Najnowsze zmiany w składkach ZUS i zasiłkach

Zasiłek chorobowy przedsiębiorcy i dobrowolna składka

Od nowego roku przedsiębiorcy nie będą wykluczani z ubezpieczenia za jakąkolwiek zwłokę w regulowaniu dobrowolnej składki chorobowej. Nie będą więc musieli wnioskować o przywrócenie terminu na jej opłacenie ani od nowa liczyć okresu wyczekiwania. Dotyczy to również ich współpracowników (w tym osób współpracujących z przedsiębiorcami korzystającymi z tzw. ulgi na start, które od 18.09.2021 znowu mają możliwość przystępowania do fakultatywnego ubezpieczenia chorobowego) oraz duchownych opłacających składki na własne ubezpieczenia.

Gdy jednak ww. osoby zachorują, nie otrzymają zasiłku czy świadczenia rehabilitacyjnego, jeśli w dniu powstania prawa do niego będą zalegać ze składkami na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) na kwotę powyżej 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę (czyli prawdopodobnie 30 zł w 2022). Uzyskają świadczenie dopiero po uregulowaniu całego długu, o ile nastąpi to w ciągu 6 mies. od powstania prawa do zasiłku, inaczej ulegnie on przedawnieniu. Identycznie będzie w przypadku prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.

Od 1.01.2022 od chwili przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego, rentowego czy chorobowego do momentu wystąpienia z niego składki będą należne i dochodzone przymusowo.

Zmienione od 18.09.2021 przepisy jasno wskazują, że indywidualny przedsiębiorca, który przed zawieszeniem działalności gospodarczej (DG) nie podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, a po wznowieniu chce to zmienić, powinien się do niego zgłosić.

Zgłaszanie do ubezpieczeń wspólników spółek handlowych

Od 18.09.2021 obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi będą obejmowani wspólnicy:

• jednoosobowych spółek z o.o. – od dnia wpisania spółki do KRS albo nabycia w niej udziałów do dnia wykreślenia spółki z KRS albo zbycia wszystkich jej udziałów,
• spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej – od dnia wpisania spółki do KRS albo nabycia ogółu praw i obowiązków w niej do dnia wykreślenia spółki z KRS albo zbycia ogółu praw i obowiązków w niej

z wyłączeniem okresu zawieszenia DG przez spółkę na mocy Pp.

Nie będzie więc już wątpliwości, kiedy dokładnie wspólnicy zaczynają prowadzenie działalności czy go zaprzestają, a tym samym czy podlegają lub są wyłączani z obowiązku ubezpieczeń.

Korekta dokumentów ubezpieczeniowych

Od 1.01.2022 deklaracji rozliczeniowej i imiennego raportu miesięcznego (zarówno pierwszorazowego, jak i w formie korekty) płatnik nie będzie mógł przekazać po upływie 5 lat od wymagalności składek ujętych w tych formularzach.

Po upływie 5 lat ZUS będzie ewidencjonować dane wyłącznie na koncie ubezpieczonych, z tym że podstawę wymiaru składek (z wyjątkiem ustalanej jako zadeklarowana kwota) jedynie na podstawie prawomocnego wyroku lub swojej decyzji. Gdy w ten sposób na koncie ubezpieczonego powstanie nadpłata, ZUS jej nie zwróci, jednak nie będzie też dochodził ujawnionego w ten sposób zadłużenia. Dokumenty za miesiące przypadające do końca 2021 można skorygować do 1.01.2024.

Zaległości i nadpłaty składek

Nowela modyfikuje wiele przepisów dotyczących ściągania zadłużenia. A zatem od 18.09.2021:

• nie trzeba będzie płacić odsetek za opóźnienie w zapłacie składek, jeśli ich wysokość nie przekroczy 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę (28 zł w 2021, a 30 zł w 2022), a nie jak dotychczas 6,60 zł,
• odsetki nie będą należne, gdy zwłoka w zapłacie składek powstanie z przyczyn leżących po stronie ZUS,
• ZUS nie poinformuje płatnika o kwocie nadpłaty składek możliwych do zwrotu, dopóki nie przekroczy ona 10-krotności kosztu upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, czyli 116 zł, a od 11.10.2021 – 160 zł (dotychczas granicę wyznaczał koszt jednego upomnienia),
• ZUS odda płatnikowi nadpłatę składek w ciągu 30 dni od dnia wpływu wniosku o jej zwrot, ale już tylko bezgotówkowo na rachunek bankowy płatnika zewidencjonowany na jego koncie, w razie braku płatnika – jego następcy prawnemu, a gdy płatnik już nie będzie istniał i nie będzie jego następcy prawnego – wyłącznie na rachunek bankowy wskazany przez ubezpieczonego we wniosku.

Od 1.01.2022 nieopłacone w terminie składki oraz należne od nich odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkową opłatę ZUS najpierw będzie próbował potrącić z wypłacanych przez siebie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (emerytur, rent, zasiłków), a dopiero w drugiej kolejności podejmie działania w trybie egzekucji.

Elektronizacja rozliczeń z ZUS

Od 18.09.2021 wprowadzono możliwość podpisywania przez płatników dokumentów ZUS (m.in. zgłoszeń, raportów, deklaracji) podpisem zaufanym albo osobistym osoby odpowiedzialnej za ich przekazanie, a nie tylko kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Od 1.04.2022 wniosek o wydanie zaświadczenia A1 (wskazującego ustawodawstwo stosowane do pracownika delegowanego) można będzie złożyć w ZUS zasadniczo wyłącznie elektronicznie. E-zaświadczenie Zakład udostępni na profilu PUE ZUS lub odmówi jego wydania w drodze decyzji. Wniosek papierowy będzie można złożyć tylko wyjątkowo, w uzasadnionych przypadkach. Wówczas ZUS doręczy zaświadczenie również w tej formie.

Z kolei od 1.01.2023 każdy płatnik składek (również rozliczający mniej niż 6 osób) będzie miał obowiązek założyć profil informacyjny PUE ZUS w ciągu 7 dni od daty zatrudnienia pierwszego pracownika czy zleceniobiorcy bądź od powstania obowiązku ubezpieczeń, a także utrzymywać aktywny profil przez okres rozliczeń z tytułu składek. Obecni płatnicy powinni zarejestrować się na PUE ZUS do końca 2022. Za spóźnialskich zrobi to ZUS.

Zmiany w ubezpieczeniu wypadkowym

Nowela rozwiewa wątpliwości, że zdarzenia zrównane z wypadkiem przy pracy (wypadek w czasie podróży służbowej, podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony czy przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe) należy ujmować w ZUS IWA i mogą one wpływać na poziom składki wypadkowej właściwej dla płatnika.

Od 18.09.2021:

• płatnik mający dwa równorzędne rodzaje przeważającej DG ustali wysokość składki wypadkowej według przeważającej działalności wpisanej do CEIDG,
• świadczenia wypadkowe nie przysługują za okresy niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, za które ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu (a więc także regulaminu płac czy umowy o pracę, a nie jak dotychczas wyłącznie na podstawie odrębnych przepisów) zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia,
• do stopy procentowej składki wypadkowej nie będzie się stosować odrębnych przepisów o sukcesji praw i obowiązków w razie przekształceń, łączenia się lub podziału płatników składek.

Od 1.04.2022 zawiadomienia w sprawie wysokości składki wypadkowej Zakład będzie dostarczał wyłącznie w postaci elektronicznej i tylko przez PUE ZUS.

Ustalanie i wypłata zasiłków

Od 1.01.2022 do 91 dni zostanie skrócony czas niezdolności do pracy (niemożności jej wykonywania) przypadający po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (np. po rozwiązaniu umowy o pracę czy zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej), za jaki będzie się należał zasiłek chorobowy. Nie dotyczy to niedyspozycji występującej podczas ciąży oraz powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów, a także z powodu gruźlicy.

Osoby mające ustalone prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej z systemu zaopatrzenia służb mundurowych w ogóle nie otrzymają zasiłków chorobowych, świadczenia rehabilitacyjnego czy zasiłku wyrównawczego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Pracownicy, której umowa o pracę wygaśnie w trakcie ciąży wskutek śmierci pracodawcy, i której nie zostanie zapewnione inne zatrudnienie, będzie przysługiwać do dnia porodu zasiłek w wysokości macierzyńskiego. Potem otrzyma – na ogólnych zasadach – zasiłek macierzyński za czas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.

W jednym okresie zasiłkowym będzie się uwzględniać okresy poprzednich niezdolności do pracy (bez znaczenia, czy spowodowanych tą samą, czy inną chorobą), jeśli przerwa między ustaniem poprzedniej a powstaniem nowej niezdolności nie przekroczy 60 dni. Jeśli jednak po przerwie (trwającej maksymalnie 60 dni) wystąpi niezdolność do pracy w trakcie ciąży, jej okresu nie będzie się sumować z okresem poprzedniej niedyspozycji.

Podstawy wymiaru zasiłku nie będzie się ustalać na nowo, jeżeli między okresami pobierania świadczeń (tego samego albo innego rodzaju) nie wystąpi przerwa bądź wystąpi, ale krótsza niż miesiąc kalendarzowy (obecnie krótsza niż 3 mies. kalendarzowe).

Zasiłek chorobowy za czas przebywania w szpitalu zostanie podwyższony do 80% podstawy wymiaru. Dziś wynosi on 70% tej podstawy, a 80% tylko w przypadku pracownika po ukończeniu 50 lat, za pobyt w szpitalu od 15. do 33. dnia niezdolności do pracy.

ZUS/płatnik będzie musiał wypłacić zasiłek w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do świadczenia, a nie – jak obecnie – od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do nich.