Nowości w podatku od towarów i usług od 1.01.2021

Te i inne nowości wprowadza ustawa z 27.11.2020 o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 2419), nazywana potocznie SLIM VAT.

Cztery miesiące na odliczenie

O miesiąc wydłużono termin na odliczenie VAT, jeżeli podatnik nie zrobi tego w podstawowych terminach wskazanych w art. 86 ust. 10, 10d i 10e ustawy o VAT.

Może wówczas obniżyć kwotę podatku należnego w części deklaracyjnej JPK_V7 za jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych (a nie dwóch, jak dotychczas). Łącznie więc podatek naliczony można odjąć w ciągu czterech (a nie trzech) miesięcy (zmieniony art. 86 ust. 11).

Nie zmienił się natomiast termin na obniżenie kwoty podatku należnego przez małych podatników, którzy rozliczają się kwartalnie.

Korekta in minus

Zniesiono wymóg posiadania przez podatnika dokonującego korekty potwierdzenia otrzymania faktury korygującej przez nabywcę towaru/usługobiorcę. W zamian wprowadzono inne warunki obniżenia podstawy opodatkowania:

• o kwoty udzielonych opustów i obniżek cen,
• o wartość zwróconych towarów i opakowań,
• o zwróconą nabywcy całość lub część zapłaty otrzymaną przed dokonaniem sprzedaży, jeżeli do niej nie doszło,
• w przypadku stwierdzenia pomyłki w kwocie podatku na fakturze, polegającej na wykazaniu kwoty wyższej niż należna.

Znowelizowany art. 29a ust. 13 wymaga, aby:

• z posiadanej przez podatnika dokumentacji wynikało, że uzgodnił on z nabywcą warunki obniżenia podstawy opodatkowania określone w fakturze korygującej,
• warunki te zostały spełnione,
• faktura była zgodna z posiadaną dokumentacją.

Spełnienie tych warunków pozwala obniżyć podstawę opodatkowania za okres rozliczeniowy, w którym podatnik wystawił fakturę korygującą.

Jeżeli w okresie tym podatnik nie ma jeszcze wymaganej dokumentacji, obniża podstawę opodatkowania dopiero w rozliczeniu za okres, w którym ją uzyskał.

Nowelizacja nie precyzuje, o jaką dokumentację chodzi. W uzasadnieniu do jej projektu wymieniono przykładowo dokumenty handlowe, w tym aneksy do umów, korespondencję handlową, dowody zapłaty, kompensaty itp., które potwierdzają, że obie strony transakcji znają i akceptują nowe, zmienione warunki transakcji.

Do faktur wystawionych przed 1.01.2021 stosuje się dotychczasowe zasady korekty (art. 12 nowelizacji). Zgodnie z art. 13 ust. 1 nowelizacji stare zasady mogą być stosowane także w przypadku faktur korygujących wystawionych po 31.12.2020 w związku z obniżeniem podstawy opodatkowania lub w związku ze stwierdzeniem pomyłki na fakturze, jednak nie dłużej niż do końca 2021. Warunkiem jest, aby obie strony transakcji uzgodniły to na piśmie jeszcze przed wystawieniem pierwszej faktury korygującej w 2021. Z wyboru tego będzie można zrezygnować nie wcześniej niż po upływie 3 mies. od końca miesiąca, w którym go dokonano i to również pod warunkiem uzgodnienia tego na piśmie (art. 13 ust. 2 nowelizacji).

Obniżenie u nabywcy

W razie obniżenia podstawy opodatkowania (o którym mowa w art. 29a ust. 13 ustawy o VAT) lub stwierdzenia pomyłki w kwocie VAT na fakturze (o której mowa w art. 29a ust. 14) nabywca ma obowiązek zmniejszyć kwotę VAT naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym:

• uzgodnił ze sprzedawcą warunki obniżki, jeżeli przed upływem tego okresu rozliczeniowego zostały one spełnione (a nie, jak dotychczas, w rozliczeniu za okres otrzymania faktury korygującej),
• zostały spełnione warunki obniżenia podstawy opodatkowania, jeżeli nastąpi to dopiero po upływie okresu rozliczeniowego, w którym uzgodniono warunki obniżki.

Zmieniony art. 86 ust. 19a nie wpływa w żaden sposób na prawo sprzedawcy do obniżenia podstawy opodatkowania. Musi on spełnić wymogi korekty wskazane w art. 29a ust. 13.

Korekta in plus

Nowelizacja jednoznacznie wskazuje sposób postępowania, gdy podstawa opodatkowania uległa zwiększeniu (dotychczas nie było takich regulacji).

Korekty in plus „dokonuje się w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym zaistniała przyczyna zwiększenia podstawy opodatkowania” (dodany ust. 17 w art. 29a). To oznacza, że podstawę opodatkowania zwiększa się na bieżąco, w okresie wystawienia faktury korygującej (w związku z przyczynami zaistniałymi po sprzedaży).

Odrębne zasady przewidziano dla eksportu towarów i WDT. Podstawę opodatkowania należy zwiększyć „nie wcześniej niż w deklaracji podatkowej składanej za okres rozliczeniowy, w którym wykazane zostały te transakcje” (nowy ust. 18 w art. 29a).

Kursy walut

Od 1.01.2021 dla celów VAT można wybrać takie same zasady przeliczenia kursów walut, jak dla celów podatku dochodowego.

Nadal zasadą jest, że kwoty określone w walucie obcej przelicza się na złote według średniego kursu ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego (art. 31a ust. 1). Gdy podatnik wystawia fakturę przed powstaniem obowiązku podatkowego, to stosuje średni kurs ogłoszony przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury (art. 31a ust. 2).

Nowe przepisy (ust. 2a–2d) pozwalają na przeliczanie kwot podanych w walucie obcej zgodnie z zasadami przeliczania przychodu, obowiązującymi podatnika na potrzeby rozliczania danej transakcji. Można więc obecnie ustalić jeden wspólny kurs walut do rozliczenia transakcji dla celów VAT oraz PIT lub CIT.

Wybrane, nowe zasady przeliczania trzeba stosować przez co najmniej 12 kolejnych mies., licząc od miesiąca ich wyboru. Jeżeli następnie podatnik z nich zrezygnuje, musi stosować ogólne zasady przeliczania kursów walut (o których mowa w ust. 1 lub 2) przez co najmniej 12 kolejnych mies.

Mechanizm podzielonej płatności

Doprecyzowano, że MPP ma zastosowanie, gdy kwota należności ogółem na fakturze dokumentującej nabycie towarów lub usług wymienionych w zał. nr 15 do ustawy o VAT przekracza 15 tys. zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej (art. 108a ust. 1a).

Do końca 2020 przepis mówił o kwocie należności stanowiącej kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 Pp. Mogło to być odczytane jako obowiązek stosowania MPP, tylko gdy kwota należności ogółem na fakturze jest równa dokładnie 15 tys. zł.

MPP nie stosuje się obecnie również do potrąceń pozakodeksowych dokonywanych pomiędzy osobami, które nie są względem siebie dłużnikiem i wierzycielem (potrącenie wzajemne). Dodatkowo obie potrącane wierzytelności nie muszą być wymagalne. Służy temu zastąpienie sformułowania „o którym mowa w art. 498 Kc” wyrazem „wierzytelności” w znowelizowanym art. 108a ust. 1d ustawy o VAT.

Ponadto od 1.01.2021 przepis wykluczający z możliwości składania deklaracji kwartalnych (art. 99 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT) mówi jedynie o dostawach towarów, o których mowa w zał. nr 15, chyba że łączna wartość tych dostaw bez kwoty VAT nie przekroczyła w żadnym miesiącu z tych okresów 50 tys. zł. Nie odnosi się już zatem do usług z zał. nr 15.

Pośrednictwo w dostawach

Uchylono ust. 8 w art. 7, który ustanawiał pewną fikcję prawną – dla potrzeb VAT przyjmowano, że dostawy towarów dokonuje każdy podmiot uczestniczący w transakcji łańcuchowej, mimo że towar jest wydany tylko raz (przez pierwszy podmiot ostatniemu podmiotowi w kolejności, a podmioty pośredniczące na ogóle fizycznie nie posiadają towaru).

Uzasadnieniem był brak odpowiedniej podstawy w przepisach dyrektywy VAT, i to, że rozwiązania wynikające z uchylanego przepisu możliwe są do zinterpretowania w oparciu o generalną zasadę dotyczącą opodatkowania dostawy towarów, uregulowaną w art. 7 ust. 1.

Wiążące informacje stawkowe

WIS będą teraz ważne nie dłużej niż przez 5 lat (tak samo decyzje Szefa KAS i dyrektora KIS o zmianie WIS). WIS wydane przed 1.01.2021 są ważne przez 5 lat od dnia wejścia w życie nowelizacji.

Obecnie nie wydaje się już WIS, jeżeli w dniu złożenia wniosku, w zakresie będącym jego przedmiotem:

• toczy się postępowanie podatkowe, kontrola podatkowa lub celno-skarbowa albo
• sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub w postanowieniu organu podatkowego.

W razie odmowy wydawane jest postanowienie, na które służy zażalenie.