Pensja za przestój ekonomiczny nie obniża odprawy emerytalnej
Czy do podstawy wymiaru odprawy trzeba przyjąć – jak mówi rozporządzenie – przeciętne wynagrodzenie z 3 mies. poprzedzających październik? Jeśli tak, to dojdzie do znacznego zaniżenia podstawy wymiaru i samej odprawy w porównaniu do zwykłej pensji tej pracownicy.
Nie. Wynagrodzenia za dni nieświadczenia pracy, w tym za przestój ekonomiczny, nie wlicza się do podstawy obliczenia odprawy emerytalnej. Do podstawy tej należy przyjąć wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej, w kwocie wynikającej z umowy o pracę, jaka należałaby się pracownicy, gdyby nie została objęta przestojem ekonomicznym, tj. 4600 zł brutto miesięcznie.
Zatrudnionemu spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na to świadczenie, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości miesięcznego wynagrodzenia. Ten, kto otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa (art. 921 Kp). W celu obliczenia odprawy stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy (§ 2 rozporządzenia MPiPS z 29.05.1995 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy, DzU z 2017 r. poz. 927).
Zasadniczo ekwiwalent urlopowy kalkuluje się tak, jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy, ze zmianami określonymi w § 15–19 (§ 14 rozporządzenia z 8.01.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, DzU z 2017 r. nr 2 poz. 14, dalej rozporządzenie urlopowe). Obliczeniom w tym przypadku ma zatem przyświecać cel wyrażony w art. 172 Kp, by miesięczna odprawa jak najbardziej odzwierciedlała pensję, jaką zatrudniony dostałby w danym okresie za wykonaną pracę.
W podstawie ekwiwalentu (odprawy) uwzględnia się zatem wynagrodzenia i inne świadczenia ze stosunku pracy z wyjątkiem m.in pensji za czas gotowości do pracy oraz za czas przestoju niezawinionego przez pracownika, czas urlopu wypoczynkowego i innych usprawiedliwionych nieobecności w pracy (§ 6 pkt 2 i 4 rozporządzenia urlopowego).
Wykluczając wynagrodzenie za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, przywołane rozporządzenie nie precyzuje, że chodzi wyłącznie o przestój określony w art. 81 Kp, definiowany jako czas niewykonywania pracy przez pracownika, który był gotów do jej świadczenia, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy (te określa się szeroko, jako wszystkie powody niezawinione przez pracownika).
Ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (DzU poz. 374 ze zm., dalej specustawa) rozpowszechniła tymczasem inny, nadzwyczajny rodzaj przestoju – ekonomiczny. Pojęcie prawne „przestój ekonomiczny” zostało wprowadzone pierwotnie przez ustawę z 11.10.2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy (DzU z 2019 r. poz. 669) i oznacza okres niewykonywania pracy z przyczyn niedotyczących pracownika pozostającego w gotowości do pracy. Biorąc pod uwagę identyczny zakres znaczeniowy obu form przestoju – kodeksowego i ekonomicznego – należy stwierdzić, że wynagrodzenia za oba stany nie wlicza się do podstawy wymiaru ekwiwalentu za urlop, a w konsekwencji i odpraw, w tym emerytalnej.
Składniki w stałej stawce miesięcznej uwzględnia się w podstawie wymiaru odprawy w stałej stawce należnej w miesiącu uzyskania prawa do ekwiwalentu, czyli w miesiącu ustania zatrudniania (tu w październiku). Wprawdzie w opisanej sytuacji za październik 2020 r. pracownicy przysługuje stawka 2600 zł brutto, jednak nie należy jej przyjmować do wskazanej podstawy, bo jest to pensja za przestój. Dlatego podstawę trzeba obliczyć, stosując główną zasadę z art. 172 Kp i uwzględniając standardową płacę, tj. 4600 zł brutto.
Można posiłkować się w tym temacie interpretacją MPiPS z 29.12.1999 r. (PP-024-1227/99), zgodnie z którą sformułowanie „w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do ekwiwalentu” oznacza wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej wynikające z umowy o pracę, jakie pracownikowi przysługuje w tym miesiącu, nawet jeżeli faktycznie go nie otrzymał, ponieważ przebywał na zwolnieniu lekarskim i pobierał zasiłek chorobowy.
Inaczej mówiąc, podstawę wymiaru odprawy pracownika wynagradzanego wyłącznie w stałej stawce miesięcznej, który w miesiącu ustania zatrudnienia dostał tylko wynagrodzenie wyłączone z podstawy ekwiwalentu, tworzy składnik w stałej stawce miesięcznej określonej w umowie o pracę. Gdy w grę wchodzą należności ze stosunku pracy (głównie odprawy i odszkodowania), których wysokość została ustalona jako n-krotność miesięcznego wynagrodzenia, ich podstawy wymiaru nie dzieli się przez współczynnik ekwiwalentu w celu uzyskania stawki dziennej; nie ma tu bowiem potrzeby przechodzenia na „dniówkę”. Poprzestaje się na ustaleniu miesięcznej podstawy i przemnożeniu jej przez liczbę miesięcy, za jakie świadczenie przysługuje (uchwała SN z 9.05.2000 r., III ZP 12/00).
Reasumując: w sytuacji opisanej w pytaniu podstawa wymiaru odprawy, jak i sama odprawa emerytalna wynosi 4600 zł brutto miesięcznie. Przypominamy, że nie odprowadza się od niej składek ZUS (§ 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia MPiPS składkowego), jednak podlega ona opodatkowaniu PIT.