Oddanie środka trwałego do użytkowania kooperantowi na podstawie umowy toolingu – ujęcie podatkowe i księgowe

Umowy toolingu, będące umowami o współpracę, należą do tzw. umów nienazwanych. Wykazują cechy umów o świadczenie usług (art. 750 Kc). Ich treść kształtuje zasada swobody umów, wynikająca z art. 353 Kc, zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny wg swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Typowa umowa toolingu polega na tym, że w zamian za udostępniony składnik aktywów (środek trwały, np. maszynę, urządzenie techniczne czy środek transportu), kooperant (przyszły użytkownik obcego środka trwałego) zobowiązuje się – przez czas oznaczony lub nieoznaczony – realizować na rzecz przedsiębiorcy oddającego ten środek trwały do używania określone świadczenia/usługi o charakterze ekwiwalentnym, wzajemnym. Przykładowo chodzi o:

• wytwarzanie i dostarczanie wyłącznie dla tego przedsiębiorcy uzgodnionych z nim produktów gotowych/materiałów/komponentów za pomocą przekazanego przez niego sprzętu, zapewniającego odpowiednią jakość efektów wytwórczych,
• dostarczanie towarów danego rodzaju, w określonej ilości i cenie; świadczenie określonych usług wyłącznie na rzecz przedsiębiorcy,
• kupowanie wyłącznie od niego określonych wyrobów/towarów/materiałów/usług,
• powstrzymanie się od dokonywania zakupów od innych podmiotów gospodarczych,
• składowanie towarów zakupionych od przedsiębiorcy w udostępnionych przez niego środkach trwałych,
• promowanie marki przedsiębiorcy, eksponowanie jego wyrobów/towarów/materiałów/usług, z wykorzystaniem oddanego przez niego w tym celu do używania środka trwałego, świadczenie usług marketingowych, pozyskiwanie na rzecz przedsiębiorcy nowych rynków zbytu i kanałów dystrybucji jego towarów/wyrobów.

Kooperant nie może swobodnie dysponować otrzymanym składnikiem. Na ogół użytkując go, musi liczyć się z pewnymi – uzgodnionymi przez strony umowy toolingu – obciążeniami, takimi jak:

• używanie otrzymanego środka trwałego zgodnie z jego przeznaczeniem, zasadami i wymogami prawidłowej eksploatacji,
• ubezpieczanie go na własny koszt,
• ponoszenie wszelkich kosztów i opłat związanych z eksploatacją oraz utrzymanie go w należytym stanie,
• przeprowadzanie wszelkich interwencji oraz czynności, do których wykonania zobowiązują przepisy prawa, m.in. związanych z ochroną środowiska oraz bhp,
• umożliwienie przedsiębiorcy udostępniającemu środek trwały kontroli jego stanu oraz poprawności wykorzystania.

Skutki w podatku dochodowym

W konsekwencji zawarcia umowy toolingu nie dochodzi do przeniesienia własności środka trwałego na rzecz kooperanta, korzystającego z udostępnionego mu składnika majątku. Przedsiębiorca oddający ten składnik do używania zachowuje prawo do dokonywania od niego odpisów amortyzacyjnych, a odpisy te – na gruncie podatku dochodowego – stanowią dla niego koszty uzyskania przychodów, co potwierdzają liczne interpretacje organów podatkowych (np. pisma KIS z 24.09.2018, 0111-KDIB2-1.4010.286.2018.1.EN, a także IS w Warszawie z 7.02.2017, 1462-IPPB3.4510.1105.2016.1.MC, i 20.11.2014, IPPB5/423-879/14-2/KS, oraz Katowicach z 7.02.2013, IBPBI/2/423-1451/12/JS).

Co prawda art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c updof i art. 16 ust. 1 pkt 63 lit. c updop wyłączają z kosztów podatkowych odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej środków trwałych oraz wnip oddanych do nieodpłatnego używania – za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania. Niemniej z nieodpłatnym używaniem mamy do czynienia wówczas, gdy oddający w używanie nie czerpie z tego żadnych korzyści – odbywa się to kosztem jego majątku. Gdy jednak – jak w przypadku umów o współpracy – przekazanie sprzętu związane jest z dokonywaniem zakupów innych towarów, służy reklamie urządzeń lub wkalkulowane zostało w cenę towarów czy usług albo gdy pobierana jest z tego tytułu opłata doliczana do ceny produktów, trudno mówić o braku odpłatności. Środek trwały jest używany do osiągnięcia celu, jakim jest zysk czerpany ze stałej współpracy z podmiotem korzystającym ze sprzętu (zob. przywołana interpretacja KIS z 24.09.2018).

Kooperant, używając przekazaną mu rzecz czy sprzęt, nie uzyskuje przychodów podatkowych z tytułu nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń na podstawie art. 11 ust. 1 updof czy art. 12 ust. 1 pkt 2 updop (interpretacje IS w Warszawie z 17.02.2017, 1462-IPPB3.4510.1109.2016.1.PS, i Katowicach z 28.09.2015, IBPB-1-2/4510-267/15/AK). Nie można bowiem mówić o nieodpłatnym świadczeniu, gdy występują świadczenia wzajemne.

Jak czytamy w odpowiedzi MF z 27.04.2018 na zapytanie poselskie nr 7136 (0115-KDIT3.4011.416.2017.1.PSZ), jeżeli korzystanie przez podatnika z udostępnionych mu nieodpłatnie rzeczy lub praw jest warunkiem koniecznym do wykonania określonych świadczeń, na rzecz podmiotu użyczającego te rzeczy lub prawa, to w takiej sytuacji u podatnika tego nie wystąpi w tym zakresie przychód z tytułu otrzymanych nieodpłatnych świadczeń. Przykładem takiej relacji gospodarczej jest tzw. umowa toolingu, na podstawie której kontrahent nieodpłatnie udostępnia urządzenia w ramach świadczenia wzajemnego.

Skutki w VAT

Przekazanie środka trwałego kooperantowi do użytkowania w ramach umowy toolingu nie powoduje powstania obowiązku podatkowego w VAT. Nie wiąże się z przeniesieniem prawa do rozporządzania towarem jak właściciel (zatem nie jest to dostawa towarów).

Nie jest to również świadczenie usług – służy wyłącznie do wykonania działalności zleconej przez przedsiębiorcę, ma na celu umożliwienie realizacji zlecenia. Co istotne, nie jest odrębnym świadczeniem, lecz elementem kompleksowej usługi o złożonym charakterze. Trzeba tu bowiem uwzględnić podstawowy cel wynikający z łączących strony umów, a nie wyodrębniać – dla potrzeb podatkowych  – poszczególne czynności służące realizacji tego celu, w sposób oderwany od ich sensu gospodarczego (por. interpretacje KIS z 27.07.2017, 0115-KDIT1-2.4012.250.2017.2.RS, i IS w Warszawie z 31.01.2014, IPPP1/443-69/14-2/EK).

Księgowania

W związku z oddaniem własnego środka trwałego do użytkowania na mocy umowy toolingu dokonuje się następujących zapisów w księgach rachunko-

wych:

1. Oddanie kooperantowi środka trwałego do użytkowania w ramach umowy o współpracę

Wn konto 01 „Środki trwałe” (w analityce „Środki udostępnione kooperantom w ramach umowy o współpracę”)

Ma konto 01 „Środki trwałe”

2. Amortyzacja środka trwałego oddanego do użytkowania w ramach umowy o współpracę (odpisy amortyzacyjne za miesiące, w których środek trwały został oddany kooperantowi do użytkowania stanowią koszty podatkowe)

Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (amortyzacja)

Ma konto 07 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych”

Z kolei podmiot użytkujący cudzy środek trwały, udostępniony przez kontrahenta w ramach umowy o współpracę, dokonuje następujących zapisów:

1. Przyjęcie cudzego środka trwałego do używania

Wn konto 09 „Obce środki trwałe” (ewidencja pozabilansowa)

2. Zwrot cudzego środka trwałego przyjętego uprzednio do użytkowania na podstawie umowy o współpracę (po jej zakończeniu)

Ma konto 09 „Obce środki trwałe” (ewidencja pozabilansowa).