Pakiet osłonowy dla niepełnosprawnych pracowników

Takie m.in. rozwiązania przewiduje ustawa z 2.03.2020 o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych i wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (DzU poz. 374, dalej specustawa), zmieniona przez trzy nowelizacje obowiązujące w przeważającej mierze od 31.03.2020 (tzw. tarcza antykryzysowa), 18.04.2020 (ustawa z 16.04.2020 o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, DzU poz. 695, tzw. tarcza 2.0) i 16.05.2020 (ustawa z 14.05.2020 o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenieniem się wirusa SARS-CoV2, DzU poz. 875, tzw. tarcza 3.0).

Orzeczenia o niepełnosprawności i niezdolności do pracy

Orzeczenie o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności, wydane na czas określony na podstawie ustawy z 27.08.1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2020 poz. 426, dalej uzon), którego ważność:

• upłynęła między 9.12.2019 a 7.03.2020 – zachowuje ważność do upływu 60. dnia od daty odwołania stanu epidemii pod warunkiem złożenia w tym terminie kolejnego wniosku o wydanie orzeczenia, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia,
• upłynęła lub upłynie po 7.03.2020 – zachowuje ważność do upływu 60. dnia od daty odwołania stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia.

Do upływu 90. dnia od daty odwołania stanu epidemii zespół orzekający o niepełnosprawności może rozpatrzyć wniosek bez udziału osoby zainteresowanej lub dziecka, gdy lekarz przewodniczący składu uzna dołączoną do wniosku dokumentację medyczną za wystarczającą do wydania oceny bez konieczności przeprowadzenia badania (art. 15h specustawy).

Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o:

• całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz o niezdolności do samodzielnej egzystencji (równoważne z orzeczeniem o niepełnosprawności znacznej),
• całkowitej niezdolności do pracy (równoznaczne z umiarkowaną niepełnosprawnością),
• częściowej niezdolności do pracy (równoważne z niepełnosprawnością lekką, jeśli jednocześnie została orzeczona celowość przekwalifikowania),
• którego ważność upływa w trakcie stanu zagrożenia epidemicznego, epidemii albo w ciągu 30 dni następujących po ich odwołaniu, zachowuje ważność przez kolejne 3 mies. od daty upływu jego ważności, jeśli przed tą datą zainteresowany złożył wniosek o ustalenie uprawnień do świadczenia na dalszy okres. Dotyczy to odpowiednio wskazanych orzeczeń, których termin ważności upłynął przed 8.03.2020, jeśli wniosek o ustalenie uprawnień do świadczenia na dalszy okres uprawniony zgłosił przed upływem ważności tego orzeczenia, a przed 8.03.2020 nie zostało jeszcze wydane nowe orzeczenie (art. 15zc specustawy).

Pracodawca musi zatem honorować szczególne uprawnienia pracownicze niepełnosprawnych (np. 7-godzinna norma dobowa czasu pracy czy dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych), których orzeczenia wygasły. Powinien jednak uzyskać od pracownika dokument potwierdzający złożenie wniosku o wydanie orzeczenia oraz sprawdzić, czy zgłosił go w terminie (z wyjątkiem orzeczenia o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności, którego ważność upłynęła po 7.03.2020 – dla jego automatycznego wydłużenia specustawa nie wymaga przekazania na czas wniosku o kolejne orzeczenie).

Na podstawie tak przedłożonego dokumentu pracodawca może się również ubiegać o dofinansowania z PFRON do wynagrodzenia takiej osoby, określone w art. 26a uzon (o czym piszemy dalej).

Wynikające ze specustawy zasady utrzymania ważności orzeczeń dotyczą odpowiednio niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą, starających się o refundacje składek z PFRON zgodnie z art. 25a–25d uzon. Jeśli legitymują się oni wygasłym już orzeczeniem o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności albo odpowiednim czasowym orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS o niezdolności do pracy, a nie zapadły jeszcze nowe orzeczenia, jak najszybciej powinni przekazać PFRON kopię lub czytelny skan/zdjęcie złożonego wniosku o nowe orzeczenie, z potwierdzeniem daty wpływu. Dokumenty te należy przesłać do biura PFRON (ul. Jana Pawła II 13, 00-828 Warszawa) albo e-mailem (sod@pfron.org.pl). Niezwłocznie trzeba też dostarczyć nowe orzeczenie.

Wyższe dofinansowania

Już za okres od kwietnia 2020 podmioty zatrudniające niepełnosprawnych (z wyjątkiem angażujących minimum 25 pracowników i nieosiągających jednocześnie wskaźnika zatrudnienia takich osób na poziomie co najmniej 6%) mogą liczyć na wyższe dopłaty z PFRON:

• 1950 zł – na niepełnosprawnego w stopniu znacznym (dotychczas 1800 zł),
• 1200 zł – na niepełnosprawnego w stopniu umiarkowanym (dotychczas 1125 zł).

Dotacje na niepełnosprawnego w stopniu lekkim pozostały na dotychczasowym poziomie, tj. 450 zł. Jednocześnie wsparcie na osoby z orzeczoną chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym, całościowym zaburzeniem rozwoju czy epilepsją albo niewidome ulega podwyższeniu o:

• 1200 zł – na niepełnosprawnego w stopniu znacznym,
• 900 zł – na niepełnosprawnego w stopniu umiarkowanym,
• 600 zł – na niepełnosprawnego w stopniu lekkim.

Dotychczas na takich pracowników przysługiwało zwiększenie w kwocie 600 zł, bez względu na poziom ich niepełnosprawności.

Wyższe dofinansowania obowiązują od kwietnia 2020 (art. 26a ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 1b uzon w zw. z art. 81 tarczy antykryzysowej).

Definicja kosztów płacy – bez luki

Kwota miesięcznego dofinansowania wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników nie może przekroczyć 90% faktycznie poniesionych miesięcznych kosztów ich płacy, a dla pracodawcy wykonującego działalność gospodarczą, w rozumieniu przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej – 75% tych kosztów (art. 26a ust. 4 uzon). Tarcza antykryzysowa usunęła w końcu lukę w definicji kosztów płacy, zaliczając do nich również składki na Fundusz Solidarnościowy (FS).

Od 31.03.2020 koszty płacy obejmują bowiem wynagrodzenie brutto oraz finansowane przez pracodawcę obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe naliczone od tego wynagrodzenia oraz obowiązkowe składki na FP, FGŚP i FS (zmieniony art. 2

pkt 4a uzon). Ich szerszą, skorygowaną definicję należy stosować z mocą wsteczną począwszy od stycznia 2019 (art. 94 ust. 1 tarczy antykryzysowej).

Kwota składki na FS (wcześniej SFWON), której pracodawcy nie uwzględnili w kosztach płacy wykazanych w złożonych przed 31.03.2020 informacjach INF-D-P za okresy od 1.01.2019 lub uwzględnili, ale nie opłacili w całości bądź opłacili nieterminowo, nie stanowi podstawy do zwrotu przysługującego dofinansowania, ustalenia jego zerowego salda lub odmowy jego wypłaty (art. 94 ust. 2 tarczy antykryzysowej).

Ułatwienia w renegocjacji umów

Tarcza 3.0 sprecyzowała przepis (art. 15zzf1 specustawy), pozwalający na korekty trwających już umów – dokonywane w celu ograniczenia negatywnych skutków COVID-19 – przyznających pomoc na zatrudnianie niepełnoprawnych (np. jednorazową pomoc dla niepełnosprawnych na podjęcie działalności gospodarczej, dofinansowania z PFRON ich wynagrodzeń, refundację kosztów ich szkolenia). Organy i podmioty przyznające wskazane wsparcie mogą, na wniosek lub za zgodą strony, w drodze aneksu do umowy zmienić jej warunki, w szczególności przedłużyć termin na realizację zobowiązań. Wcześniej przepis ten mówił wyłącznie o umowach zawieranych ze starostą; po zmianach dotyczy również umów z PFRON, wojewodą itd.

Kryzysowe rekompensaty dla ZAZ

Zakłady aktywności zawodowej (ZAZ) mają prawo ubiegać się, w oddziale PFRON właściwym dla swojej siedziby, o rekompensatę wynagrodzenia wypłaconego niektórym pracownikom niepełnosprawnym, pokrywanego ze środków pochodzących z działalności usługowej i wytwórczej ZAZ lub innych źródeł, w części proporcjonalnej do liczby dni pozostawania przez ZAZ w przestoju lub zmniejszenia przychodu z tej działalności z powodu COVID-19 (nowy art. 15a specustawy obowiązujący z mocą od 8.03.2020). Dotacje przysługują na niepełnosprawnych w stopniu:

• znacznym,
• umiarkowanym, ale dodatkowo z autyzmem, upośledzeniem umysłowym lub chorobą psychiczną.

Wniosek wraz z załącznikami ZAZ składa najpóźniej w ciągu 30 dni od daty wypłaty wynagrodzenia wskazanym osobom za czas przestoju bądź zmniejszenia przychodów z działalności. Rekompensatę powinien otrzymać w ciągu 14 dni od zgłoszenia kompletnego wniosku. Wypłacone rekompensaty należy księgować i wydatkować analogicznie do środków PFRON wypłacanych jako miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, określone w art. 26a uzon.

Jednocześnie ZAZ zachowały na dotychczasowym poziomie (90%) dofinansowanie ze środków PFRON kosztów działania, mimo przestoju działalności zakładu na skutek przeciwdziałania COVID-19 (art. 15b ust. 2 specustawy obowiązujący z mocą od 8.03.2020).

Zakładowe fundusze – na cele osłonowe

Od 8.03.2020 i najpóźniej do upływu 6 mies. od odwołania stanu epidemii część pieniędzy (do 20% środków funduszu i do 20% kwot niektórych zwrotów) zgromadzonych w zfron (przez zakłady pracy chronionej) i w zakładowym funduszu aktywności (przez ZAZ) można przeznaczyć na wsparcie niepełnosprawnych, czyli na:

• utrzymanie zagrożonych likwidacją ich miejsc pracy,
• wynagrodzenia i pomoc bytową dla takich osób będących pracownikami, chałupnikami, innymi wykonawcami czy byłymi pracownikami,
• inne wydatki niezbędne do zapewnienia im ciągłości zatrudnienia i rehabilitacji, w tym zapewniające ciągłość działalności pracodawcy.

Warunkiem koniecznym tego nietypowego wykorzystania zasobów funduszy jest uzyskanie zgody MPRiPS, o którą należy wystąpić do ostatniego dnia 5. miesiąca od dnia odwołania stanu epidemii. W razie odmowy środki trzeba będzie zwrócić (nowy art. 68gd uzon).

Ponadto podmiot, który utracił status zakładu pracy chronionej, ma prawo zachować – za okres od marca 2020 i maksymalnie do upływu 2. mies. po odwołaniu stanu epidemii – zfron i jego niewykorzystane środki przy łącznym spełnieniu złagodzonych wymogów zatrudniania co najmniej 15 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągania wskaźnika zatrudnienia niepełnosprawnych co najmniej 18% (art. 68gg uzon dodany przez art. 9 tarczy 3.0). W normalnych okolicznościach (poza pandemią) wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych musi w takim przypadku wynosić 25%.

Wpłaty na PFRON z ulgami

Pracodawca, który w związku z COVID-19 ma kłopoty z uregulowaniem na czas wpłat na PFRON, może wystąpić z wnioskiem o odroczenie terminu płatności lub rozłożenie ich na raty. Wnioski w tych sprawach (zawierające m.in. uzasadnienie, wskazanie przyczyn powstania zadłużenia, powodów braku możliwości jednorazowej spłaty zadłużenia, proponowanych warunków spłaty) należy składać za pomocą portalu ePUAP, e-mailem na adres: dw_rozliczenia@pfron.org.pl lub wysłać pocztą tradycyjną. PFRON może również w tych okolicznościach odstąpić od naliczania opłaty prolongacyjnej i opłaty dodatkowej.

Kryzysowa pomoc w wyższej kwocie

Od 1.07.2020 stanie się jasne, że wsparcie zatrudniania niepełnosprawnych podczas pandemii zalicza się do pomocy publicznej mającej na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce, o której mowa w Sekcji 3.1 Komunikatu Komisji – Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19 (DzUrz UE C 91I z 20.03.2020), jeżeli zostanie udzielone za okresy od marca do grudnia 2020 (art. 68ge uzon zmieniony na mocy art. 9 tarczy 3.0). Wcześniej przepis ten przewidywał alternatywną granicę czasową takiej kwalifikacji – nie dłużej niż za okres do upływu 6. mies. od dnia odwołania stanu epidemii. Dotyczy to: zwrotu kosztów doposażenia lub wyposażenia stanowiska pracy dla niepełnosprawnego (art. 26 uzon), dofinansowań ich wynagrodzeń z PFRON (art. 26a uzon), zwrotu kosztów zatrudnienia i szkolenia pracowników im pomagających (art. 26d uzon), dopłat dla zakładów pracy chronionej (art. 32 uzon) i refundacji z PFRON kosztów szkolenia niepełnosprawnych (art. 41 uzon). Pozwala – ze względu na łagodniejsze kryteria udzielania „kryzysowej” pomocy publicznej – na przyznanie jej szerszemu gronu i w wyższym natężeniu (jej limit wynosi bowiem zasadniczo 800 tys. euro).

Dofinansowania z PFRON a inne formy pomocy

Jednoczesne dofinansowania z FP

Środki z PFRON nie mogą zostać przeznaczone na realizację celów, zadań i wydatków w części, w jakiej zostały sfinansowane w ramach pomocy udzielonej z innych środków publicznych (art. 48a ust. 1 uzon). Dlatego podmiot, który obok dofinansowań z PFRON uzyskał lub uzyska dofinansowanie z FP do części wynagrodzeń i składek, związane z COVID-9 (określone w art. 15zzb specustawy, stanowiące pomoc publiczną mającą na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce), musi wykazać środki publiczne z innych źródeł:

• w poz. 49 i 53 formularza INF-D-P (miesięczna informacja o wynagrodzeniach, zatrudnieniu, stopniach i rodzaju niepełnosprawności pracowników niepełnosprawnych, składana przez pracodawcę uprawnionego do dofinansowań z PFRON),
• w sekcji E formularza INF-O-PP – w pkt 5 i 8 (przedstawiany przy ubieganiu się o pomoc inną niż w rolnictwie i rybołówstwie, pomoc de minimis lub pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie) albo w tabeli w pkt 4 formularza INF-O-PR (przedstawiany przy ubieganiu się o pomoc w rolnictwie lub rybołówstwie inną niż pomoc de minimis w rolnictwie i rybołówstwie).

Jeśli dofinansowanie z FP zostanie przyznane już po otrzymaniu dofinansowania z PFRON, trzeba będzie skorygować wniosek Wn-D i załączniki, wykazując informacje o nim w ww. pozycjach wskazanych formularzy.

Ponadto od 16.05.2020 mikroprzedsiębiorca albo organizacja pożytku publicznego, którzy korzystają z dofinansowania z PFRON do wynagrodzeń niepełnosprawnych na podstawie uzon, mają prawo otrzymać jednocześnie na tę samą osobę dopłaty z FP do części wynagrodzeń i składek – w części niepodlegającej dotowaniu przez PFRON. W takiej sytuacji nie stosuje się art. 15zzb ust. 12 i art. 15zze ust. 11 specustawy, stanowiących o braku uprawnienia do dofinansowania z FP w części, w której te same koszty zostały lub zostaną sfinansowane z innych środków publicznych (dodany przez tarczę 3.0 do specustawy nowy art. 15zee1).

Jednoczesne dofinansowania z FGŚP

Pracodawca, który oprócz dofinansowania z PFRON otrzymał lub otrzyma dofinansowanie z FGŚP do przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy (art. 15g specustawy; nie stanowią pomocy publicznej, ale są to środki publiczne), ma obowiązek:

• wypłacić dotowanemu pracownikowi koszty płacy we właściwej formie, terminach i przed złożeniem wniosku,
• wykazać kwotę dofinansowania pozyskaną na danego pracownika w poz. 53 formularza INF-D-P; jeżeli odebranych dofinansowań z FGŚP nie wpisał w poz. 53 INF-D-P, jest konieczna korekta wniosku Wn-D (wniosek o wypłatę miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych) z załącznikami,
• jeśli uzyskał dofinansowanie z FGŚP do ograniczonego wymiaru – podać faktyczny obniżony wymiar w poz. 21–44 informacji INF-D-P oraz w poz. 36–39 i 41 wniosku Wn-D.

Jednoczesne zwolnienie składkowe i odsunięcie płatności zaliczek na PIT

Dofinansowanie z PFRON nie przysługuje, jeżeli miesięczne koszty płacy zostały poniesione przez pracodawcę z uchybieniem terminów wynikających z odrębnych przepisów, przekraczającym 14 dni, chyba że składki opłacone po tym terminie nie przekroczą 2% składek należnych za dany miesiąc (art. 26a ust. 1a¹ pkt 3 uzon). Koszty płacy, na które składają się m.in. zaliczka na PIT oraz składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i na fundusze pozaubezpieczeniowe, można opłacać z uwzględnieniem terminów przesuniętych na podstawie specustawy, do których dodaje się 14 dni wynikające z uzon.

Pracodawca, który nie uregulował całości składek (płatnik zatrudniający od 1 do 9 osób) z powodu korzystania ze zwolnienia z art. 31zo specustawy, we wniosku Wn-D o dofinansowania z PFRON wykazuje koszty płacy, bez uwzględnienia składek ZUS.

Jeżeli pracodawca (zatrudniający od 10 do 49 osób) nie opłacił połowy składek ze względu na zwolnienie z art. 31zo specustawy, we wniosku o dofinansowanie ujmuje koszty płac z uwzględnieniem 50% składek.

Dotyczy to odpowiednio tych miesięcy, w których odsunął terminy płatności zaliczek PIT.