Odszkodowanie za niesłuszne zwolnienie z pracy – bez ZUS i PIT

Wysokość odszkodowania

Spółka ma obowiązek wypłacić byłemu pracownikowi – zgodnie z orzeczeniem sądu – odszkodowanie za nieprawidłowe złożenie wypowiedzenia, w kwocie miesięcznej pensji, gdyż zgodnie z Kp należało mu się miesięczne wypowiedzenie. W świetle art. 47¹ Kp sąd w tych okolicznościach zasądza odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tyg. do 3 mies., ale nie niższej od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Na mocy wyroku SN z 20.03.2020 (II PK 197/18) miernikiem odszkodowania w tej sytuacji jest wypowiedzenie kodeksowe, a nie dłuższe umowne. Wydłużenie okresu wypowiedzenia na podstawie umowy o pracę lub układu zbiorowego pracy bądź naruszenie uzgodnień dotyczących określonych w umowie o pracę przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę nie implikuje przyznania przez sąd pracy odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za wydłużony okres wypowiedzenia – czytamy w uzasadnieniu, a dodatkowe potwierdzenie znajduje się w kolejnym wyroku SN z 14.11.2019 (III PK 150/18). Roszczenia byłego pracownika o wyższe odszkodowanie nie miałyby zatem podstawy prawnej i szans na realizację.

Odrębnym zagadnieniem jest, według jakiej minimalnej pensji ustalić miesięczne odszkodowanie – obowiązującej w dniu ustania zatrudnienia, tj. 31.10.2020 (2600 zł brutto), czy w dacie zasądzenia go przez sąd (2800 zł brutto). Na mocy wyroku SN z 17.02.2000 (I PKN 539/99) odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia (…) staje się wymagalne najpóźniej w dniu, w którym sąd orzeka o jego zasądzeniu. Podstawę jego wyliczenia stanowi miesięczne średnie wynagrodzenie z okresu poprzedzającego rozwiązanie umowy o pracę. Potwierdził to SN w orzeczeniu z 2.09.2004 (II PK 20/04), w myśl którego co do zasady rekompensata pieniężna powinna odpowiadać kwocie utraconego wynagrodzenia za pracę.

W konsekwencji miesięczne odszkodowanie dla wspomnianego pracownika wynosi 2600 zł brutto.

Bez ZUS i PIT

Podstawy wymiaru składek ZUS nie stanowią odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy (§ 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia MPiPS z 18.12.1998 w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, DzU z 2017 poz. 1949).

Wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na ich podstawie, albo wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kp, z kilkoma wyjątkami, wśród których nie ma odszkodowania zasądzonego za nieprawidłowe wypowiedzenie (art. 21 ust. 1 pkt 3 updof).

Zwolnienie podatkowe obejmuje również inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku/ugodzie, z wyjątkiem otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, oraz dotyczących korzyści, jakie podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 21 ust. 1 pkt 3b updof).

Z interpretacji KIS z 12.11.2019 (0115-KDIT2-2.4011.326.2019.2.MU) wynika, że oba zwolnienia mają różny zakres, gdyż zwolnienie z art. 21 ust. 1 pkt 3b obejmuje odszkodowania lub zadośćuczynienia przyznane na podstawie wyroku bądź ugody sądowej, których wysokość lub zasady ustalania nie wynikają wprost z regulacji wskazanych w art. 21 ust. 1 pkt 3 updof.

Reasumując: od opisanego odszkodowania nie pobiera się zaliczki na PIT zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 updof.