Pakiet przewozowy nie mieści się w zakresie doradztwa podatkowego

Tak orzekł NSA w wyroku z 18.09.2019 (II GSK 639/19).

Wyrok dotyczył umocowania doradcy do reprezentowania klienta w postępowaniu sądowym, ale te same wnioski dotyczą postępowania administracyjnego.

Chodzi o sprawy z zakresu obowiązków zapisanych w ustawie o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (DzU z 2018 poz. 2332). Ustawa ta potocznie nazywana jest pakietem przewozowym.

Wyrok zapadł w sprawie firmy transportowej, która w zgłoszeniu przesłanym do elektronicznego rejestru SENT nie podała numeru swojej licencji transportowej. Brak ten został wykryty podczas kontroli drogowej. Naczelnik UCS nałożył na firmę 5 tys. zł kary, a dyrektor izby administracji skarbowej utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.

WSA w Gliwicach uchylił obie decyzje, ale jego wyrok uchylił z kolei sąd kasacyjny. NSA doszedł do wniosku, że doradca podatkowy nie mógł reprezentować firmy w tej sprawie. Skonstatował tak po analizie poniższych przepisów.

W myśl art. 35 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2019 poz. 2352, dalej Ppsa) pełnomocnikiem strony może być adwokat lub radca prawny, a ponadto inny skarżący lub uczestnik postępowania, jak również małżonek, rodzeństwo, wstępni lub zstępni strony oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia, a także inne osoby, jeżeli przewidują to przepisy szczególne.

Przepisem szczególnym jest tu art. 41 ust. 2 ustawy o doradztwie podatkowym (DzU z 2020 poz. 130). Zgodnie z nim doradca podatkowy może być pełnomocnikiem w postępowaniu w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych, ale tylko gdy dotyczą one spraw z zakresu obowiązków:

• podatkowych,
• celnych i
• egzekucji administracyjnej związanej z obowiązkami podatkowymi i celnymi.

Takie samo ograniczenie jest przewidziane w art. 175 § 3 pkt 1 Ppsa. W myśl tego przepisu skarga kasacyjna może być sporządzona przez doradcę podatkowego w sprawach obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami.

Obowiązek podatkowy to powinność wynikająca z ustaw podatkowych (art. 4 Op). Przez ustawy podatkowe należy rozumieć ustawy dotyczące podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych (art. 3 pkt 1 Op).

Niepodatkowe należności budżetowe to należności stanowiące dochód budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, które wynikają ze stosunków publicznoprawnych, ale nie są podatkami ani opłatami (art. 3 pkt 8 Op).

W orzecznictwie sądów administracyjnych i piśmiennictwie panuje pogląd, że z zakresu pojęcia należności publicznoprawnych należy wykluczyć dochody, których źródłem są czyny niedozwolone, a więc wszelkiego rodzaju kary pieniężne, grzywny, mandaty itp. (patrz wyroki w sprawach II GSK 1524/12, II GSK 1693/13). W świetle bowiem art. 3 pkt 8 Op „niepodatkowe należności publicznoprawne” oznaczają należności, których obowiązek ponoszenia stanowi realizację przepisów prawa, a nie jest wynikiem ich naruszenia.

NSA podzielił te poglądy i orzekł, że skoro kara za naruszenie przepisów pakietu przewozowego nie jest niepodatkową należnością publicznoprawną (w rozumieniu art. 3 pkt 8 Op), to sam pakiet nie jest ustawą podatkową.

Sąd zwrócił też uwagę, że zagadnienia, które zostały uregulowane w pakiecie, nie dotyczą zasad powstawania, ustalania ani wygaszania zobowiązań podatkowych i obowiązków podatników. To również prowadzi do uznania, że nie jest to ustawa podatkowa – orzekł NSA. Nie miał też wątpliwości, że nie są to przepisy celne.

Sąd uznał więc, że całe postępowanie sądowe było nieważne. Firma ustanowiła bowiem pełnomocnikiem osobę, która nie ma zdolności do reprezentowania klienta w postępowaniu sądowym.

NSA przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia WSA. Ten wezwie firmę do usunięcia braku formalnego skargi, czyli podpisania jej przez osobę reprezentującą firmę w stosunkach zewnętrznych (np. wspólnika, członka zarządu), bądź przez inną osobę wskazaną w art. 35 § 1 Ppsa. Może to być np. adwokat lub radca prawny.

Wyrok NSA dotyczył uprawnienia doradcy podatkowego do reprezentowania podatnika w postępowaniu sądowoadministracyjnym, lecz uwagi sądu należy również odnieść do postępowania administracyjnego. Doradca może być bowiem pełnomocnikiem w postępowaniu przed organami administracji publicznej tylko w sprawach obowiązków podatkowych

i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami. Wynika tak z art. 2 ust. 1 pkt 4 oraz art. 41 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym.