Niepełnosprawny przedsiębiorca o niskich dochodach może obniżyć składkę zdrowotną do 0 zł

Obliczenie podstawy wymiaru składki

Jej podstawę wymiaru (dochód z DG osiągnięty w ubiegłym miesiącu) stanowi suma przychodów wypracowanych od początku roku, pomniejszona o poniesione koszty ich uzyskania, a następnie o sumę dochodów ustalonych za poprzednie miesiące oraz o różnicę między sumą składek społecznych (emerytalnych, rentowych, chorobowych i wypadkowych) zapłaconych od początku roku kalendarzowego i sumą składek społecznych odliczonych już od podstawy wymiaru we wcześniejszych miesiącach tego roku (art. 82 ust. 2c ustawy zdrowotnej). Dodatkowo, obliczając wskazaną podstawę wymiaru przedsiębiorca:

• nie uwzględnia przychodów z DG niepodlegających PIT, innych niż określone w art. 21 ust. 1 pkt 63a, 63b i 152–154 updof,
• jeśli prowadzi pkpir, ustala dochód z działalności zgodnie z art. 44 ust. 2 updof,
• pomija przychody osiągnięte/koszty poniesione i składki społeczne opłacone w miesiącu, w którym spełniał warunki do zwolnienia z obowiązku opłacania składki zdrowotnej na mocy art. 82 ust. 89a ustawy zdrowotnej.

Jeżeli tak ustalona podstawa wymiaru miesięcznej składki zdrowotnej okaże się niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. od 3010 zł (w tym również gdy w danym miesiącu przedsiębiorca poniesie stratę), podstawa ulega podniesieniu do 3010 zł (art. 81 ust. 2d ustawy zdrowotnej). Zapłaci więc w takiej sytuacji minimalną zdrowotną, wynoszącą 270,90 zł, chyba że jest uprawniony do „taryfy ulgowej”.

Preferencje w wyjątkowych sytuacjach

Ustawa zdrowotna przyznaje osobom fizycznym prowadzącym DG, znajdującym się w szczególnej sytuacji, pewne „ulgi” w opłacaniu składki zdrowotnej.

W art. 82 ust. 89a całkowicie zwalnia przedsiębiorców z obowiązku jej opłacania, jeśli spełniają szczególne wymogi, np. pobierają emeryturę lub rentę nieprzekraczającą miesięcznie 50% minimalnego wynagrodzenia albo są niepełnosprawni w stopniu znacznym czy umiarkowanym oraz jednocześnie uzyskali z DG w danym miesiącu przychód nie wyższy od 50% najniższej emerytury albo rozliczają się kartą podatkową (wówczas bez względu na wysokość przychodu).

W art. 82 ust. 10 przewidziano z kolei mechanizm obniżania składki zdrowotnej przez przedsiębiorców niepełnosprawnych w stopniu znacznym lub umiarkowanym, uzyskujących jedynie przychody z „czynnej” pozarolniczej DG (w tym korzystających z tzw. ulgi na start) opodatkowanej według skali. Opłacają oni składkę zdrowotną:

• miesięczną – nie wyższą od kwoty zaliczki na PIT należnej za miesiąc, za który jest odprowadzana składka, począwszy od następnego miesiąca po miesiącu orzeczenia umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności,
• roczną – nie wyższą od należnego PIT za dany rok kalendarzowy, jeśli w jego trakcie pozostawali niepełnosprawnymi w stopniu znacznym lub umiarkowanym przez co najmniej miesiąc.

Ulga ta nie przysługuje podczas zawieszenia działalności ani gdy osiągnięty przychód stanowi inny niż pozarolnicza DG tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, a także gdy w ogóle nie stanowi odrębnego tytułu do tego ubezpieczenia. Nie są do niej uprawieni niepełnosprawni przedsiębiorcy opłacający ryczałt ewidencjonowany albo kartę podatkową ani opodatkowani wprawdzie według skali, ale opłacający kwartalne zaliczki na PIT (pismo Centrali ZUS z 1.06.2015 r., WPI/200000/43/586/2015).

Gdy nie ma zaliczki, składka obniżona do zera

Czy obniżanie przez niepełnosprawnych przedsiębiorców składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na PIT jest możliwe w miesiącach, w których zaliczka wynosi 0 zł ze względu na osiągnięcie przez przedsiębiorcę dochodów z DG mieszczących się w kwocie wolnej od podatku (tj. 30 tys. zł)? Należy uznać, że tak. Jeśli przedsiębiorca ma możliwość zmniejszania składki zdrowotnej do kwoty niewysokiej zaliczki na PIT, to tym bardziej ma do tego prawo, w przypadku gdy zaliczka jeszcze nie wystąpi z powodu kwoty wolnej od podatku. Prawidłowość takiego sposobu postępowania potwierdza pismo ZUS z 8.11.2013 r. (DI/100000/451/1507/2013), które wprawdzie zostało wydane pod rządami „starych” przepisów updof (gdy obowiązywały inne parametry podatkowe, m.in. znacznie niższa kwota wolna), jednak przy analogicznych w tym zakresie regulacjach ustawy zdrowotnej.