Odszkodowanie za straty w leasingowanym samochodzie – kto powinien wykazać przychód

Odszkodowanie jako przychód

Otrzymane odszkodowania za szkody w majątku firmy co do zasady stanowią przychody z działalności gospodarczej podatnika PIT (art. 14 ust. 2 pkt 12 updof). Są też zaliczane – jak każde inne otrzymane pieniądze i wartości pieniężne – do przychodów podatnika CIT (art. 12 ust. 1 pkt 1 updop).

Przychód z tytułu odszkodowania powstaje w momencie jego otrzymania (najczęściej wpływu na rachunek bankowy). Jednak dla jego powstania nie jest konieczne, by pieniądze trafiły bezpośrednio do podatnika. W przypadku odszkodowań komunikacyjnych przychód z tytułu ich otrzymania należy wykazać także wtedy, gdy szkoda jest likwidowana „bezgotówkowo”, czyli gdy ubezpieczyciel płaci za naprawę pojazdu bezpośrednio wykonawcy takiej naprawy (interpretacja KIS z 23.04.2021 r., 0111-KDIB1-2.4010.68.2021.2.BD). Przychodem jest przy tym 100% kwoty odszkodowania, nawet jeśli do kosztów uzyskania przychodów podatnik może zaliczyć jedynie 75% wydatków poniesionych na naprawę samochodu osobowego (wyrok WSA w Gdańsku z 19.11.2019 r., I SA/Gd 1445/19).

Przysporzenie leasingodawcy

W przypadku samochodów w leasingu pojawia się wątpliwość, kto uzyskuje przychód z odszkodowania – leasingobiorca czy leasingodawca. Jak czytamy w interpretacji KIS z 16.08.2022 r. (0115-KDIT3.4011.410.2022.3.AWO), problemy związane z likwidacją szkód komunikacyjnych w odniesieniu do pojazdów będących przedmiotem leasingu powinny być rozstrzygane w ramach rozliczeń między finansującym a korzystającym. (…) Zgodnie z cywilistycznym pojęciem leasingu leasingobiorca nie jest właścicielem pojazdu, a jedynie posiadaczem zależnym, a w przypadku zaistnienia okoliczności uzasadniającej wypłatę odszkodowania ubezpieczenie przysługuje właścicielowi pojazdu (leasingodawcy). Tym samym, w przypadku naprawy bezgotówkowej samochodu używanego na podstawie umowy leasingu, odszkodowanie „wypłacone leasingodawcy”, tj. właścicielowi pojazdu, nie stanowi przychodu leasingobiorcy.

Identyczne stanowisko KIS zajęła w piśmie z 30.11.2020 r. (0115-KDIT3.4011.585.2020.1.AW). W obu tych interpretacjach chodziło o naprawy bezgotówkowe, gdy kwotę odszkodowania ubezpieczyciel wypłacił bezpośrednio na konto serwisu samochodowego, który naprawiał leasingowany pojazd. W takim przypadku trwałe i definitywne przysporzenie majątkowe otrzymał leasingodawca, gdyż dotyczyło ono składnika jego majątku. Leasingobiorca nie uzyskał bezpośrednio żadnego przysporzenia.

Gdy beneficjentem jest korzystający

Na to, że środki wypłacone z tytułu odszkodowania stanowić będą przychód tego podmiotu, który otrzyma trwałe i definitywne przysporzenie związane bezpośrednio ze szkodą i jej przedmiotem, wskazuje też interpretacja KIS z 11.12.2020 r. (0111-KDWB.4010.42.2020.2.MJ). W piśmie tym czytamy: Ubezpieczonym z polis jest wnioskodawca, który z kolei dokonuje na najemcę cesji wszystkich swoich uprawnień mogących wynikać z tytułu własności dla potrzeb ubezpieczenia w zakresie szkód, które są usuwane poprzez naprawę pojazdu. W przypadku zajścia takiego zdarzenia to najemca jest uposażonym z polisy AC. (…) Staje się wówczas beneficjentem wypłaty odszkodowania w przypadku zajścia zdarzenia. (…) W związku z wypłatą przez ubezpieczyciela na rzecz najemcy odszkodowania, po stronie wnioskodawcy, jako oddającego pojazdy w najem, nie dojdzie do powstania przychodu podatkowego (…). Nie sposób bowiem stwierdzić, że otrzymał on środki stanowiące trwałe i definitywne przysporzenie, którymi może rozporządzać jak własnymi.

Podobnie w interpretacji z 30.09.2022 r. (0112-KDIL2-2.4011.617.2022.1.AA) KIS wskazała, że jeżeli właściciel pojazdu upoważnił najemcę do otrzymania odszkodowania z polisy sprawcy kolizji, celem naprawienia uszkodzeń, odszkodowanie za szkody dotyczące pojazdu należy kwalifikować jako przychód z działalności gospodarczej najemcy. Dotyczy ono bowiem składnika majątku związanego z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą (pojazd wykorzystywany na potrzeby działalności gospodarczej w funkcjonalny sposób wiąże się z tą działalnością). Nie ma znaczenia, że nie stanowi on własności, tylko jest wykorzystywany na podstawie umowy najmu.

Zauważmy, że w pierwszym z ww. pism jest mowa o cesji uprawnień wynikających z polisy na rzecz korzystającego, w drugiej – o upoważnieniu korzystającego przez właściciela do otrzymania odszkodowania z polisy sprawcy. Można więc przyjąć, że w obu przypadkach było to trwałe i definitywne przysporzenie wyłącznie korzystającego.

W interpretacji z 15.09.2022 r. (0114-KDIP2-2.4011.533.2022.2.ASK) KIS stwierdziła z kolei, że jeżeli na skutek wypadku następuje utrata przedmiotu leasingu, to leasingobiorca powinien zaliczyć do przychodów całą kwotę otrzymanego odszkodowania – jako odszkodowania za szkody dotyczące składnika majątku związanego z prowadzoną działalnością: otrzymana (…) kwota odszkodowania bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń (…) podlega zaliczeniu do przychodów, jako otrzymane odszkodowanie za szkodę dotyczącą składnika majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą. Środki z tego tytułu nie mogą być (…) traktowane za wyłączone z przychodów (…), jako zwrot wydatków nieuznanych za koszty uzyskania przychodów. Odszkodowanie bowiem stanowi wykonanie świadczenia z umowy ubezpieczenia.

KIS wypowiedziała się w ten sposób nt. odszkodowania z ubezpieczenia GAP (od utraty wartości pojazdu), które leasingobiorca otrzymał bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń, a więc było to trwałe i definitywne przysporzenie wyłącznie leasingobiorcy, a nie leasingodawcy. Ten ostatni otrzymał odszkodowanie z AC, które stanowiło jego przychód podatkowy.