Odszkodowanie wypłacone z polisy biura nie jest przychodem klienta

Wypłata dla klienta biura

W interpretacji z października 2022 r. chodziło o błąd w obliczaniu podatku, popełniony przez spółkę świadczącą usługi rachunkowo-księgowe na rzecz innych podmiotów z grupy kapitałowej. Spółka przez 2 lata błędnie naliczała im podatek dochodowy, wskutek czego musieli dopłacić nie tylko różnicę w podatku, ale też odsetki za zwłokę. Ponieśli z tego powodu szkodę, ponieważ gdyby spółka prawidłowo naliczyła podatek, odsetek by nie było.

Spółka wystąpiła do swojego ubezpieczyciela, u którego wykupiła ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, aby pokrył powstałą szkodę.

Ubezpieczyciel wypłacił odszkodowanie bezpośrednio jej klientom. Jeden z nich chciał się upewnić, że otrzymana przez niego kwota odszkodowania nie jest dla niego przychodem podatkowanym. Argumentował, że:

• otrzymane przez niego odszkodowanie stanowi tylko zwrot poniesionych wydatków z tytułu zapłaty odsetek,
• zapłaconych odsetek nie zaliczył do kosztu uzyskania przychodu, ponieważ zabrania tego art. 16 ust. 1 pkt 21 updop,
• odszkodowanie byłoby dla niego przychodem podatkowym tylko wtedy, gdyby on sam zawarł umowę ubezpieczenia, a nie biuro. Tylko wtedy otrzymana przez niego należność miałaby ścisły związek z wydatkami w postaci składek ubezpieczeniowych.

Na potwierdzenie klient przywołał m.in. wyroki NSA z 13.07.2010 r. (II FSK 455/09), 14.10.2008 r. (II FSK 985/07) i 1.12.2005 r. (FSK 2673/04).

W pierwszym z nich NSA przypomniał, że do przychodów tzw. neutralnych podatkowo, a więc niestanowiących podstawy ustalania dochodu, należą m.in. zwrócone inne wydatki niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów (art. 12 ust. 4 pkt 6a updop). Wydatki te wymienia art. 16 updop.

Aby dany wydatek mógł być zaliczony do kategorii „innych wydatków”, o których mowa w art. 12 ust. 4 pkt 6a updop, konieczne jest, by „wydatek ten nie został zaliczony do kosztów uzyskania przychodów” w rozumieniu art. 16 tej ustawy, oraz by wydatek został wcześniej przez podatnika poniesiony, a następnie zwrócony podatnikowi, przy czym wydatek poniesiony jest odpowiednikiem wydatku zwróconego – wyjaśnił NSA.

Klient uważał, że tak jest w jego sprawie. Wskazywał, że gdyby uznać inaczej (tj. że otrzymane przez niego odszkodowanie jest dla niego przychodem podatkowym), doszłoby do sytuacji, w której nigdy nie otrzymałby równowartości należnej mu rekompensaty. Z jednej strony bowiem odpowiedzialność ubezpieczyciela sprawcy szkody (jak i samego sprawcy) jest ograniczona do wartości rzeczywistej szkody (art. 361 Kc), z drugiej on sam – jako poszkodowany – musiałby od wartości odszkodowania zapłacić podatek dochodowy. Jego sytuacja byłaby więc gorsza od tej, w której nie doszłoby do szkody.

KIS potwierdziła prawidłowość tej wykładni i odstąpiła od własnego uzasadnienia.

Wypłata dla biura

Natomiast w wyroku z 15.05.2019 r. (II FSK 1692/17) NSA orzekł, że odszkodowanie otrzymane bezpośrednio przez sprawcę szkody (a nie jego kontrahentów) jest dla sprawcy przychodem podatkowym.

Sąd uznał, że w tym przypadku nie ma zastosowania art. 12 ust. 4 pkt 6a updop, wyłączający z przychodów zwrócone inne wydatki niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów (art. 12 ust. 4 pkt 6a).

NSA zwrócił uwagę, że w tej sprawie wypłata odszkodowania miała związek z wydatkami z tytułu składek zapłaconych przez sprawcę szkody w związku z umową ubezpieczeniową. Gdyby spółka takiej umowy nie zawarła, nie mogłaby uzyskać odszkodowania. W tym wypadku odszkodowanie było dla niej wyrównaniem poniesionego przez nią wydatku (zwrot odpowiadający poniesionemu wydatkowi), a nie zwrotem tego wydatku. Nie mógł zatem mieć zastosowania art. 12 ust. 4 pkt 6a updop. W rezultacie odszkodowanie było przychodem podlegającym opodatkowaniu, otrzymanym w związku z zaistnieniem warunków ujętych w umowie ubezpieczenia.