Pomoc dla małych przedsiębiorców w kryzysie spowodowanym pandemią

Przewiduje je ustawa z 2.03.2020 o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych i wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (DzU poz. 374, dalej specustawa), zmieniona na mocy tzw. tarczy antykryzysowej (od 31.03.2020) oraz ustawy z 9.04.2020 o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, tzw. tarcza antykryzysowa 2.0 (wprowadzone nią zmiany mają wejść w życie w następnym dniu po dacie ogłoszenia, a w przypadku dofinansowania kosztów działalności gospodarczej (DG) – z mocą od 1.04.2020).

Świadczenie postojowe (ŚP) dla prowadzących działalność gospodarczą

Przysługuje osobie fizycznej prowadzącej pozarolniczą DG w rozumieniu Pp lub przepisów szczególnych (w tym wspólnikowi spółki cywilnej o statusie osoby fizycznej), która spełnia łącznie poniższe warunki (nowy art. 15zq specustawy):

1) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu,

2) mieszka w Polsce oraz jest polskim obywatelem, obywatelem państwa UE, EFTA czy Szwajcarii mającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu albo innego kraju, ale przebywającym w Polsce legalnie,

3) rozpoczęła wykonywanie DG przed 1.02.2020,

4) w następstwie COVID-19 doszło do przestoju w tej działalności,

5) zrealizowała jeden ze scenariuszy:

a) nie zawiesiła DG, a przychód z niej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o ŚP:

• spadł co najmniej o 15% w stosunku do osiągniętego jeszcze w poprzednim miesiącu i jednocześnie
• nie przekroczył 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (PMW) z poprzedniego kwartału, ogłaszanego przez Prezesa GUS na podstawie ustawy emerytalnej, obowiązującego w dniu zgłoszenia wniosku (czyli, zakładając złożenie wniosku w kwietniu 2020, przychód z DG uzyskany w marcu nie przekroczył 15 595,74 zł), albo

b) zawiesiła DG po 31.01.2020, a przychód z niej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc zgłoszenia wniosku nie przekroczył wskazanego limitu, tj. 15 595,74 zł,

6) złożyła wniosek o ŚP do ZUS.

Z ustawy wynika, że wniosek taki należy złożyć najpóźniej w ciągu 3 mies. od miesiąca zniesienia stanu epidemii. Biorąc jednak pod uwagę, że warunek co do spadku przychodów i ich maksymalnej wysokości odnosi się do przychodów z miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o ŚP, wskazane jest jak najszybsze jego składanie – koniecznie w miesiącu następnym po spełnieniu tego warunku. Zapis w ustawie, że przedsiębiorca ma na to czas do końca 3 mies. po ustaniu stanu epidemii, może wprowadzać w błąd, bo nie wiadomo, czy za miesiąc poprzedzający wniosek spełni on warunek odnoszący się do przychodów.

ŚP (pochodzące z zasobów FP) wynosi zasadniczo 80% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w 2020, czyli 2080 zł, a dla osób rozliczających się według karty podatkowej i korzystających z tzw. zwolnienia podmiotowego od VAT (art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT) – 50% tej podstawy, czyli 1300 zł (jednocześnie do tej kategorii przedsiębiorców nie stosuje się wymogów pkt 3 oraz pkt. 5 lit. a i b powyżej).

W razie zbiegu prawa do więcej niż jednego ŚP przysługuje jedno świadczenie (nowy art. 15zr specustawy). Nie dokonuje się z niego egzekucji ani potrąceń.

ŚP jest wypłacane najwyżej 3-krotnie.

Wniosek składa się drogą elektroniczną przez PUE ZUS, za pośrednictwem Poczty Polskiej lub osobiście w placówce ZUS – do skrzynki na dokumenty (bez kontaktu z pracownikami), podając m.in. dane uprawnionego, informację o spadku przychodu i nieprzekroczeniu górne‑

go pułapu przychodu oraz inne, niezbędne do ustalenia ŚP. ZUS wypłaca ŚP niezwłocznie po wyjaśnieniu ostatniej wątpliwości, na rachunek płatniczy wnioskodawcy w kraju lub wydany w kraju instrument płatniczy.

Uwaga: wzory wniosków o ŚP dla osoby fizycznej prowadzącej DG i wykonawcy znajdują się na stronie internetowej www.zus.pl.

Odmowa przyznania wymaga decyzji ZUS, od której przysługuje odwołanie do sądu w trybie Kpc w ciągu miesiąca od jej doręczenia. Osoba, która otrzymała nienależne ŚP, musi je zwrócić łącznie z ustawowymi odsetkami cywilnymi (nowe art. 15zs–15zza specustawy).

Kolejne ŚP przyznaje ZUS na podstawie oświadczenia przedsiębiorcy wykazującego, że sytuacja materialna podana w ostatnim wniosku nie uległa poprawie, nie wcześniej niż w miesiącu następującym po miesiącu wypłaty poprzedniego ŚP.

Postojowe także dla wykonawców cywilnych

Świadczenie postojowe należy się również osobie zatrudnionej na umowę agencyjną, zlecenia lub inną o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu, oraz o dzieło, jeżeli łącznie spełnia ww. warunki wskazane w pkt 1 i 2, a ponadto:

• zawarła umowę cywilną przed 1.02.2020,
• doszło do przestoju w działalności zamawiającego,
• przychód z umowy cywilnej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku nie przekroczył limitu 15 595,74 zł,
• płatnik złożył w jej imieniu do ZUS wniosek o ŚP.

I w tym przypadku specustawa stanowi, że wniosek może być złożony najpóźniej w ciągu 3 mies. od miesiąca zniesienia stanu epidemii. Ale podobnie jak w przypadku przedsiębiorców warunek dotyczący przychodów odnosi się do przychodów z miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o ŚP, wskazane jest więc jak najszybsze jego składanie – koniecznie w miesiącu następnym po spełnieniu tego warunku.

ŚP dla wykonawcy wynosi 80% minimalnego wynagrodzenia (2080 zł), ale – jeśli w miesiącu poprzedzającym miesiąc zgłoszenia wniosku osiągnął on przychody z umów cywilnych niższe od 50% minimalnej płacy (czyli od 1300 zł) – to równa się ono sumie przychodów z tych umów. W razie zbiegu prawa do kilku ŚP należy się jedno świadczenie.

We wniosku o ŚP za zleceniobiorcę czy wykonawcę dzieła podmiot zatrudniający określa: dane osoby uprawnionej, jej rachunek bankowy, dane zleceniodawcy i niezbędne do ustalenia prawa, a także załącza kopię umów cywilnych i oświadczenia potwierdzające:

• niedojście do skutku z powodu COVID-19 lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności przez zamawiającego,
• datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z racji tej umowy,
• uzyskanie przez wykonawcę w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o ŚP przychodu z umowy cywilnej nie wyższego od 300% przeciętnej płacy obowiązującej w miesiącu przekazania wniosku, zakładając, że nastąpiło to w kwietniu 2020 – nie wyższego od 15 595,74 zł,
• otrzymanie oświadczenia od osoby uprawnionej, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, oraz o wysokości przychodów osiągniętych z innych umów cywilnych.

Zasady przyznawania ŚP dla wykonawców są analogiczne jak w przypadku przedsiębiorców. Zleceniobiorca, dziełobiorca itd. również dostanie je maksymalnie 3-krotnie. Kolejne ŚP przyznaje ZUS na wniosek wykazujący, że sytuacja materialna opisana w ostatnim wniosku nie uległa poprawie, najwcześniej w miesiącu następującym po miesiącu wypłaty poprzedniego ŚP.

Dofinansowanie kosztów firmy

Starosta może, na podstawie umowy, przyznać osobie fizycznej prowadzącej DG dofinansowanie z FP części kosztów jej wykonywania (nowy art. 15zzc specustawy), pod warunkiem że:

• nie zatrudnia pracowników (przywołany przepis mówi o pracownikach, więc chodzi o stosunki pracy),
• zanotowała spadek obrotów w wyniku szerzenia się COVID-19, czyli zmniejszenie sprzedaży towarów lub usług w ujęciu ilościowym lub wartościowym obliczone jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanych kolejnych mies. kalendarzowych, przypadających między 2.01.2020 a dniem poprzedzającym datę złożenia wniosku – w porównaniu z analogicznymi 2 kolejnymi mies. kalendarzowymi roku poprzedniego (za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, gdy 2-miesięczny okres porównawczy zaczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego); musi zatem prowadzić DG od ponad roku,
• złożyła wniosek o dofinansowanie do powiatowego urzędu pracy (PUP) właściwego dla miejsca prowadzenia DG w ciągu 14 dni od dnia ogłoszenia naboru przez jego dyrektora.

Poziom wsparcia zależy od odnotowanego spadku obrotów. Jeżeli wynosi on co najmniej:

• 30% – dopłata wynosi maksymalnie 50% minimalnego wynagrodzenia miesięcznie (1300 zł),
• 50% – dopłata wynosi maksymalnie 70% minimalnego wynagrodzenia miesięcznie (1820 zł),
• 80% – dopłata wynosi maksymalnie 90% minimalnego wynagrodzenia miesięcznie (2340 zł).

We wniosku zainteresowany podaje numer rachunku bankowego oraz pod groźbą odpowiedzialności karnej oświadcza m.in. że: wystąpił spadek obrotów wskutek epidemii koronawirusa, brak przesłanek do ogłoszenia jego upadłości z art. 11 lub art. 13 ust. 3 Prawa upadłościowego, nie zalega z podatkami i składkami do końca III kwartału 2019, przeznaczy pomoc na sfinansowanie kosztów DG.

Wnioski o dofinansowanie kosztów DG można złożyć elektronicznie poprzez stronę internetową PUP bądź za pośrednictwem platformy praca.gov.pl.

Dofinansowanie przyznaje starosta, zgodnie z umową, na maksymalnie 3 mies., przypadające od miesiąca złożenia wniosku. RM może w rozporządzeniu – biorąc pod uwagę czas trwania epidemii i jej skutki – przedłużyć okres jego wypłaty. Jest ono wypłacane w okresach miesięcznych, po przedstawieniu przez przedsiębiorcę oświadczenia o wykonywaniu DG w danym miesiącu. Nie można uzyskać dofinansowania w części, w której te same koszty DG zostały albo zostaną sfinansowane z innych środków publicznych.

Przedsiębiorca musi prowadzić DG przez okres, w którym otrzymuje dofinansowanie, a potem – przez czas równy temu okresowi, pod rygorem zwrotu otrzymanej pomocy bez odsetek, proporcjonalnie do okresu niewykonywania DG, w ciągu 30 dni od dnia doręczenia wezwania starosty.

Pożyczka dla mikroprzedsiębiorcy

Starosta ma prawo udzielić jednorazowo z FP, na podstawie zawartej umowy, pożyczki do 5 tys. zł, ze stałym oprocentowaniem 0,05 stopy redyskonta weksli przyjmowanych przez NBP, na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia DG (nowy art. 15zzd specustawy). Po zmianach wprowadzonych na mocy tarczy kryzysowej 2.0 mogą się o nią starać mikroprzedsiębiorcy w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 1 Pp, którzy łącznie spełnią poniższe wymogi:

• prowadzili DG przed 1.03.2020,
• doznali negatywnych skutków epidemii,
• złożyli wniosek o pożyczkę do PUP właściwego dla miejsca prowadzenia DG, po ogłoszeniu naboru przez jego dyrektora.

Uwaga: skorzystanie przez zainteresowanego z pożyczki nie zamyka drogi do ubiegania się o inne preferencje.

Beneficjent spłaca pożyczkę nie dłużej niż przez 12 mies., z karencją w spłacie kapitału i odsetek przez 3 mies. od dnia jej udzielenia. RM ma prawo przedłużyć w rozporządzeniu okres spłaty, mając na względzie długość trwania i skutki pandemii.

Wnioski o pożyczkę można ew. złożyć bezpośrednio poprzez stronę internetową PUP albo za pośrednictwem platformy praca.gov.pl.

Mikroprzedsiębiorca, który przez 3 mies. od dnia przyznania pożyczki będzie prowadził DG, zyskuje umorzenie pożyczki wraz z odsetkami. We wniosku o umorzenie oświadcza on, że wykonywał DG przez wskazany okres.

Nowe zasady dotyczące mikropożyczek (głównie odstąpienie od wymogu posiadania pracowników zatrudnionych na dzień 29.02.2020) stosuje się do pożyczek udzielonych od wejścia w życie najnowszej nowelizacji specustawy (art. 112 tarczy antykryzysowej 2.0).