Niepełnosprawny przedsiębiorca senior obniża składkę zdrowotną do bieżącej zaliczki na PIT
Renata Majewska
Prawnik, ekspert prawa pracy, specjalizuje się w obliczaniu wynagrodzeń w ujęciu praktycznym.
Autor kilkuset artykułów z dziedziny szeroko pojętego prawa pracy, szczególnie ustalania wynagrodzeń i dodatkowych świadczeń oraz kalkulacji płac dla pracowników sfery budżetowej.
Doświadczony wykładowca i szkoleniowiec, właściciel firmy szkoleniowej Biuro Kadr i Płac
Osoba fizyczna może korzystać ze zwolnienia z PIT na mocy art. 21 ust. 1 pkt 154 updof, jeśli spełnia łącznie poniższe warunki:
- uzyskuje przychody z pracy, umowy zlecenia bądź działalności gospodarczej (DG) opodatkowanej według skali, liniowo (w tym objętej ulgą IP Box) lub ryczałtem ewidencjonowanym, albo zasiłek macierzyński,
- ww. przychody osiągnęła po ukończeniu 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna),
- z tytułu tych przychodów podlega ubezpieczeniom społecznym (tzn. z ich racji są odprowadzane składki społeczne – obowiązkowo lub dobrowolnie),
- mimo nabycia uprawnienia nie otrzymuje emerytury, renty rodzinnej lub tzw. świadczenia zastępczego.
Mechanizm obniżania składki za pracobiorców
Jeżeli składka zdrowotna obliczona przez płatników określonych w art. 85 ust. 1–13 ustawy zdrowotnej jest wyższa od starej zaliczki na PIT (tj. ustalonej według zasad obowiązujących do 31.12.2021 r.), składkę obniża się do wysokości tej starej zaliczki (art. 83 ust. 1 i 2b ustawy zdrowotnej). Jeśli zaś składka zdrowotna obliczana przez ww. płatników od przychodów zwolnionych z PIT na mocy art. 21 ust. 1 pkt 154 updof okaże się większa od hipotetycznej starej zaliczki (jaką należałoby pobrać od tych przychodów, gdyby podlegały PIT), składka ulega redukcji do tej hipotetycznej starej zaliczki (art. 83 ust. 2a).
Opisany mechanizm obniżania składki zdrowotnej obowiązuje wyłącznie przy rozliczaniu przychodów osób zatrudnionych (m.in. pracowników, zleceniobiorców) przez podmioty je zatrudniające, czyli odpowiednio przez praco- i zleceniodawców. Nie ma zastosowania do indywidualnych przedsiębiorców.
Inna taryfa ulgowa dla przedsiębiorców
Nie znaczy to jednak, że osobie wykonującej pozarolniczą DG w ogóle nie przysługuje prawo ulg w opłacaniu składki zdrowotnej. Przysługuje, jednak na innych zasadach, określonych w art. 82 ust. 8–10 ustawy zdrowotnej, z czego ust. 8–9a przewidują zwolnienia z obowiązku zapłaty składki (patrz ramka), a ust. 10 – jej pomniejszenie do wysokości bieżącej zaliczki na PIT. Czytelnikowi chodzi zapewne o tę ostatnią ulgę.
Jakie zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej dla przedsiębiorców
Składki zdrowotnej z racji wykonywanej pozarolniczej DG (w tym objętej ulgą na start) w ogóle nie opłaca osoba fizyczna, która spełnia dodatkowo poniższe warunki:
- pobiera emeryturę/rentę nie wyższą od minimalnej płacy albo jest niepełnosprawna w stopniu znacznym bądź umiarkowanym, oraz – w obu przypadkach – z DG opłaca kartę podatkową lub przy innych formach opodatkowania osiąga przychody nie wyższe od 50% najniższej emerytury miesięcznie, tj. w 2022 r. nie wyższe niż 669,22 zł (1338,44 zł × 50%; art. 82 ust. 8 i 9 ustawy zdrowotnej), albo
- poza tym, że prowadzi DG, jest również pracownikiem, którego miesięczna podstawa składek społecznych nie przekracza minimalnej płacy z 1 stycznia danego roku (3010 zł w 2022 r.), a z DG osiąga przychody nie większe od 50% ww. minimalnej płacy (tj. w 2022 r. nie większe niż 1505 zł) i płaci od nich PIT w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (art. 83 ust. 9b), albo
- otrzymuje zasiłek macierzyński nieprzewyższający miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego, tj. aktualnie 1000 zł (art. 83 ust. 9a).
W myśl art. 82 ust. 10 ustawy zdrowotnej indywidualny przedsiębiorca pomniejszy składkę zdrowotną do wysokości zaliczki, pod warunkiem że spełnia łącznie poniższe przesłanki:
- ma znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności,
- podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu tylko z prowadzonej DG, w tym objętej tzw. ulgą na start,
- osiąga przychody rozliczane według skali podatkowej.
Po spełnieniu tych warunków przedsiębiorca opłaca co miesiąc składkę zdrowotną nie wyższą od bieżącej zaliczki na PIT należnej za miesiąc, za który jest finansowana składka, począwszy od miesiąca przypadającego po miesiącu orzeczenia znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnoprawności. W rozliczeniu rocznym zapłaci natomiast składkę zdrowotną nie większą niż podatek dochodowy należny za dany rok kalendarzowy, jeżeli w jego trakcie pozostawał niepełnosprawny w stopniu znacznym lub umiarkowanym przez co najmniej miesiąc.
Nie ma zaliczki, nie ma składki
Choć kwestia jest dyskusyjna, moim zdaniem przedsiębiorca, o którym mowa w pytaniu, może zmniejszać składkę zdrowotną co miesiąc do 0 zł, jeżeli:
- jest niepełnosprawny w stopniu znacznym lub umiarkowanym,
- podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu tylko z tej działalności oraz
- jest z niej opodatkowany według skali.
- Żaden przepis nie wyłącza możliwości zastosowania obu preferencji – podatkowej z art. 21 ust. 1 pkt 154 updof i ubezpieczeniowej z art. 82 ust. 10 ustawy zdrowotnej.
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
