Odszkodowanie z ugody wypłacone pracownikowi na rozstanie nie zawsze wolne od składek

Wyłączenie odszkodowań z podstawy wymi aru

Odpowiadając na pytanie, czy odszkodowanie to stanowi podstawę wymiaru składek społecznych, ZUS wskazał, że w myśl § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia składkowego z podstawy tej są wyłączone przychody uzyskane przez pracownika w związku z wypłatą odpraw, odszkodowań, rekompensat z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego bądź niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

Wyłączenie zostało skonstruowane w sposób ogólny, bez wskazywania konkretnych przepisów prawa pracy, przyznających określone prawo do takich świadczeń. W związku z tym przyjmuje się, że katalog świadczeń wyłączonych z podstawy wymiaru składek, zawartych w omawianym przepisie, ma charakter otwarty, a powyższe wyłączenie dotyczy nie tylko odpraw czy odszkodowań przysługujących na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących, lecz także wynikających z porozumień negocjowanych ze związkami zawodowymi na poziomie zakładu pracy lub indywidualnych porozumień zawieranych ze zwalnianymi pracownikami w ramach obowiązującej zasady swobody umów. W prawie pracy oznacza ona dopuszczalność regulowania w umowie wszystkich innych spraw, jeśli nie pogarsza to sytuacji pracownika w porównaniu z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa.

Wymagany ścisły związek z ustaniem zatrudnienia

Par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia ma zastosowanie jedynie w przypadku, gdy wypłata (np. odprawy, odszkodowania, rekompensaty) pozostaje w bezpośrednim i nierozerwalnym związku z faktem wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy.

Jedyną przyczyną wypłaty przez pracodawcę takiego świadczenia powinno być ustanie zatrudnienia. Oznacza to, że tego typu świadczenia nie mogą być wypłacane przez pracodawcę w innych okolicznościach niż pozostające w ścisłym związku z rozwiązaniem stosunku pracy.

Pracownica w odwołaniu od rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia zażądała przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach oraz zasądzenia od pracodawcy na jej rzecz wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy i wynagrodzenia za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych.

Ponadto z treści ugody wynika, że pracodawca zapłaci na rzecz pracownicy odszkodowanie związane z rozwiązaniem stosunku pracy i że ugoda zamyka spór oraz wszelkie roszczenia między stronami, wynikające ze stosunku pracy i stanowiące źródło jego ustania.

Świadczenie ma co prawda związek z ustaniem stosunku pracy, ale wynikająca z ugody kwota dotyczy również innych roszczeń niż odszkodowanie, o którym mowa w § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia składkowego.

Inne roszczenia nieobjęte preferencją

Roszczenie odszkodowawcze musi ściśle dotyczyć wyłącznie rozwiązania stosunku pracy, czyli sytuacji, kiedy tryb i okoliczności jego rozwiązania naruszały przepisy prawa pracy. Odszkodowanie nie może zatem obejmować innych roszczeń, poza rozwiązaniem stosunku pracy, wynikających z prawa pracy, takich jak zaległe wynagrodzenie, ekwiwalent za niewykorzystany urlop czy za pracę w godzinach nadliczbowych. Do tych innych roszczeń nie można zastosować przepisów rozporządzenia składkowego.

Przedsiębiorca nie określił, jaka część kwoty z ugody stanowi właściwe odszkodowanie wynikające z rozwiązania stosunku pracy. Ze zwolnienia z opłacania składek społecznych nie można zatem skorzystać, jeżeli pracownikowi przyznano – na podstawie ugody sądowej – odszkodowanie w zamian za rezygnację z wszelkich roszczeń i prawa do przywrócenia do pracy. W związku z tym „odszkodowanie”, które zostanie wypłacone pracownicy na mocy ugody sądowej, będzie stanowić podstawę wymiaru składek społecznych i zdrowotnej.