Składka zdrowotna przedsiębiorców od 2022 zależna od formy opodatkowania

Ubezpieczenie zdrowotne przedsiębiorców

Tak jak dotychczas obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają m.in. osoby, które mają status:

• osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie Pp (w tym jako wspólnik spółki cywilnej) lub przepisów szczególnych bądź w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów uzpd, osiągające przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu updof,
• wspólnika spółki jawnej lub partnerskiej,
• osoby prowadzącej publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę bądź ich zespół na mocy Prawa oświatowego,
• przedsiębiorcy korzystającego z ulgi na start.

Podstawa wymiaru składek ww. osób od 1.01.2022 zależy od wybranej przez nie formy opodatkowania. Wspólne zasady dotyczą przedsiębiorców opodatkowanych według skali i podatkiem liniowym (w tym korzystających w ramach tych form opodatkowania z ulgi IP Box). Inaczej ustala się ją dla podatników ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, a jeszcze inaczej dla opłacających kartę podatkową.

Składka zdrowotna ww. przedsiębiorców zasadniczo nadal będzie wynosić 9% podstawy wymiaru, ale dla niektórych wyniesie 4,9% tej podstawy.

Dla „liniowców” stawka 4,9%

Niższą składkę zdrowotną według stawki 4,9% będą odprowadzać osoby, które opłacają 19% podatek liniowy (nowy art. 79a ustawy zdrowotnej).

Przy tym jak wskazano w art. 79a ust. 2 ustawy zdrowotnej, stawkę 4,9% stosuje się również w przypadku, gdy ubezpieczony opłacający podatek liniowy płaci w tym samym roku kalendarzowym podatek dochodowy na zasadach określonych w art. 30ca, czyli PIT według stawki 5% od dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (tzw. ulga IP Box). Przedsiębiorca na liniowym PIT, który w rozliczeniu rocznym skorzysta z ulgi IP Box w stosunku do całości lub części dochodów z działalności gospodarczej (w takcie roku co do zasady nie może z niej korzystać), nadal rozlicza zatem składkę na zasadach obowiązujących liniowców. Z kolei gdy z ulgi IP Box korzysta przedsiębiorca rozliczający się według skali, płci on składkę według stawki 9%.

Zasadniczo podstawą wymiaru 4,9% składki podatnika rozliczającego liniowy 19% PIT jest rzeczywiście uzyskany dochód z działalności gospodarczej, pomniejszony o składki społeczne (o sposobie obliczenia tej podstawy jest mowa dalej). Składka zdrowotna przedsiębiorców na liniowym PIT nie może być jednak mniejsza od kwoty odpowiadającej 9% (art. 79a ust. 1 ustawy zdrowotnej):

• minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia roku składkowego – dla składki obliczanej od miesięcznej podstawy jej wymiaru,
• iloczynu liczby miesięcy w roku składkowym i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego – dla składki obliczanej od rocznej podstawy jej wymiaru.

Użycie w art. 79a ust. 1 ustawy zdrowotnej sformułowania „1 stycznia roku składkowego” (w świetle wyjaśnień zamieszczonych poniżej oznacza to datę 1.01.2023) powoduje kuriozalną sytuację, że liniowcy nie będą mogli na czas zapłacić składek zdrowotnych za niemal cały pierwszy rok składkowy, ponieważ nie będzie jeszcze znane ww. minimalne wynagrodzenie (RM ogłosi je na rok następny w terminie do 15.09.2022).

Pomyłkę ustawodawcy może naprawić tylko kolejna szybka nowelizacja ustawy zdrowotnej. Zapewne pójdzie ona w tę stronę, że miesięczna składka zdrowotna, ustalona według stawki 4,9%, nie może być niższa od kwoty odpowiadającej 9% minimalnego wynagrodzenia wiążącego pierwszego dnia roku składkowego. Ponieważ minimalne wynagrodzenie 1.02.2022 będzie wynosić 3010 zł, minimalna składka zdrowotna liniowca w 2022 wyniesie 270,90 zł. Takie rozwiązanie byłoby zharmonizowane z brzmieniem art. 79a ust. 1 pkt 2 ustawy zdrowotnej, mówiącym o rocznej najniższej podstawie wymiaru składki zdrowotnej przedsiębiorców opodatkowanych liniowo. Taką też opcję przyjęliśmy w artykule.

Rozliczanie składki u płacących PIT według skali i liniowy

Przedsiębiorcy opodatkowani według skali bądź liniowo (w tym korzystający z ulgi IP Box) opłacają składkę zdrowotną za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu – do 20. dnia kolejnego miesiąca (termin przypadający w niedzielę i święta przesuwa się na następny dzień roboczy), a potem rozliczają ją w cyklu roku składkowego, przypadającego od 1 lutego do 31 stycznia kolejnego roku kalendarzowego (pierwszy rok składkowy trwa od 1.02.2022 do 31.01.2023).

Za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku składkowym składkę zdrowotną płacą oni – w uproszczeniu – od dochodu z działalności gospodarczej, uzyskanego w poprzednim miesiącu. Jeśli przedsiębiorca prowadzi więcej niż jedną działalność gospodarczą opodatkowaną według skali lub liniowo, odprowadza składkę zdrowotną od sumy dochodów (art. 82 ust. 2a ustawy zdrowotnej).

Podstawę wymiaru składki zdrowotnej za pierwszy miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku składkowym (tj. najwcześniej za luty 2022) stanowi różnica między osiągniętymi w poprzednim miesiącu kalendarzowym przychodami w rozumieniu updof a poniesionymi kosztami ich uzyskania, pomniejszona o składki: emerytalną, rentowe, chorobową i wypadkową (dalej składki społeczne), opłacone w poprzednim miesiącu, jeśli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów (art. 81 ust. 2c ustawy zdrowotnej).

Uwaga: Ilekroć w artykule jest mowa o przychodach i kosztach ich uzyskania w rozumieniu updof lub uzpd, to nie uwzględnia się w nich przychodów osiągniętych i kosztów poniesionych podczas zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie Pp (nowy art. 81 ust. 2zb ustawy zdrowotnej).

Podstawę wymiaru składki zdrowotnej za każdy kolejny miesiąc podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku składkowym ustala się jako różnicę między sumą przychodów osiągniętych od początku roku kalendarzowego a sumą kosztów ich uzyskania, pomniejszoną następnie o sumę dochodów ustalonych za poprzednie miesiące oraz o różnicę między sumą składek społecznych zapłaconych od początku roku kalendarzowego a sumą składek odliczonych w poprzednich miesiącach, o ile nie zostały uwzględnione w kosztach podatkowych (art. 81 ust. 2c ustawy zdrowotnej).

Uwaga: Gdy podstawa wymiaru składki w danym miesiącu okaże się niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego 1 stycznia danego roku kalendarzowego, ulega ona podwyższeniu do kwoty tego minimalnego wynagrodzenia (art. 81 ust. 2d ustawy zdrowotnej). Składka zdrowotna od tej podstawy jest obliczana według stawki 9%, niezależnie od tego, czy przedsiębiorca płaci PIT według skali, czy liniowy (patrz art. 79a ust. 1 pkt 1 ustawy zdrowotnej).

Roczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej równa się dochodowi z działalności gospodarczej ustalonemu za rok kalendarzowy, obliczonemu jako różnica między osiągniętymi w tym roku przychodami a poniesionymi kosztami ich uzyskania, pomniejszona o kwotę opłaconych w tym roku składek społecznych (o ile nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów). Tak ustalona roczna podstawa nie może być niższa od iloczynu liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku składkowym i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego (art. 81 ust. 2 ustawy zdrowotnej). Składkę od tej minimalnej podstawy oblicza się przy zastosowaniu stawki 9%, niezależnie od tego, czy przedsiębiorca płaci PIT według skali, czy liniowy (zob. art. 79a ust. 1 pkt 2 ustawy zdrowotnej).

Rozliczanie składki ryczałtowca

Przedsiębiorca opodatkowany w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych opłaca miesięczną składkę od zryczałtowanej podstawy wymiaru, której wysokość ustala się – w zależności od wysokości przychodu (w rozumieniu uzpd) osiągniętego od początku roku kalendarzowego, pomniejszonego o opłacone składki społeczne, jeśli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów ani odliczone od dochodu na podstawie updof (art. 81 ust. 2f i 2g ustawy zdrowotnej) – jako odpowiedni % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa GUS w MP (dalej PMW).

Miesięczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej w 2022 ryczałtowcy obliczają zatem od PMW z IV kwartału 2021, które w momencie powstawania artykułu nie było jeszcze znane. Przyjmując – w celu przybliżonego zobrazowania wysokości tej podstawy – analogiczny wskaźnik z IV kwartału 2020 (5656,51 zł), miesięczne podstawy wymiaru wyniosłyby: 60% PMW – 3393,91 zł, 100% PMW – 5656,51 zł, i 180% PMW – 10 181,72 zł, a naliczone od nich składki zdrowotne odpowiednio: 305,45 zł, 509,09 zł i 916,35 zł.

Roczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej ryczałtowców to iloczyn liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku kalendarzowym i – jeżeli przychody osiągnięte w roku kalendarzowym:

• nie przekroczyły 60 000 zł – 60% PMW,
• przekroczyły 60 000 zł i nie przekroczyły 300 000 zł – 100% PMW,
• przekroczyły 300 000 zł – 180% PMW.

W celu ustalenia progu składkowego, do którego kwalifikuje się przedsiębiorca, przychody pomniejsza się o opłacone składki społeczne, jeśli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu na mocy updof (art. 81 ust. 2e i 2g ustawy zdrowotnej).

Uwaga: Gdy przedsiębiorca prowadzi więcej niż jedną pozarolniczą działalność, opodatkowaną ryczałtem ewidencjonowanym, wówczas przy określaniu podstawy wymiaru składki zdrowotnej do ww. limitów przyjmuje sumę przychodów z każdej z tych działalności (art. 82 ust. 2b ustawy zdrowotnej).

Ryczałtowcy, którzy przez cały poprzedni rok kalendarzowy prowadzili działalność gospodarczą opodatkowaną według skali, liniowo (w tym IP Box) lub ryczałtem ewidencjonowanym, mogą przez cały następny rok kalendarzowy opłacać składki zdrowotne od uproszczonej (uśrednionej) podstawy wymiaru.

Aby ją ustalić na 2022, przychody z działalności gospodarczej uzyskane w 2021 pomniejszają oni o opłacone w 2021 składki społeczne (jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu na podstawie updof), a wynik dzielą przez 12. Tak ustaloną przeciętną, miesięczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej stosują przez cały kolejny rok kalendarzowy (art. 81 ust. 2h ustawy zdrowotnej).

Roczne rozliczenie składki zdrowotnej i zwrot nadpłaty

Po złożeniu rocznego zeznania podatkowego, przedsiębiorcy – opodatkowani zarówno według skali, liniowo, jak i ryczałtem ewidencjonowanym – muszą sporządzić roczne rozliczenie składki zdrowotnej. Ustawa zdrowotna nie określa terminu, do kiedy mają to zrobić. Wskazuje jednak na terminy wystąpienia o zwrot ew. nadpłaty (u podatników opodatkowanych według skali, liniowo i ryczałtowców) bądź uregulowania niedopłaty składki (u ryczałtowców), stąd wniosek, że rozliczenie powinno nastąpić najpóźniej do tego czasu (patrz dalej).

Pierwsze rozliczenie roczne, tj. za 2022, dotyczy składek zdrowotnych należnych od stycznia 2022 (art. 80 nowelizacji). Gdy suma wpłaconych za poszczególne miesiące roku (kalendarzowego w przypadku ryczałtowców, a w odniesieniu do przedsiębiorców opodatkowanych według skali i liniowo – roku składkowego) składek zdrowotnych okaże się wyższa od rocznej składki zdrowotnej, ustalonej od rocznej podstawy jej wymiaru, określonej w:

• art. 81 ust. 2 i 2b ustawy zdrowotnej dla opodatkowanych według skali i liniowo lub
• art. 81 ust. 2e ustawy zdrowotnej dla ryczałtowców,

przysługuje zwrot różnicy między sumą wpłaconych za poszczególne miesiące roku kalendarzowego składek zdrowotnych a składką roczną (art. 81 ust. 2i ustawy zdrowotnej).

Wniosek o zwrot nadpłaty składki zdrowotnej należy złożyć przez PUE ZUS, wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego, opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, osobistym, albo wykorzystując sposób potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych, udostępniony bezpłatnie przez ZUS w tym systemie teleinformatycznym.

Wniosek zawiera: dane płatnika (imię i nazwisko; numery NIP i REGON, a jeśli płatnikowi nie nadano tych numerów bądź jednego z nich – PESEL lub serię i numer dowodu osobistego albo paszportu; adres do korespondencji; nazwę skróconą; rachunek płatniczy prowadzony w kraju lub wydany w kraju instrument płatniczy), roczny dochód przedsiębiorcy opodatkowanego według skali, liniowo (lub IP Box) albo przychód ryczałtowca; inne informacje niezbędne do dokonania zwrotu; podpis wnioskodawcy.

Uwaga: Wniosek o zwrot nadpłaconej składki zdrowotnej trzeba zgłosić w ciągu miesiąca od upływu terminu do złożenia zeznania rocznego za rok poprzedni. Ustawodawca wskazuje, że chodzi o zeznanie, o którym mowa w art. 45 ust. 1 updof, którego termin złożenia upływa 30 kwietnia. Wniosek o zwrot nadpłaty za dany rok należy więc złożyć do końca maja kolejnego roku kalendarzowego. Termin ten – jak wynika z literalnego brzmienia przepisów – dotyczy również ryczałtowców (swoje zeznania roczne składają do końca lutego następnego roku kalendarzowego, więc będą mieć więcej czasu, by ubiegać się o zwrot).

Wniosek złożony po terminie ZUS pozostawia bez rozpatrzenia (art. 81 ust. 2m i 2n ustawy zdrowotnej).

ZUS zwraca nadpłatę składki zdrowotnej, pod warunkiem:

• braku zaległości na koncie płatnika z tytułu składek pobieranych przez ZUS lub z racji nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, do których zwrotu płatnik został zobowiązany (w razie wystąpienia wskazanych zaległości zwrot księguje na ich poczet),
• złożenia ww. wniosku na czas.

Jeśli przedsiębiorca spełni te warunki, ZUS oddaje nadwyżkę najpóźniej w ciągu 3 mies. od upływu terminu do złożenia zeznania podatkowego za poprzedni rok kalendarzowy, tj. do końca lipca kolejnego roku kalendarzowego, w formie bezgotówkowej na wskazany rachunek płatniczy przedsiębiorcy prowadzony w kraju, lub wydany w kraju instrument płatniczy.

Odmowa zwrotu wymaga wydania przez ZUS decyzji udostępnionej na PUE ZUS, od której przysługuje odwołanie zgodnie z Kpc (art. 81 ust. 2q i 2s–2v ustawy zdrowotnej).

Niedopłata u ryczałtowca – miesiąc na zapłatę

W art. 81 ust. 2j i 2k ustawy zdrowotnej uregulowano sytuację, kiedy w ramach rozliczenia rocznego składki zdrowotnej przedsiębiorcy opodatkowanego ryczałtem ewidencjonowanym powstaje niedopłata. Wówczas w ciągu miesiąca od upływu terminu na złożenie zeznania PIT-28 (tj. do końca marca kolejnego roku kalendarzowego) wpłaca on różnicę między roczną składką zdrowotną ustaloną od rocznej podstawy określonej w art. 81 ust. 2e ustawy zdrowotnej a sumą wpłaconych za poszczególne miesiące roku kalendarzowego składek zdrowotnych. Kwotę niedopłaty wykazuje w dokumencie rozliczeniowym za luty kolejnego roku kalendarzowego, w terminie płatności składek za luty, tj. do 20 marca.

Ustawa nie wskazuje, by ten tryb regulowania niedopłaty zależał od jej przyczyny.

Korekta podstawy wymiaru i składki

W myśl art. 81 ust. 2r ustawy zdrowotnej po zwrocie kwoty nadpłaty składki zdrowotnej dokonane rozliczenie rocznej podstawy wymiaru i należnych składek zdrowotnych uznaje się za ostateczne. Przepis ten wzbudza wątpliwości. Nie wiadomo, co to znaczy, że „zeznanie uznaje się za ostateczne”, a także dlaczego staje się takie dopiero w razie oddania nadpłaty przez ZUS (nasuwa się pytanie, co jeśli ZUS jej nie zwróci).

Wątpliwości potęguje art. 81 ust. 2y ustawy zdrowotnej, zgodnie z którym podstawę wymiaru i należną składkę zdrowotną, wykazaną w dokumentach ubezpieczeniowych za dany rok kalendarzowy przez przedsiębiorców opodatkowanych według skali, liniowo bądź ryczałtem, można korygować najpóźniej do końca drugiego miesiąca po upływie terminu na złożenie rocznego zeznania podatkowego, tj. najpóźniej do 30 czerwca następnego roku kalendarzowego.

Ponadto, w myśl art. 81 ust. 2zb ustawy zdrowotnej, gdy po 30 czerwca kolejnego roku kalendarzowego ZUS wykryje niedopłatę składki zdrowotnej za poprzedni rok kalendarzowy, różnicę przypisze:

• ryczałtowcom – do grudnia lub ostatniego miesiąca podlegania przez niego ubezpieczeniu zdrowotnemu w ostatnim miesiącu poprzedniego roku kalendarzowego,
• przedsiębiorcom opodatkowanym według skali lub liniowo – do stycznia bądź ostatniego miesiąca podlegania przez nich ubezpieczeniu zdrowotnemu w ostatnim miesiącu poprzedniego roku kalendarzowego.

Wygląda więc na to, że np. przedsiębiorca opodatkowany liniowo czy według skali musi w kolejnym roku kalendarzowym:

• do końca maja – sporządzić roczne rozliczenie składki zdrowotnej za poprzedni rok kalendarzowy i wystąpić o zwrot ew. nadpłaty,
• do końca czerwca – zrobić ew. korekty dokumentów ubezpieczeniowych wykazujących składki zdrowotne za poprzedni rok kalendarzowy.

Następnie do końca lipca ZUS powinien mu oddać ew. nadpłatę wynikającą z rocznego rozliczenia składki. W chwili zwrotu rozliczenie staje się ostateczne, co może oznaczać, że – w razie późniejszego wykrycia przez przedsiębiorcę błędu na swoją niekorzyść – nadpłaty już nie odzyska. ZUS natomiast ma prawo dochodzić ew. niedopłaty składki zdrowotnej za poprzedni rok kalendarzowy przez cały okres przedawnienia składek.

Składki zdrowotne kartowiczów i pozostałych ubezpieczonych

Podstawę wymiaru składki zdrowotnej osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na mocy Pp lub przepisów szczególnych, wykonujących wolny zawód w rozumieniu uzpd oraz przedsiębiorców korzystających z ulgi na start, opodatkowanych w formie karty podatkowej, stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia danego roku (nowy art. 81 ust. 2z ustawy zdrowotnej), czyli w 2022 kwota 3010 zł. Składka od tej podstawy, obliczona według stawki 9%, wynosi 270,90 zł.

Podstawą wymiaru składki zdrowotnej dla pozostałych osób ubezpieczonych, wymienionych w art. 8 ust. 6 usus, czyli:

• wspólnika jednoosobowej spółki z o.o.,
• wspólników spółki komandytowej,
• akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług, osób współpracujących z osobami wykonującymi pozarolniczą działalność gospodarczą oraz z przedsiębiorcami korzystającymi z ulgi na start,
• twórców i artystów,

jest natomiast PMW, o którym była mowa w przypadku ryczałtowców, czyli przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszane przez prezesa GUS w MP (nowy art. 81 ust. 2za ustawy zdrowotnej).

Taka powinna być – moim zdaniem – podstawa wymiaru składki będących osobami fizycznymi wspólników spółki jawnej, mającej status podatnika CIT z uwagi na „mieszany” skład wspólników i niezłożenie w terminie stosownej informacji do US. Nie uzyskują oni bowiem z tej spółki przychodu z działalności gospodarczej, tylko z kapitałów pieniężnych (podobnie jak jedyny wspólnik spółki z o.o. czy wspólnicy spółki komandytowej).

Składka w nowej wysokości dla ww. ubezpieczonych obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku kalendarzowego (art. 81 ust. 2za ustawy zdrowotnej). W tym przypadku nie sporządza się rocznego rozliczenia składki zdrowotnej (nie ma rocznej podstawy wymiaru tej składki).

Jeżeli kartowicze i pozostali ww. ubezpieczeni (głównie chodzi o wspólników) uzyskują przychody z więcej niż jednego rodzaju działalności, wymienionego w art. 82 ust. 5 ustawy zdrowotnej (z działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej, jednoosobowej spółki z o.o., jawnej, komandytowej czy partnerskiej), składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności (art. 82 ust. 3 ustawy zdrowotnej).

Jako prowadzenie odrębnego rodzaju działalności nie jest już traktowane m.in. prowadzenie działalności twórczej i artystycznej, wykonywanie wolnego zawodu.

Nowy termin przekazania składek i dokumentów

Ze względu na konieczność obliczania co miesiąc przez część przedsiębiorców wysokości dochodu na potrzeby ustalenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej określono nowy termin odprowadzania składek ZUS, w tym zdrowotnej dla przedsiębiorców – do 20. dnia następnego miesiąca (art. 47 ust. 1 usus).

Imienne raporty miesięczne ZUS RCA i deklaracje rozliczeniowe ZUS DRA również będą składane w tym terminie i rozszerzą się o dodatkowe rubryki, w których przedsiębiorcy będą podawać: obowiązującą w danym miesiącu formę opodatkowania, informację o przychodach lub dochodach oraz kwotę dopłaty wynikającą z nadwyżki rocznej składki zdrowotnej nad składkami faktycznie zapłaconymi za poszczególne miesiące odpowiednio poprzedniego roku kalendarzowego/składkowego (art. 41 i art. 46 usus).

Przyjęty sposób opłacania składek zdrowotnych przez przedsiębiorców spowodował, że od 1.01.2022 muszą oni co miesiąc składać za siebie i/lub osoby współpracujące deklarację rozliczeniową oraz ew. imienny raport miesięczny.

Jeżeli przedsiębiorca opodatkowany według skali, liniowo lub ryczałtem ewidencjonowanym nie przekaże informacji o miesięcznym przychodzie/dochodzie z działalności gospodarczej, ZUS ustali z urzędu za ten miesiąc podstawę wymiaru składki zdrowotnej w kwocie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia danego roku kalendarzowego lub pierwszego dnia roku składkowego (w zależności od formy opodatkowania). Tak ustalona wysokość składki zdrowotnej może ulec zmianie w wyniku kontroli bądź po przekazaniu danych przez Szefa KAS lub naczelnika US (art. 81 ust. 2zc ustawy zdrowotnej). Jeśli powstanie w ten sposób niedopłata składki zdrowotnej, należne będą odsetki i ZUS będzie mógł jej dochodzić w trybie egzekucji.

Nowe uprawnienia ZUS

Na żądanie ZUS przedsiębiorca musi przedstawić, w ciągu 14 dni od dnia doręczenia wezwania, dokumenty potwierdzające obowiązującą go formę opodatkowania oraz wysokość przychodu/dochodu z działalności gospodarczej, stanowiącego podstawę wymiaru składki zdrowotnej.

Z drugiej strony ZUS może się domagać tych danych wyjątkowo: jeśli ich nie ma i nie może uzyskać do nich dostępu na podstawie odrębnych przepisów albo ma uzasadnione wątpliwości co do ich poprawności lub kompletności (art. 82 ust. 2c ustawy zdrowotnej).

Przysługuje mu również prawo (na zasadach określonych w rozdz. 10 usus) do kontroli prawidłowości i rzetelności wskazanych danych. W tym celu informuje m.in. Szefa KAS o formie opodatkowania oraz o wysokości przychodów/dochodów wykazanych w przekazanych mu dokumentach. Szef KAS zawiadamia ZUS (w formie elektronicznej) o rozbieżnościach między ww. informacjami ujętymi w dokumentach ubezpieczeniowych a przekazanymi dla celów podatkowych.

ZUS jest również uprawniony do występowania w indywidualnych sprawach do naczelnika US o przekazanie informacji potwierdzających formę opodatkowania, wysokość przychodu lub dochodu (art. 82 ust. 2d–2h ustawy zdrowotnej).