Obowiązkowa podzielona płatność zamiast odwrotnego obciążenia

Obowiązkowi zapłaty przez nabywcę należności w ramach MPP odpowiada obowiązek przyjęcia przez sprzedawcę płatności w tej formie.

Z uzasadnienia projektu nowelizacji (ustawa z 9.08.2019 o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, DzU poz. 1751) wynika, że ma to być remedium na pojawiające się nowe metody unikania opodatkowania oraz przenoszenie przestępczej działalności na kolejne sektory gospodarki nieobjęte rozliczeniami w formie odwrotnego obciążenia. Obowiązkowy MPP ma efektywnie uszczelnić system podatkowy.

Likwidacja odwrotnego obciążenia

Jednocześnie od 1.11.2019 zniesiono odwrotne obciążenie (tj. rozliczanie VAT przez nabywców towarów) w transakcjach krajowych, uchylając art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8 ustawy o VAT, dotyczący stosowania odwrotnego obciążenia w odniesieniu do towarów z zał. nr 11 oraz usług z zał. nr 14 do ustawy o VAT, a także wskazane załączniki.

Konsekwencją tej zmiany jest też likwidacja formularza VAT-27 – informacji podsumowującej w obrocie krajowym – składanego przez podatników dokonujących dostawy towarów lub świadczenia usług objętych odwrotnym obciążeniem, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8 ustawy o VAT (co nastąpiło poprzez uchylenie art. 101a tej ustawy).

Na mocy regulacji przejściowych (art. 10 nowelizacji) dostawy towarów z zał. nr 11 oraz świadczenie usług z zał. nr 14 dokonane:

• przed 1.11.2019, dla których obowiązek podatkowy powstał lub faktura została wystawiona po 31.10.2019,
• po 31.10.2019, dla których faktura została wystawiona przed 1.11.2019, powinny być jednak rozliczone na dotychczasowych zasadach, a więc z zastosowaniem odwrotnego obciążenia, i wykazane w informacji VAT-27.

Towary i usługi objęte obowiązkowym MPP

Zał. nr 15 do ustawy o VAT obejmuje 150 pozycji zawierających nazwy towarów lub usług wraz z odpowiadającymi im symbolami PKWiU. Znalazły się w nim:

• towary i usługi objęte dotychczas reżimem odwrotnego obciążenia lub odpowiedzialnością podatkową nabywcy (wymienione w uchylonych zał. nr 11, 13 i 14 do ustawy o VAT) oraz
• części i akcesoria do pojazdów silnikowych, węgiel i produkty węglowe, maszyny i urządzenia elektryczne, ich części i akcesoria.

Kupujący stosuje obowiązkowo MPP, gdy nabycie ww. towarów/usług zostało udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem stanowi kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 Pp (15 tys. zł). W przypadku transakcji niedotyczących ww. towarów/usług lub ich dotyczących, ale udokumentowanych fakturą na mniejszą kwotę niż 15 tys. zł nadal można dobrowolnie skorzystać z MPP.

Obowiązek stosowania MPP wyłączono w przypadkach:

• uregulowania należności w drodze potrącenia (o którym mowa w art. 498 Kc – w zakresie, w jakim kwoty należności są potrącane),
• płatności wynikających z faktur dokumentujących transakcje w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, co dotyczy również płatności z umów zawartych w wyniku postępowań wszczętych przed 1.11.2019 (art. 13 nowelizacji).

MPP jest obowiązkowo stosowane odpowiednio przy zaliczkach (w komunikacie przelewu zamiast numeru faktury wpisuje się wówczas wyraz „zaliczka”).

Wymogi w zakresie fakturowania

Wystawca faktury dokumentującej transakcje objęte obowiązkowym MPP musi zawrzeć na niej stosowną adnotację („mechanizm podzielonej płatności”). W przypadku naruszenia tego obowiązku organ podatkowy ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe – w wysokości 30% kwoty podatku przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w zał. nr 15 do ustawy, wykazanej na tej fakturze. Jednak zapłata przez nabywcę tej kwoty z zastosowaniem MPP mimo braku adnotacji na fakturze wyłącza stosowanie sankcji wobec sprzedawcy.

Organ ustali 30% sankcję także wobec nabywcy, który mimo ciążącego na nim obowiązku nie dokona płatności za fakturę w ramach MPP i to nawet w przypadku, gdy sprzedawca nie umieści na niej (choć powinien) adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”.

Sankcja nie jest ustalana w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie/przestępstwo skarbowe.

Dodajmy, że nowelizacja wprowadza również zmianę w Kks, w którego art. 57c uregulowano nowy rodzaj przestępstwa/wykroczenia skarbowego – podatnik, który wbrew obowiązkowi dokonuje płatności kwoty należności wynikającej z faktury z pominięciem MPP, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. W przypadku mniejszej wagi sprawca podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Obowiązek posiadania rachunku rozliczeniowego

Podatnicy VAT zawierający transakcje dotyczące towarów i usług wymienionych w zał. nr 15 – a więc zarówno sprzedawcy, jak i nabywcy – są zobowiązani do posiadania rachunku rozliczeniowego lub imiennego rachunku w skok (płatności takich nie można więc dokonywać np. na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy przedsiębiorcy-osoby fizycznej ani z tego rachunku). Rachunek musi być prowadzony w złotych.

Dotyczy to także podatników nieposiadających siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Mogą oni wnioskować do naczelnika US o zwrot kosztów obsługi tych rachunków (do wysokości kosztów wynikających z ich wykorzystania do stosowania obowiązkowego MPP).

Wniosek może być składany za okres kwartalny, półroczny lub roczny, do 25. dnia miesiąca następującego po okresie, którego dotyczy. Należy dołączyć do niego dokumenty potwierdzające wysokość poniesionych kosztów. Zwrot nastąpi w terminie 30 dni od otrzymania wniosku przez naczelnika US, przy czym organ ten może zwrócić się do podatnika o złożenie dodatkowych wyjaśnień (odpowiednio wydłuża to termin zwrotu).

Wykorzystanie środków z rachunku VAT

Nowelizacja zmieniła też art. 62b ust. 2 pkt 2 Prawa bankowego, tym samym umożliwiając podatnikom szersze wykorzystanie środków zgromadzonych na rachunku VAT. Od 1.11.2019 będzie można nimi uregulować nie tylko podatek VAT, ale też PIT, CIT, akcyzę, należności celne, ew. zaliczki/przedpłaty w tych podatkach oraz wynikające z nich odsetki za zwłokę, a także składki ZUS.

Doprecyzowano procedurę przekazywania środków z rachunku VAT podatnika. Na postanowienie naczelnika US w przedmiocie zgody na przekazanie środków ze wskazanego przez podatnika rachunku VAT na inny wskazany przez niego rachunek bankowy albo w skok, dla których jest prowadzony ten rachunek VAT, przysługuje zażalenie. Jednocześnie składane przez podatników wnioski o wyrażenie takiej zgody zostały zwolnione z opłaty skarbowej.

Art. 108b ust. 5 ustawy o VAT wskazuje, kiedy naczelnik US odmawia, w decyzji, wydania zgody na przekazanie środków z rachunku VAT na inny rachunek bankowy. Tak jest m.in. w razie zaistnienia uzasadnionej obawy, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane lub wystąpi (albo już wystąpiła) zaległość podatkowa. Wprowadzono tu odniesienie do konkretnych podatków i należności, o których mowa w ww. art. 62b ust. 2 pkt 2 Prawa bankowego (z wyłączeniem składek ZUS).

Odpowiedzialność solidarna w nowym wydaniu

Od 1.11.2019 zmodyfikowano też solidarną odpowiedzialność nabywcy za podatek niezapłacony przez sprzedawcę do US z tytułu dostawy niektórych towarów – obejmuje dostawy towarów wymienionych w zał. nr 15 (do tej pory były to towary z uchylonego zał. nr 13, przy czym musiał być przekroczony określony limit wartości towarów nabytych od jednego kontrahenta w danym miesiącu).

Solidarna odpowiedzialność nie ma przy tym zastosowania w przypadku:

• nabycia towarów, za które podatnik dobrowolnie zapłacił z zastosowaniem MPP,
• nabycia paliw na stacjach paliw, do standardowych zbiorników paliwa w pojazdach,
• dostawy gazu przewodowego (przeznaczonego do napędu silników spalinowych) za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych/dystrybucyjnych dostawcy,
• zaległości podatkowych, których powstanie nie wiązało się z uczestnictwem dostawcy w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści podatkowej,
• nabycia towarów udokumentowanego fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty (a więc gdy MPP jest stosowany obowiązkowo).

Likwidacja kaucji gwarancyjnej

Równocześnie zniesiono instytucję kaucji gwarancyjnej (uchylony art. 105a ust. 3 pkt 3 i 4 ustawy o VAT), której wpłata (przez sprzedawcę) powodowała przed 1.11.2019 wyłączenie solidarnej odpowiedzialności nabywcy. Uchylono w związku z tym przepisy (art. 105b–105d ustawy o VAT) regulujące zasady wnoszenia i zwrotu kaucji.

Podatnicy mogą od 1.11.2019 do 31.12.2024 wnioskować do naczelnika US o zwrot złożonej uprzednio kaucji gwarancyjnej (art. 9 ustawy nowelizującej). Zwrot nastąpi w terminie 30 dni od otrzymania wniosku, w przypadku kaucji złożonej w formie:

• depozytu pieniężnego – na rachunek wskazany przez podatnika,
• gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej bądź pisemnego upoważnienia do wyłącznego dysponowania środkami pieniężnymi na rachunku – poprzez zwrot dokumentu poświadczającego udzielenie gwarancji lub upoważnienia.

Zwrot zostanie odsunięty w czasie w razie wszczęcia postępowania podatkowego lub kontrolnego, a także kontroli podatkowej lub celno-skarbowej, w zakresie rozliczenia, którego dotyczyła kaucja gwarancyjna – odpowiednio do zakończenia postępowania lub do upływu 3 mies. od dnia zakończenia kontroli, chyba że wszczęto w tym terminie postępowanie podatkowe lub doszło do przekształcenia kontroli celno-skarbowej w to postępowanie.