Ograniczona odpowiedzialność pracodawcy zatrudniającego dłużnika alimentacyjnego
Zaledwie po roku funkcjonowania art. 281 § 2 i art. 282 § 3 Kp ustawodawca zdecydował o ich zmianie. Cel? Ograniczenie odpowiedzialności pracodawcy, przewidzianej w tych przepisach, do pracowników, którzy z powodu nieregulowania alimentów zostali ujawnieni w KRZ.
Tak było do 30.11.2021
Od 1.12.2020 pracodawca może być ukarany podwyższoną grzywną przy zatrudnianiu „dłużników alimentacyjnych” (pojęcie używane na potrzeby tego tekstu, które nie występuje w Kp). Sankcje za wykroczenia przeciwko prawom pracowników mieszczą się bowiem w zakresie 1000–30 000 zł (art. 281 § 1, art. 282 § 1 i 2, art. 283 Kp). Jednak pracodawcy lub osobie działającej w jego imieniu grozi kara od 1500 do 45 000 zł, jeżeli:
- pozwala pracować dłużnikowi alimentacyjnemu „na czarno”, czyli bez potwierdzenia na piśmie zawartej umowy o pracę przed dopuszczeniem do pracy (art. 281 § 2 Kp),
- płaci mu „pod stołem”, tj. wbrew obowiązkowi przekazuje wynagrodzenie wyższe niż wynika z zawartej umowy o pracę, nie dokonując potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych (art. 282 § 3 Kp).
Dłużnikiem alimentacyjnym w rozumieniu wskazanych regulacji jest osoba, wobec której toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, zalegająca ze spełnieniem świadczeń alimentacyjnych za okres dłuższy niż 3 mies. Identyczne warunki przewidywał do 30.11.2021 art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z 6.12.2018 o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (DzU z 2021 poz. 1909, dalej ustawa KRZ) przy ujawnianiu dłużnika w KRZ.
Tak jest od 1.12.2021
Wysokość grzywny została utrzymana na dotychczasowym poziomie, te same pozostały też wykroczenia, za które może zostać nałożona. Co się więc zmieniło od 1.12.2021 za sprawą art. 1 ustawy z 24.06.2021 o zmianie niektórych ustaw związanych ze świadczeniami na rzecz rodziny (DzU poz. 1162)? W art. 281 § 2 i art. 282 § 3 Kp znalazło się odesłanie do art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy KRZ, zastępujące poprzedni opis dłużnika alimentacyjnego. W efekcie pracodawca może zostać ukarany grzywną za zatrudnianie „na czarno” i wypłaty „pod stołem”, jeśli dłużnik alimentacyjny, którego to dotyczy, figuruje w KRZ (spełnia przesłanki do zamieszczenia w rejestrze).
Na skutek zamiany w art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy KRZ słowa „oraz” na „lub”, od 1.12.2021 do ujawnienia danej osoby fizycznej w KRZ zamiast obu postępowań egzekucyjnych prowadzonych jednocześnie wobec dłużnika alimentacyjnego wystarczy jedno z nich. Jest w nim zatem wpisywana obecnie, jeżeli nie reguluje świadczeń alimentacyjnych dłużej niż 3 mies. i toczy się w stosunku do niej egzekucja:
- świadczeń alimentacyjnych lub
- należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów.
Nie ma winy, nie ma kary
Pracodawca nie popełni wykroczenia, jeśli nie da się ustalić jego winy przy zatrudnianiu dłużnika alimentacyjnego „na czarno” lub wypłacaniu pensji „pod stołem” (por. art. 1 § 2 Kodeksu wykroczeń). Można jednak przypisać mu winę, gdy stopień jej prawdopodobieństwa jest tak wysoki, że wariant przeciwny (brak winy) jest praktycznie wykluczony, przy ocenie z punktu widzenia przeciętnie roztropnego człowieka (por. wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 10.07.2013, VII Ka 655/13, oraz wyrok SN z 6.12.2012, V KK 375/12).
