w danym miesiącu dochodzi do wypłaty nie tylko periodycznego wynagrodzenia, lecz także składników za okresy dłuższe niż miesiąc (np. premia kwartalna, nagroda roczna), to potrąceń dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia, uwzględniającej te składniki wynagrodzenia.

Podobnie postępuje się, gdy w firmie w danym miesiącu następuje kilka wypłat w różnych terminach. Na potrzeby dokonania potrącenia trzeba wówczas ustalić granicę potrącenia (w zależności od rodzaju egzekwowanej należności), sumując wszystkie wypłaty, oraz zastosować pojedynczą kwotę wolną.

Ochrona wynagrodzenia za pracę polega na ustanowieniu granic potrąceń, a więc dopuszczalnych kwot, które w ogóle można odjąć pracownikowi. Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:

• w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodzenia,
• w razie egzekucji innych należności lub potrącenia zaliczek pieniężnych – do wysokości 1/2 wynagrodzenia.

Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi nie mogą łącznie przekraczać 1/2 wynagrodzenia. Natomiast sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych wraz z potrąceniami ww. nie mogą łącznie przekraczać 3/5 wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne odejmuje się w granicach określonych w art. 108 Kp, czyli do jednodniowego wynagrodzenia za jeden występek lub dziesiątej jego części za więcej wykroczeń.

Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne (trzynastka) oraz przysługujące pracownikom należności z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości. Oznacza to, że w stosunku do wymienionych rodzajów dochodów nie ma ograniczenia do 3/5 wynagrodzenia, ale tylko przy ściąganiu alimentów.

Kolejną blokadą przy potrącaniu jest kwota wolna. Jest to kwota, którą pracodawca musi zachować i wypłacić pracownikowi. Jej wysokość zależy od rodzaju potrącenia. Wyjątek stanowią alimenty; tu nie obowiązuje kwota wolna, a jedynie ograniczenie do 3/5 wynagrodzenia.

Przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, zaliczki na podatek dochodowy oraz ew. wpłaty na PPK.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty wolne ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wielkości etatu. Najpierw oblicza się wynagrodzenie minimalne brutto odpowiednie dla danej części wymiaru, a potem dokonuje stosownych odliczeń, uzyskując kwotę wolną od potrącenia dla „niepełnoetatowca”.

W 2020 kwota wolna od potrąceń u pracownika w wieku powyżej 26 lat, zatrudnionego na 3/4 etatu, mającego prawo do podwyższonych kosztów uzyskania przychodów, bez kwoty zmniejszającej podatek, wynosi 1426,21 zł.

Rozliczenie trzynastki i wynagrodzenia:

1. z kwoty trzynastki potrąca się alimenty – 1085 zł bez pozostawienia kwoty wolnej i bez stosowania ogranicznika do 3/5; trzynastka do wypłaty:

1228,90 zł – 1085 zł = 143,90 zł (dług alimentacyjny spłacony),

2. granica potrącenia z wynagrodzenia netto oraz reszty trzynastki dla należności niealimentacyjnej:

(1584,90 zł + 143,90 zł) × 1/2 = 864,40 zł,

3. kwota wolna przy potrąceniach innych niż alimenty: 1426,21 zł,

4. maksymalna kwota potrącenia: (1584,90 zł + 143,90 zł) – 1426,21 zł = 302,59 zł (nie przekracza kwoty granicznej),

5. potrącenie z wynagrodzenia: 1584,90 zł – 302,59 zł = 1282,31 zł,

6. łącznie z trzynastką pracownik w marcu otrzymuje kwotę wolną: 1282,31 zł + 143,90 zł = 1426,21 zł.