Nowe kwoty wolne od potrąceń z zasiłków
Renata Majewska
Prawnik, ekspert prawa pracy, specjalizuje się w obliczaniu wynagrodzeń w ujęciu praktycznym.
Autor kilkuset artykułów z dziedziny szeroko pojętego prawa pracy, szczególnie ustalania wynagrodzeń i dodatkowych świadczeń oraz kalkulacji płac dla pracowników sfery budżetowej.
Doświadczony wykładowca i szkoleniowiec, właściciel firmy szkoleniowej Biuro Kadr i Płac
Podwyżka wynika z komunikatu Prezesa ZUS z 26.02.2021 (MP poz. 222), zgodnie z którym kwoty wolne od obowiązkowych potrąceń z zasiłków chorobowych, macierzyńskich, opiekuńczych i świadczeń rehabilitacyjnych od 1.03.2021 do 28.02.2022 wynoszą przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych (łącznie z kosztami i opłatami egzekucyjnymi) na zaspokojenie należności:
- alimentacyjnych – 555,19 zł miesięcznie (dotychczas 532,61 zł),
- innych niż alimentacyjne (np. zaległe kredyty, składki i podatki) – 916,07 zł miesięcznie (dotychczas 878,81 zł).
Nowe kwoty wolne ogłasza Prezes ZUS w komunikacie w MP i wiążą one do końca lutego następnego roku. Większość ekspertów stoi na stanowisku, że przysługują one od 1 marca – niezależnie od tego, za jaki okres należy się zasiłek (za marzec czy za wcześniejsze miesiące).
Tryb dokonywania obowiązkowych potrąceń z zasiłku pracownika
ETAP 1. Podstawa dokonania potrącenia (PDP) – kwota zasiłku netto, czyli zasiłku brutto po odliczeniu zaliczki na PIT (ew. pomniejszonej o ulgę miesięczną 43,76 zł).
ETAP 2. Maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia (MDKP) – 60% kwoty brutto zasiłku przy alimentach lub 25% przy świadczeniach niealimentacyjnych.
ETAP 3. Kwota wolna (PKW) – proporcjonalna do liczby dni pobytu na zasiłku (LDZ), liczona według wzoru:
PKW = MKW : 30 × LDZ,
gdzie:
PKW – proporcjonalna kwota wolna,
MKW – miesięczna kwota wolna,
LDZ – liczba dni pobytu na zasiłku.
ETAP 4. Faktyczna możliwa kwota potrącenia (FMKP) – od PDP (ETAP 1) odejmuje się PKW (ETAP 3): PDP – PKW = W. Wynik (W) porównuje się z MDKP. Jeśli jest:
- wyższy od MDKP, to FMKP = MDKP,
- niższy od MDKP, to FMKP = W.
ETAP 5. Finalne rozliczenie
- kwota potrącenia alimentacyjnego/niealimentacyjnego – kwota ustalona na ETAPIE 4,
- zasiłek „na rękę” – od PDP (ETAP 1) odejmuje się kwotę potrącenia.
Dwa limity
Pracodawca musi dokonywać, nie pytając zatrudnionego o zgodę, obligatoryjnych potrąceń z zasiłków z ubezpieczenia chorobowego – pod warunkiem że jest ich płatnikiem (art. 139 i nast. ustawy emerytalnej). Na podstawie przysłanego przez organ egzekucyjny pisma o zajęciu zasiłków dokonuje potrąceń wyłącznie alimentów i rent o zbliżonym charakterze oraz świadczeń niealimentacyjnych, stosując dwa limity:
- kwotę wolną – proporcjonalną do liczby dni pobytu zatrudnionego na zasiłku/świadczeniu rehabilitacyjnym (dalej zasiłek); jeśli pracownik był na zasiłku krócej albo dłużej niż 30 dni, miesięczną kwotę wolną dzieli się przez 30, a wynik mnoży przez liczbę dni pobierania świadczenia,
- maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia – stanowiącą odpowiedni odsetek kwoty zasiłku brutto; tytułem egzekwowanych alimentów wynosi ona 60% kwoty zasiłku brutto, a tytułem świadczeń niealimentacyjnych – 25%.
W grudniu 2020 komornik zajął wynagrodzenie za pracę, zasiłki i inne wierzytelności pracownika tytułem świadczenia niealimentacyjnego, na kwotę 75 000 zł. W marcu 2021 pracownik ten otrzymał za pośrednictwem pracodawcy w jednym terminie zasiłek za 14 dni choroby w lutym w kwocie 1480,30 zł brutto i za 30 dni choroby w marcu w wysokości 3172,07 zł brutto. Potrąceń dokonuje się ze zsumowanych kwot zasiłku należnego za luty i marzec, ponieważ do obu stosuje się jedną kwotę wolną, obowiązującą od 1 marca. Zakładamy, że w marcu 2021 pracownik otrzymał od pracodawcy wyłącznie zasiłek chorobowy (nie miał żadnego przychodu z pracy). Zaliczkę obliczoną od zasiłku wypłacanego w marcu 2021 pracodawca pomniejszył więc o kwotę ulgi miesięcznej 43,76 zł.
ETAP 1. PDP – kwota zasiłku netto: 3905,50
1480,30 + 3172,20 = 4652,50 brutto; 4653 × 17% – 43,76 = 747,25, w zaokrągleniu 747; 4652,50 – 747 = 3905,50
ETAP 2. MDKP: 4652,50 × 25% = 1163,13
ETAP 3. PKW: 916,07:
30 × 44 dni = 1343,57
ETAP 4. FMKP: 3905,50 – 1343,57 = 2561,93
skoro 2561,93 > 1163,13 (MDKP), to FMKP = MDKP, czyli 1163,13
ETAP 5. Finalne rozliczenie
- kwota potrącenia świadczenia niealimentacyjnego z zasiłków: 1163,13
- zasiłek „na rękę”: 3905,50 – 1163,13 = 2742,37.
Wypłata różnych świadczeń chorobowych w jednym miesiącu
Wskazanej kwoty wolnej nie stosuje się w obowiązkowych potrąceniach z wynagrodzenia chorobowego określonego w art. 92 Kp. Jest ono finansowane przez pracodawcę za pierwsze 33 lub 14 dni choroby pracownika i nie ma statusu zasiłku. Wynagrodzenie chorobowe podlega potrąceniom jak wynagrodzenie za pracę, czyli zgodnie z art. 87–91 Kp. Kwota wolna od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę, w tym chorobowego, jest proporcjonalna wyłącznie do wymiaru czasu pracy (nie ma znaczenia liczba dni faktycznie przepracowanych w danym miesiącu).
Na początku marca 2021 naczelnik US zajął wynagrodzenie za pracę, zasiłki i inne wierzytelności pracownicy z tytułu zaległych podatków, na kwotę 27 000 zł. W miesiącu tym pracownica otrzymała: wynagrodzenie chorobowe za 11 dni w wysokości 1256 zł netto i zasiłek chorobowy za 20 dni w kwocie 2654,60 zł brutto. Jest zatrudniona na 3/4 etatu, przysługują jej podstawowe koszty uzyskania przychodu i stawka PIT 17%, złożyła PIT-2, nie korzysta ze zwolnienia „zerowy PIT” i złożyła deklarację rezygnacji z wpłat do PPK.
Odrębnie dokonuje się potrącenia z wynagrodzenia chorobowego według Kp i odrębnie z zasiłku chorobowego na podstawie ustawy emerytalnej.
Potrącenie niealimentacyjne z wynagrodzenia chorobowego
ETAP 1. PDP: 1256 netto
ETAP 2. MDKP: 1256 × 1/2 = 628
ETAP 3. PKW: 1568 według wyliczeń: 2800 × 3/4 etatu = 2100
składki ZUS finansowane przez pracownika: 287,91
podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 1812,09
składka zdrowotna (9%): 163,09
składka zdrowotna (7,75%): 140,44
podstawa opodatkowania:
2100 – 287,91 – 250 = 1562,09, w zaokrągleniu 1562
zaliczka do US: 1562 × 17% – 43,76 – 140,44 = 81,34, w zaokrągleniu 81
PKW:
2100 – 287,91 – 163,09 – 81 = 1568
ETAP 4. FMKP: 1256 – 1568 = –312
ETAP 5. Finalne rozliczenie
- kwota potrącenia: 0 (z wynagrodzenia chorobowego pracodawca nie może nic potrącić, ponieważ PKW > PDP),
- wynagrodzenie chorobowe „na rękę”: 1256.
Potrącenie niealimentacyjne z zasiłku chorobowego
ETAP 1. PDP: 2203,60 według wyliczeń:
2655 × 17% = 451,35, w zaokrągleniu 451 (kwota zmniejszająca została odjęta z zaliczki pobranej z wynagrodzenia chorobowego): 2654,60 – 451 = 2203,60
ETAP 2. MDKP: 2654,60 × 25% = 663,65
ETAP 3. PKW: 916,07 : 30 × 20 dni = 610,71
ETAP 4. FMKP: 2203,60 – 610,71 = 1592,89, a skoro 1592,89 > 663,65, to FMKP = MDKP = 663,65
ETAP 5. Finalne rozliczenie
- kwota potrącenia niealimentacyjnego: 663,65
- zasiłek chorobowy „na rękę”: 2203,60 – 663,65 = 1539,95.
Co się ostatnio zmieniło
Przypominamy, że począwszy od zbiegów egzekucji sądowej i administracyjnej lub zbiegów administracyjnych do tego samego zasiłku, zaistniałych po 30.07.2020, jeżeli zajęte kwoty nie wystarczą na zaspokojenie wszystkich dochodzonych należności, pracodawca przekazuje je:
- generalnie organowi egzekucyjnemu (OE), który pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożliwości ustalenia tego pierwszeństwa – OE, który nadesłał zajęcie o wyższej wartości,
- administracyjny OE, który prowadzi egzekucję na mocy jednolitego albo zagranicznego tytułu wykonawczego (pod warunkiem, że egzekucja komornicza nie dotyczy alimentów, rent lub innych świadczeń powtarzalnych czy pieniężnych oznaczonych w walucie obcej),
- komornikowi, który prowadzi egzekucję dotyczącą alimentów, rent lub innych świadczeń powtarzalnych czy pieniężnych oznaczonych w walucie obcej – nawet jeśli administracyjny OE zawiaduje egzekucją na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego tytułu wykonawczego.
Gdy OE toczą spór o właściwość, do czasu jego rozstrzygnięcia potrącane z zasiłków kwoty pracodawca przekazuje do depozytu. Następnie, na wezwanie właściwego OE, przelewa je w najbliższym możliwym terminie płatności.
Od 30.07.2020 zbieg do zasiłku zajęcia tytułem alimentów i potrąceń alimentacyjnych w trybie pozaegzekucyjnym (na mocy tytułu wykonawczego), gdy kwoty potrąceń nie wystarczają na zaspokojenie wszystkich należności, wygrywa zawsze postępowanie egzekucyjne. OE wstrzymuje dokonywanie potrąceń alimentów na podstawie tytułu wykonawczego w całości lub w części i nakazuje realizację alimentów egzekwowanych, zawiadamiając odpowiednio wierzyciela. Temu ostatniemu, na jego wniosek, pracodawca zwraca wyrok alimentacyjny.
Z kolei od 20.02.2021 obowiązują nowe wzory zawiadomień przez OE o zajęciu, stosowanych w egzekucji administracyjnej: wynagrodzenia za pracę, zasiłków i innych wierzytelności. Zostały one określone w zał. nr 1, 2 i 6 do rozporządzenia MFFiPR z 1.12.2020 w sprawie wzorów dokumentów stosowanych w egzekucji należności pieniężnych (DzU poz. 26). Wprowadzono zmiany dostosowawcze do przeprowadzanej równolegle reformy kosztów egzekucyjnych, polegające głównie na aktualizacji nazewnictwa kosztów i opłat oraz na korekcie opisów do formularzy.
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
