Odpowiedzialność biura rachunkowego za wybór formy opodatkowania

Tak orzekł SA w Lublinie w wyroku z 15.02.2023 r. (I AGa 182/22). Sąd zmienił wyrok I instancji, z którego wynikało, że biuro rachunkowe ma pokryć klientowi szkodę w wysokości 82 580 zł oraz koszt odsetek za zwłokę w kwocie 40 353 zł.

Szkodą miała być różnica pomiędzy kwotą podatku, jaki klient zapłaciłby, gdyby w 2016 r. był objęty liniowym 19% PIT, a kwotą, którą był zmuszony zapłacić wskutek decyzji organu podatkowego nakazującej zapłatę PIT według zasad ogólnych, czyli skali podatkowej. Decyzja ta była następstwem odmowy prawa do ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, czyli formy, w jakiej biuro rozliczało klienta w 2016 r.

Klient ten osiągnął w latach 2015 i 2016 przychody w wysokości przekraczającej ówczesny limit uprawniający do opodatkowania ryczałtem (wtedy było to 150 tys. euro, obecnie są to 2 mln euro, przy czym dziś limit odnosi się wyłącznie do przychodów z poprzedniego roku podatkowego).

Mimo przekroczenia przez klienta w 2015 r. ustawowego limitu przychodów biuro rachunkowe nadal obliczało mu podatek w formie zryczałtowanej. Klient nie wybrał na 2016 r. innej formy opodatkowania (podatku liniowego), przez co prawo do takiego wyboru na tamten rok definitywnie mu przepadło.

Gdy w 2019 r. przeprowadzono u niego kontrolę za 2016 r., decyzja naczelnika US mogła być tylko jedna – wynikało z niej, że podatnik powinien był w 2016 r. rozliczać się według skali podatkowej. Oznaczało to dla niego obowiązek dopłaty ponad 173 tys. zł podatku dochodowego. Do tego doszło ponad 52 tys. zł odsetek za zwłokę.

Podatnik nie odwołał się od tej decyzji. W 2021 r. uregulował zaległość, która łącznie z kosztami egzekucji wyniosła już wtedy ponad 239 tys. zł.

Jednocześnie zwrócił się do biura rachunkowego z żądaniem pokrycia szkody w wysokości 82 580 zł. Wyliczył taką różnicę między zaległością podatkową określoną przez organ podatkowy a podatkiem liniowym, który mógłby wybrać, gdyby nie – jak twierdził – błąd biura. Zażądał też pokrycia odsetek od zaległości podatkowej.

Biuro odmówiło zapłaty, sprawa trafiła do sądu. Sąd I instancji uznał winę właścicielki biura. Orzekł, że nieprawidłowo wykonała umowę łączącą ją z klientem. Miała bowiem świadomość, że najkorzystniejszą formą opodatkowania klienta w 2016 r. byłby podatek liniowy, a mimo to nadal obliczała ryczałt, choć ta forma opodatkowania klientowi już nie przysługiwała – wytknął sąd.

Ustalił także, że klienta poinformowano w 2015 r. jedynie o tym, że zbliża się on do górnej granicy progu opodatkowania ryczałtem. Nie powiadomiono go natomiast, że ma zmienić formę opodatkowania. Przekazująca mu informację pracownica biura zapewniła tylko, że limit ma być podniesiony ze 150 tys. do 250 tys. euro.

Sąd orzekł, że biuro powinno było: jasno poinformować klienta o konieczności rozliczania w 2016 r. w innej formie niż ryczałt, wskazać mu inne możliwości rozliczeń oraz poinformować, że jeśli chce wybrać podatek liniowy, to powinien złożyć odpowiednie oświadczenia do US w wymaganym ustawowo terminie.

Pozwana czynności tych nie wykonała, a w konsekwencji pozbawiła powoda możliwości rozliczenia się za 2016 r. zgodnie z przepisami prawa i w najkorzystniejszej formie podatku liniowego – orzekł SO.

Zarzucił też właścicielce biura zaniedbanie, ponieważ wiedząc, że klient nie złożył w US oświadczenia o wyborze podatku liniowego, powinna była obliczać mu podatek według zasad ogólnych, czyli skali podatkowej. Dalsze rozliczanie w formie zryczałtowanej było działaniem niezgodnym z przepisami prawa – wytknął sąd.

Wyrok ten zmienił w istotnej części SA w Lublinie. Zwrócił bowiem uwagę na rodzaj umowy łączącej biuro rachunkowe z klientem oraz na uprawnienia osób zatrudnionych w biurze.

Podkreślił, że strony łączyła umowa zbliżona do umowy zlecenia (Kc), a nie umowa o dzieło (art. 627 Kc). To oznacza – wyjaśnił – że przyjmujący zamówienie w umowie zlecenia (umowie o świadczenie usług) nie bierze na siebie ryzyka pomyślnego wyniku spełnionej czynności. Odpowiada za właściwe wykonanie umowy – na zasadzie starannego działania (art. 355 § 1 Kc), a nie za rezultat.

SA przypomniał, że zgodnie z art. 355 Kc dłużnik jest obowiązany do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność). Przy czym należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu jej zawodowego charakteru (art. 355 § 2 Kc).

Sąd nie dopatrzył się w tym zakresie zaniedbań i błędów biura. Stwierdził, że w należyty sposób wywiązywało się ono z umowy z klientem. Owszem, US zakwestionował wybraną przez podatnika w 2016 r. formę opodatkowania, ale – jak orzekł SA – klient biura samodzielnie ją wybrał.

Biuro nie mogło tego zrobić, bo – jak podkreślił sąd – nikt w biurze nie miał uprawnień doradcy podatkowego. Właścicielka biura nie tylko nie miała więc obowiązku udzielania klientowi informacji o wyborze formy opodatkowania w 2016 r., a zatem udzielania pomocy wykraczającej poza zakres ujęty w art. 2 ust. 1a ustawy o doradztwie podatkowym. Więcej – dodał sąd – odnosił się do niej kategoryczny zakaz udzielania kontrahentowi jakichkolwiek informacji i porad (doradztwa sensu stricto) objętych zakresem art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o doradztwie podatkowym, pod rygorem sankcji karnych (art. 81 tej ustawy).

SA orzekł, że przestrzeganie przez pozwaną obowiązującego porządku prawnego w żadnej mierze nie może być poczytywane za zachowanie naruszające art. 355 § 2 Kc.

Sąd miał świadomość, że klient inaczej wyobrażał sobie zakres usług, na które się umówił. Jednak przekonanie to – jak podkreślił SA – było fałszywe i co gorsza gargantuicznie powszechne w realiach krajowych przedsiębiorców współpracujących z biurami rachunkowymi czy księgowymi.

Taki błąd, związany z nieznajomością prawa, nie może być oceniany w aspekcie niewłaściwego wykonywania umowy przez kontrahenta – orzekł SA. Uznał więc, że brak wyboru właściwej formy opodatkowania dochodów w 2016 r. obciąża wyłącznie podatnika.