Podstawa wymiaru potrąceń przy różnych składnikach wynagrodzenia wypłacanych w danym miesiącu

Zajęcie wynagrodzenia za pracę obejmuje wyłącznie szeroko rozumiane wynagrodzenie za pracę, pensje należne za czas nieprzepracowany (np. wynagrodzenie chorobowe) oraz dodatkowe świadczenia ze stosunku pracy, jak ekwiwalent za urlop i odprawa emerytalna (wyroki SN z 17.02.2004, I PK 217/03, i 29.01.2007, II PK 181/06). Nie dotyczy zasiłków chorobowych wypłaconych pracownikowi choćby w tym samy miesiącu, w którym dokonuje się potrąceń z wynagrodzenia. Są one objęte odrębnym trybem egzekucji – z wierzytelności zasiłku chorobowego (art. 895 i nast. Kpc), a potrąceń z nich dokonuje się na podstawie art. 139 i nast. ustawy emerytalnej (DzU z 2021 poz. 291).

W opisanym przypadku podstawę wymiaru potrąceń z wynagrodzenia za pracę stanowią zatem wypłacone 5.09.2021: wynagrodzenie chorobowe, ekwiwalent za urlop oraz odprawa emerytalna. Zgodnie z art. 833 i art. 834 Kpc podstawę potrąceń stanowi suma wszystkich składników wynagrodzenia wypłaconych w danym miesiącu, a nawet suma dochodów uzyskanych z kilku źródeł (np. kilku pracodawców). Skoro łączy się dochody z kilku źródeł, to tym bardziej pochodzące z tego samego źródła – ze stosunku pracy. W efekcie w miesiącu wypłaty zatrudnionemu wynagrodzenia chorobowego, ekwiwalentu za urlop i odprawy emerytalnej tworzą one jedną podstawę dokonania potrącenia i wiąże wówczas jedna kwota wolna od potrąceń.

Wynika to również z uchwały SN z 11.05.1977 (I PZP 9/77), według której potrącenia z art. 87 Kp odnoszą się do kwoty wynagrodzenia, które we wszystkich jego elementach składowych zostało ustalone i obliczone jako należne i przypadające do wypłaty za pracę w danym okresie. W przeciwnym razie (tj. dokonując potrąceń z każdego świadczenia osobno) trzeba byłoby zostawić dłużnikowi do dyspozycji aż 3 kwoty wolne, czyli ok. 6000 zł netto. A to kłóciłoby się z głównym celem przepisów egzekucyjnych.

Przypomnijmy, że podstawą dokonania obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę jest wynagrodzenie netto pracownika, czyli po odliczeniu od kwoty brutto składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika (zwykle 13,71% pensji brutto), zaliczki na PIT oraz pełnej składki na ubezpieczenie zdrowotne – 9% podstawy wymiaru (tak pismo departamentu prawnego MPiPS z 16.10.2007).

Reasumując: wypłacone zatrudnionemu 5.09.2021 składniki pensji tworzą jedną podstawę dokonania potrąceń z wynagrodzenia za pracę, do której stosuje się dwa limity – kwotę wolną i maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia.