Nowe kary dla nieuczciwych pracodawców zatrudniających dłużników alimentacyjnych

Sankcje finansowe popełnienia przez pracodawcę wykroczenia związanego z zatrudnianiem dłużnika alimentacyjnego są określone w art. 281 § 2 i art. 282 § 3 Kp, które wchodzą w życie 1.12.2020. Przepisy te wprowadza art. 3 ustawy z 6.12.2018 o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych (DzU poz. 2432, dalej ustawa zmieniająca). Ich celem jest zgodnie z uzasadnieniem do tego aktu prawnego zniechęcenie pracodawców do nielegalnego zatrudniania dłużników alimentacyjnych („na czarno”), a także wypłacania ww. dłużnikom wynagrodzenia w wyższej wysokości niż wynika z zawartej umowy („pod stołem”), bez dokonania potrąceń na rzecz alimentów.

Rodzaje wykroczeń

Od 1.12.2020 dwa rodzaje działań pracodawcy będą kwalifikowane jako wykroczenie zagrożone grzywną od 1500 do 45 000 zł. Pierwsze z nich to zatrudnienie „na czarno”, czyli według art. 281 § 2 Kp niepotwierdzenie na piśmie zawartej umowy o pracę przed dopuszczeniem do pracy pracownika, który:

• jest dłużnikiem alimentacyjnym, tj. osobą, wobec której toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucja należności budżetu państwa, powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów,
• zalega ze spełnieniem świadczeń alimentacyjnych za okres dłuższy niż 3 mies.

Drugim działaniem jest tzw. wypłata pod stołem. Chodzi o wypłacanie, wbrew obowiązkowi, wynagrodzenia wyższego niż wynikające z zawartej umowy o pracę, bez dokonania potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, pracownikowi będącemu dłużnikiem alimentacyjnym, zalegającemu ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 mies. (art. 282 § 3 Kp).

Pracodawca nie popełni wykroczenia, jeśli nie będzie można mu przypisać winy za zatrudnianie dłużnika alimentacyjnego „na czarno” lub wypłacanie mu części pensji pod stołem (por. art. 1 § 2 Kodeksu wykroczeń). Musi jednak brać pod uwagę, że przypisanie winy jest dopuszczalne, jeżeli stopień jej prawdopodobieństwa jest aż tak wysoki, że wariant przeciwny, a więc ustalenie braku winy skutkujące uniewinnieniem, pozostaje z punktu widzenia przeciętnie roztropnego człowieka praktycznie wykluczony (por. wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 10.07.2013, VII Ka 655/13, oraz wyrok SN z 6.12.2012, V KK 375/12).

Osoby odpowiedzialne

Odpowiedzialność za oba wykroczenia spoczywa na pracodawcach lub osobach działających w ich imieniu. Zostaną do niej pociągnięci, jeżeli po 30.11.2020 będą zatrudniać dłużników alimentacyjnych niespłacających zobowiązań alimentacyjnych od ponad 3 mies.:

• którzy pracują bez potwierdzonych warunków zatrudnienia na piśmie,
• którym wypłacają wynagrodzenie wyższe niż wynikające z zawartej umowy o pracę, bez dokonania potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych.

Tak wynika z art. 281 § 1 i art. 282 § 3 Kp oraz art. 10 ustawy zmieniającej. Przepisy te nie uzależniają odpowiedzialności wskazanych osób od ich wiedzy nt. zaległości alimentacyjnych pracownika. Ma to związek z możliwością internetowego sprawdzenia w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (KRZ), czy dany pracownik jest dłużnikiem alimentacyjnym (por. art. 2 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 4 ust. 2 i art. 12 ust. 1 ustawy z 6.12.2018 o Krajowym Rejestrze Zadłużonych, DzU z 2019 poz. 55). Problem polega na, że KRZ zacznie działać 1.07.2021, ponieważ tego dnia wchodzi w życie ww. ustawa. Pierwotny dzień jej obowiązywania wyznaczony na 1.12.2020 został przesunięty na mocy art. 12 pkt 2 ustawy z 7.10.2020 o zmianie ustawy niektórych ustaw w celu przeciwdziałania społeczno-gospodarczym skutkom COVID-19 (DzU poz. 1747).

Pracodawca nie ma natomiast podstawy prawnej do żądania od pracownika przedłożenia oświadczenia o braku zaległości alimentacyjnych (por. art. 221 Kp). Nie pomoże mu też Krajowy Rejestr Dłużników Niewypłacalnych, ponieważ tu figurują tylko dłużnicy, wobec których egzekucja komornicza okazała się bezskuteczna w odniesieniu do zaległości alimentacyjnych za okres dłuższy niż 6 mies. Może zatem zostać ukarany grzywną z art. 281 § 1 i art. 282 § 3 Kp nawet przy braku świadomości o długach alimentacyjnych pracownika, jeśli ten nie podzieli się z nim informacjami na ten temat z własnej inicjatywy albo nie otrzyma pisma komorniczego.