Wspólne zeznanie podatkowe małżonków mimo wyboru liniowego PIT czy ryczałtu - kiedy wchodzi w grę

Wybór podatku liniowego nie musi wykluczać wspólnego rozliczenia podatkowego małżonków. Od 1.01.2022 r. zmieniły się w tym zakresie przepisy. Z art. 6 ust. 8 updof wynika obecnie, że wspólne rozliczenie nie ma zastosowania m.in., gdy chociaż jeden z małżonków stosuje:

• art. 30c updof (czyli wybrał liniowy 19% PIT) lub
• przepisy uzpd, z wyjątkiem art. 6 ust. 1a (dotyczącego przychodów z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze)

w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń.

Takie brzmienie przepisu wprowadziła nowelizacja updof z 29.10.2021 r. (DzU poz. 2105), czyli tzw. Polski Ład. Zmiana ma zastosowanie już do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1.01.2021 r. (art. 70 ust. 1 pkt 1 ustawy nowelizującej). Zatem po raz pierwszy stosuje się ją już przy rozliczeniu rocznym za 2021 r.

Użycie przez ustawodawcę sformułowania „w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów …” oznacza, że od 1.01.2022 r. jest możliwe wspólne rozliczenie z małżonkiem, w sytuacji gdy jeden z nich wybrał co prawda liniowy 19% PIT lub ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, lecz nie uzyskuje żadnych opodatkowanych w ten sposób przychodów. Przyczyną tego może być np. zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej. Uwaga: w tym czasie przedsiębiorca nie może też jednak ponosić kosztów uzyskania przychodów ani być np. zobowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania (np. z tytułu złych długów), bo utraci prawo do wspólnego rozliczenia.

Przed 2022 r. w art. 6 ust. 8 updof nie było sformułowania „w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów …”. Przepis ten wykluczał wspólne rozliczenie małżonków z samego tylko powodu, że do jednego z nich miały zastosowanie przepisy art. 30c updof lub uzpd.

W efekcie nawet gdy małżonek, który wybrał jedną z tych form opodatkowania, nie uzyskiwał żadnych przychodów (ponieważ np. zawiesił działalność gospodarczą), organy podatkowe i sądy administracyjne odmawiały mu prawa do wspólnego rozliczenia się ze współmałżonkiem.

Przykładem takiej wykładni były wyroki NSA: z 10.06.2021 r. (II FSK 3816/18) i 11.08.2020 r. (II FSK 1189/18 i II FSK 1218/18). Sąd orzekł w nich, że już sam wybór przez podatnika formy opodatkowania zryczałtowanym podatkiem dochodowym (czy też liniowym 19%) jako właściwej od dochodów uzyskiwanych z pozarolniczej działalności gospodarczej, jak również fakt braku likwidacji tej działalności, przesądzają o braku możliwości łącznego opodatkowania dochodów uzyskanych przez oboje małżonków.

NSA nie miał wątpliwości, że złożenie samego tylko oświadczenia o zawieszeniu działalności gospodarczej nie jest tym samym, co zgłoszenie likwidacji działalności gospodarczej. Dlatego – jak stwierdzał – dokonując wyboru systemu opodatkowania, podatnik powinien, racjonalnie rzecz biorąc, dokonać swoistego rodzaju kalkulacji, który system będzie dla niego korzystniejszy. Z woli ustawodawcy wybór w powyższym zakresie pozostawiono podatnikowi, ale naturalną tego konsekwencją jest również to, że podatnik ponosi ryzyko takiego wyboru, a więc, czy przyjęte przez niego założenia ziszczą się w rzeczywistości, przykładowo czy wysokość uzyskanych przez niego z działalności gospodarczej przychodów zrekompensuje mu utratę prawa do łącznego z małżonkiem opodatkowania dochodów.

Orzecznictwo to przestało być aktualne w odniesieniu do stanu prawnego obowiązującego od 1.01.2022 r.