Obniżka etatu oznacza też zwykle niższy zasiłek
Zmniejszenie etatów pracownikom to rozwiązanie, które wdrożyło wiele firm, aby uzyskać dofinansowanie do wynagrodzeń z FGŚP. Takie posunięcie pracodawcy w większości przypadków wpływa na wysokość świadczeń przysługujących pracownikom za czas choroby czy macierzyństwa. W podstawie wymiaru zasiłków uwzględnia się wtedy wynagrodzenie obniżone w konsekwencji obniżenia etatu. Proporcjonalnie mniejsze wlicza się też składniki przychodu wypłacane pracownikom za okresy dłuższe niż miesiąc.
Termin zmiany ma znaczenie
Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku ustala się, biorąc pod uwagę, co do zasady, wynagrodzenie stanowiące podstawę składek na ubezpieczenie chorobowe (po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika) za 12 mies. poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy (lub pełnych miesięcy zatrudnienia, jeśli trwało krócej niż 12 mies.).
Zmiana wymiaru czasu pracy ma wpływ na zasady liczenia podstawy zasiłku, jeśli nastąpi w ciągu tych 12 mies. przed zachorowaniem albo w miesiącu, w którym pracownik stał się niezdolny do pracy. Oznacza to, że nowy etat nie wpłynie na wysokość świadczenia, kiedy stanie się on obowiązujący już w trakcie pobierania zasiłku.
Gdy prawo do świadczenia przysługuje po tym, jak nastąpiła zmiana etatu i obniżenie wynagrodzenia – tj. w ciągu ostatnich 12 mies. lub w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy – podstawą świadczenia będzie obniżone wynagrodzenie.
W praktyce możemy mieć do czynienia z następującymi sytuacjami:
1) Zmiana etatu nastąpiła w ciągu 12 mies. poprzedzających miesiąc, w którym pracownik poszedł na zwolnienie lekarskie czy „na opiekę” – wówczas podstawę wymiaru świadczenia stanowi średnie wynagrodzenie z pełnych miesięcy kalendarzowych po zmianie wymiaru etatu.
Pracownik zachorował 20.06.2020. Do 15.04.2020 był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, a od 16.04.2020 – na 1/2 etatu. Do ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego przyjmuje się wynagrodzenie za pełne kalendarzowe miesiące po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. wynagrodzenie za maj.
2) Zmiana etatu nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy – podstawą zasiłku będzie wynagrodzenie przysługujące z tytułu pracy w nowym wymiarze czasu pracy, po ew. dopełnieniu na zasadach art. 37 ustawy zasiłkowej.
Uwaga: zmiana etatu w miesiącu powstania niezdolności do pracy wpływa na wysokość zasiłku, nawet gdy prawo do świadczenia przysługuje wcześniej, niż zmienił się wymiar czasu pracy.
Pracownik zachorował 12.06.2020. Do 3.06.2020 był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, a od 4.06.2020 – na 4/5 etatu. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się, po uzupełnieniu, wynagrodzenie za czerwiec przysługujące z tytułu pracy w nowym wymiarze czasu pracy.
Pracownica opiekowała się 7-letnim dzieckiem od 16.05.2020 do 31.05.2020. Do 20.05.2020 była zatrudniona na pełny etat, a od 21 maja – na 1/2 etatu. Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego przysługującego za okres od 16.05.2020 do 20.05.2020 stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od maja 2019 do kwietnia 2020. Do ustalenia podstawy zasiłku za okres od 21.05.2020 do 31.05.2020 przyjmuje się natomiast pełne miesięczne wynagrodzenie za maj, które pracownica otrzymałaby po zmianie wymiaru czasu pracy.
Zmiana etatu nastąpiła w miesiącu bezpośrednio poprzedzającym miesiąc wystąpienia niezdolności do pracy – wówczas podstawą zasiłku jest wynagrodzenie za pełny miesiąc kalendarzowy po zmianie etatu, po ew. dopełnieniu.
Zmiana etatu wystąpiła już w czasie niezdolności do pracy, ale później niż w miesiącu nabycia prawa do zasiłku – nie ma ona wpływu na podstawę świadczenia, chyba że w jego pobieraniu wystąpi choćby 1-dniowa przerwa; wówczas podstawę świadczenia po przerwie nalicza się od pensji odpowiedniej dla nowego wymiaru czasu pracy.
Pracownica była niezdolna do pracy z powodu choroby od 15.04.2020 do 27.06.2020. Do 30 kwietnia była zatrudniona na cały etat, a od 1 maja na 1/2 etatu. Ponieważ zmiana wymiaru czasu pracy nie nastąpiła ani w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, ani w ciągu 12 mies. poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, nie ma ona wpływu na podstawę wymiaru zasiłku chorobowego. Stanowi ją przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownicy za okres od kwietnia 2019 do marca 2020.
Gdyby pracownica przyniosła kolejne zwolnienie po przerwie (choćby 1-dniowej przypadającej na niedzielę 28 czerwca), podstawą wymiaru zasiłku od 29 czerwca byłoby wynagrodzenie przysługujące z tytułu obniżonego (do 1/2) etatu.
Mniej też z „trzynastki” i premii kwartalnych
Zmiana wymiaru czasu pracy ma też wpływ na to, że do podstawy zasiłku wlicza się mniejsze kwoty z tytułu uzyskanych składników za okresy dłuższe niż miesiąc. Jeśli ta zmiana nastąpiła:
1) w okresie 4 kwartałów poprzedzających powstanie niezdolności do pracy lub w okresie roku poprzedzającego tę niezdolność, składnik kwartalny lub roczny przyjmuje się proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy po zmianie wymiaru czasu pracy w kwartałach kalendarzowych poprzedzających niezdolność do pracy albo odpowiednio w roku kalendarzowym poprzedzającym tę niezdolność.
Pracownica do 6.03.2020 była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy, a od 7.03.2020 jest zatrudniona w wymiarze 3/4 etatu. 6.07.2020 zachorowała. Oprócz wynagrodzenia miesięcznego otrzymuje także premię kwartalną, która nie przysługuje za okres pobierania zasiłków. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi w tym przypadku przeciętne miesięczne wynagrodzenie po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. za okres od kwietnia do czerwca 2020. Do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ten okres należy doliczyć 1/3 sumy kwot premii kwartalnych wypłaconych za okres pełnych kalendarzowych miesięcy po zmianie wymiaru czasu pracy, a więc 1/3 premii za II kwartał.
2_ po upływie 4 kwartałów poprzedzających powstanie niezdolności do pracy lub po zakończeniu roku poprzedzającego tę niezdolność – składnik kwartalny lub roczny przyjmuje się w kwocie przeliczonej odpowiednio do nowego wymiaru czasu pracy.
Pracownik do 31.03.2020 był zatrudniony na cały etat, a od 1 kwietnia obniżono mu etat o połowę. Oprócz wynagrodzenia miesięcznego otrzymuje również wynagrodzenie roczne, tzw. trzynastkę. Pracownik zachorował 10.07.2020.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego zostanie uwzględnione wynagrodzenie za okres po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. od kwietnia do czerwca 2020. Do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia należy dodać nagrodę roczną w wysokości 1/12 kwoty otrzymanej za rok poprzedni po pomnożeniu tej kwoty przez współczynnik odpowiadający proporcji aktualnego wymiaru czasu pracy (1/2 etatu) do poprzedniego wymiaru czasu pracy (1 etat). Współczynnik ten wynosi 0,5 i został obliczony następująco:
0,5 : 1 = 0,5.
Trzynastka po pomniejszeniu o składki społeczne finansowane przez pracownika wyniosła 3450 zł. Bez zmiany etatu zostałaby wliczona do podstawy zasiłku w wysokości 1/12, tj. 287,50 zł. Z uwagi na obniżenie wymiaru czasu pracy zostanie uwzględniona w podstawie zasiłkowej w wysokości:
287,50 zł × 0,5 = 143,75 zł.
Stawka po zmianie świadczenia
ZUS wskazuje, że zmiana etatu powoduje konieczność ustalenia na nowo podstawy wymiaru innego rodzaju zasiłku, nawet jeśli prawo do niego powstało bez żadnej przerwy. Jeśli więc np. pracownica jest na zasiłku opiekuńczym, którego podstawę ustalono od wynagrodzenia za pracę na cały etat, mimo że w trakcie pobierania świadczenia obniżono jej wymiar czasu pracy i pensję, uzyskanie prawa do kolejnego świadczenia – np. zasiłku macierzyńskiego – bez żadnego dnia przerwy w niezdolności do pracy nie chroni jej przed tym, że macierzyński otrzyma w niższej wysokości (naliczonej od pensji z racji obniżonego etatu). Tak wskazuje ZUS w swoim poradniku w pkt 313.
Innego zdania był SN, który w wyroku z 20.01.2016 (II UK 206/05) stwierdził, że zmiana wymiaru czasu pracy w trakcie pobierania zasiłku chorobowego z racji nieprzerwanej niezdolności do pracy nie powoduje ustalenia nowej podstawy wymiaru dla obliczenia zasiłku macierzyńskiego, do którego prawo powstało bezpośrednio po zasiłku chorobowym. Stanowi ją podstawa wymiaru wcześniej należnego zasiłku chorobowego. Wyrok ten pozwala przyjąć, że jest szansa na wygranie takiej sprawy w sądzie.
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych