Przedsiębiorca na ryczałcie będzie musiał wyrównać zbyt niską składkę zdrowotną
Od 2022 r. tzw. Polski Ład przewidział dla przedsiębiorców korzystających z rozliczenia podatku w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych 3 stawki składki zdrowotnej. Jej wysokość ustala się jako 9% podstawy wymiaru, którą stanowi – w zależności od przychodu przedsiębiorcy – odpowiednio 60, 100 lub 180% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw włącznie z wypłatami z zysku z IV kwartału roku poprzedniego. W IV kwartale 2021 r. wyniosło ono 6221,04 zł. Kwotę podstawy składki zdrowotnej i samej składki w 2022 r. przedstawia tabela.
| Przychód* | Podstawa wymiaru | Składka zdrowotna** | Do 60 tys. zł | 60% przeciętnego wynagrodzenia – 3732,62 zł | 335,94 zł | Powyżej 60 tys. do 300 tys. zł | 100% przeciętnego wynagrodzenia – 6221,04 zł | 559,89 zł | Powyżej 300 tys. zł | 180% przeciętnego wynagrodzenia – 11 197,87 zł | 1007,81 zł |
Płatność tylko odroczona
Przedsiębiorcę obowiązuje co do zasady składka zdrowotna w wysokości zależnej od przychodu, jaki osiągnął od początku roku. Musi więc śledzić go na bieżąco i zapłacić wyższą składkę dopiero od tego miesiąca, w którym przekroczy kolejny próg przychodowy.
Przykład
Pani Grażyna świadczy usługi krawieckie w ramach działalności opodatkowanej ryczałtem. W okresie od stycznia do października 2022 r. osiągnęła przychód w wysokości 62 500 zł. Za miesiące od stycznia do września powinna płacić składkę zdrowotną w wysokości 335,94 zł, a za październik i kolejne miesiące – 559,89 zł.
Na tym jednak nie koniec. Gdy przedsiębiorca przekroczy kolejny próg przychodu, ma obowiązek zapłacić wyższą składkę zdrowotną również za wcześniejsze miesiące. Ma temu służyć tzw. roczne rozliczenie składki zdrowotnej, którą prowadzący działalność będą musieli sporządzić na początku następnego roku kalendarzowego.
Przykład
Pani Grażyna z poprzedniego przykładu będzie zatem zmuszona w 2023 r. uregulować niedopłatę składek w wysokości: (559,89 zł – 335,94 zł) × 9 mies. = 2015,55 zł.
Kwotę wyrównania należy wykazać w deklaracji i wpłacić ze składkami za luty 2023 r., tj. do 20.03.2023 r.
Stała stawka przez cały rok
„Przeskoczenie” do wyższego progu zarobków może więc nieprzyjemnie zaskoczyć przedsiębiorcę, szczególnie gdy niższą stawkę będzie opłacać przez większość miesięcy roku albo przekroczy wyższy próg, tj. 300 tys. zł, w którym składka zdrowotna wzrasta prawie 2-krotnie.
Aby tego uniknąć, przedsiębiorca może zdecydować się na opcję opłacania tzw. uproszczonej składki zdrowotnej, czyli stałej składki obowiązującej przez cały rok, ustalonej na podstawie ubiegłorocznego przychodu (pomniejszonego o składki społeczne, jeśli nie zostały wliczone w koszty uzyskania przychodów). Ustaloną w ten sposób miesięczną podstawę wymiaru składki ubezpieczony ma obowiązek stosować przez cały rok kalendarzowy (chyba że zakończył działalność gospodarczą, a następnie podjął nową).
Jeśli więc przedsiębiorca w ubiegłym roku osiągnął przychód powyżej 60 tys. zł (nie wyższy niż 300 tys. zł), to mógł zadeklarować od stycznia 2022 r. opłacanie składki zdrowotnej w miesięcznej wysokości 559,89 zł. Gdy zaś przychód przekroczył 300 tys. zł, może płacić tę składkę przez cały rok w wysokości 1007,81 zł.
Z takiej możliwości mogą jednak korzystać wyłącznie przedsiębiorcy, którzy prowadzili działalność przez cały ubiegły rok i byli wówczas opodatkowani ryczałtem albo na zasadach ogólnych (czyli m.in. według skali podatkowej albo podatkiem liniowym).
Również w tym przypadku po zakończeniu roku będzie konieczne roczne rozliczenie składki zdrowotnej. Jeśli przychód z 2022 r. przekroczy ubiegłoroczny, konieczna może się okazać dopłata składki zdrowotnej do 20.03.2023 r. Może też jednak wystąpić sytuacji odwrotna – gdy deklarowany przychód będzie wyższy niż rzeczywisty i powstanie nadpłata składki zdrowotnej.
Przykład
Przychody pana Tomasza w 2021 r. były opodatkowane na zasadach ogólnych. Przychód pomniejszony o składki społeczne wyniósł 74 tys. zł. W 2022 r. pan Tomasz jako formę opodatkowania wybrał ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i zdecydował się na opłacanie składki zdrowotnej na zasadach uproszczonych. Składkę przez cały 2022 r. będzie opłacał w stałej kwocie 559,89 zł. Gdyby po zakończeniu roku okazało się, że jego przychód faktycznie był niższy i nie przekroczył 60 tys. zł, będzie mógł wystąpić o zwrot nadpłaty w wysokości (559,89 zł – 335,94 zł) × 12 mies. = 2687,40 zł.
ZUS zwróci nadpłatę do 31 lipca, o ile na koncie płatnika nie będą figurowały zaległości. O zwrot pieniędzy płatnik musi jednak wystąpić do 31 maja i wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem PUE ZUS. W przeciwnym wypadku ZUS pozostawi wniosek bez rozpoznania.
Zawieszenie lub przerwanie
Jeżeli przedsiębiorca w trakcie 2021 r. dopiero rozpoczął prowadzenie działalności albo ją zawiesił na pewien czas, nie może wybrać opcji opłacania uproszczonej składki zdrowotnej.
Z kolei zawieszenie działalności w 2022 r. skutkuje tym, że licząc podstawę składki zdrowotnej, przedsiębiorca powinien pomijać zarówno przychód, jaki osiągnął w okresie zawieszenia, jak i poniesione w tym czasie koszty.
Przykład
Pan Jacek jest wspólnikiem spółki cywilnej od 2019 r. W 2022 r. rozlicza się z podatku dochodowego ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Zadeklarował, że chce opłacać uproszczoną składkę zdrowotną w stałej wysokości 559,89 zł, wskazując, że jego ubiegłoroczny przychód wyniósł 168 tys. zł.
W maju 2022 r. suma przychodów pana Jacka, liczonych od początku 2022 r., wyniosła 46 tys. zł. Od 1 czerwca do 31 października wspólnicy zawiesili działalność, a w listopadzie nie osiągnęli przychodów. Z kolei w sierpniu pan Jacek sprzedał samochód wykupiony z leasingu pod koniec 2021 r. W grudniu przychód pana Jacka wyniósł 7 tys. zł.
Oznacza to, że w 2022 r. faktycznie uzyskał przychód w wysokości niższej niż 60 tys. zł (pomija przychód ze sprzedaży auta w czasie zawieszenia biznesu). Tym samym ma prawo do zwrotu nadpłaconej składki zdrowotnej za cały rok. ZUS na jego wniosek złożony do 31 maja dokona zwrotu, o ile na jego koncie płatnika nie będzie zadłużenia.
Nie jest za późno
Termin na ustalenie wysokości składki zdrowotnej za styczeń i jej rozliczenie w deklaracji lub raporcie minął 21 lutego. Jednak przedsiębiorca, który dopiero teraz zorientował się, że chce płacić składkę w opcji uproszczonej (bo w przeciwnym razie musiałby uregulować niedopłatę), może skorygować dokumenty rozliczeniowe za ten miesiąc. Jak bowiem wynika z wyjaśnień ZUS, korektę podstawy wymiaru składki i należnej składki zdrowotnej można złożyć do 30.06.2023 r. Należy w nich wskazać jako podstawę wymiaru składki zdrowotnej ubiegłoroczny przychód (ew. pomniejszony o składki) i uregulować różnicę w kwocie składki.
Co miesiąc deklaracja
Wraz ze zmianą zasad naliczania składki zdrowotnej zmienił się też termin, w jakim należy ją ustalać i opłacać. Obecnie przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi mają obowiązek płacić składki do 20. dnia danego miesiąca za poprzedni miesiąc. W tym samym terminie muszą też składać deklarację ZUS DRA (i ew. raporty ZUS RCA – jeśli zgłaszają w ZUS ubezpieczonych), nawet jeśli dotąd byli zwolnieni z tego obowiązku.
Przedsiębiorca opodatkowany ryczałtem wskazuje nowe dane w bloku XI w deklaracji ZUS DRA lub w bloku III.E w ZUS RCA. Jeśli nalicza składki na bieżąco, podaje:
- formę opodatkowania (pole 12),
- sumę przychodów w bieżącym roku kalendarzowym (pole 13),
- kwotę podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (pole 16),
- kwotę należnej składki (pole 17).
Jeżeli zaś zadeklarował, że chce opłacać składkę uproszczoną, to:
- podaje formę opodatkowania (pole 12),
- zaznacza pole z deklaracją opłacania składek na podstawie przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym (pole 14),
- podaje kwotę przychodów z działalności gospodarczej uzyskanych w ubiegłym roku kalendarzowym (pole 15),
- podaje kwotę podstawy wymiaru składki zdrowotnej (pole 16),
- podaje kwotę należnej składki (pole 17).
Dane z bloku XI/III.E wykazuje odpowiednio:
- w ZUS DRA: w bloku VI pole 02 – kwotę należnej składki, a w bloku X pole 05 – kwotę podstawy wymiaru składki,
- w ZUS RCA: w bloku III.C pole 01 – kwotę podstawy wymiaru składki, a w polu 04 – kwotę należnej składki.
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
