Można odzyskać odsetki za zwłokę zapłacone od WNT i importu usług

To skutek wyroku TSUE z 18.03.2021 (C-895/19). Trybunał orzekł, że nie można żądać odsetek za zwłokę, gdy podatnik z winy dostawcy wykaże VAT od WNT lub od importu usług dopiero po 3 mies. od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy.

Podatek z tytułu tych czynności rozlicza nabywca, co oznacza, że wykazany przez niego podatek należny „zeruje się” z podatkiem naliczonym. Mimo to od 2017 w ustawie o VAT istnieją art. 86 ust. 10b pkt 2–3 i ust. 10i, zgodnie z którymi, jeżeli podatnik wykaże WNT lub import usług dopiero po 3 mies., to rozlicza VAT należny w deklaracji (obecnie w ramach JPK_V7) za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy, natomiast podatek naliczony może wykazać dopiero w deklaracji bieżącej. Przed 2017 można było wykazać podatek naliczony wstecznie, tj. w rozliczeniu za ten sam okres, w którym został wykazany podatek należny od WNT lub importu usług.

Od 2017 zachodzi więc rozbieżność między momentem wykazania podatku należnego i podatku naliczonego, co jest przyczyną powstawania zaległości podatkowej. Pozwala to organom podatkowym pobierać odsetki za zwłokę.

Ministerstwo Finansów argumentowało, że chce w ten sposób zapobiegać praktykom polegającym na niewykazywaniu WNT ani importu usług aż do momentu ew. kontroli.

Podatnicy twierdzą jednak, że wykazują WNT lub import usług z opóźnieniem nie z własnej winy, lecz na ogół z winy zagranicznych dostawców (usługodawców), którzy wystawiają (przesyłają) fakturę z opóźnieniem lub z błędami wymagającymi skorygowania (np. błędna data transakcji). Rzadziej przyczyną opóźnionego zadeklarowania podatku są błędy własnych pracowników podatnika (np. działu księgowości).

O zgodność art. 86 ust. 10b pkt 2–3 i ust. 10i ustawy o VAT z dyrektywą 112 spytał WSA w Gliwicach (I SA/Gl 495/19).

Naruszenie zasad neutralności i proporcjonalności

W wyroku z 18.03.2021 TSUE orzekł, że przepisy te naruszają unijne zasady neutralności i proporcjonalności VAT. Polski ustawodawca nie może odsuwać w czasie prawa do odliczenia podatku naliczonego tylko dlatego, że nie został spełniony warunek formalny, zwłaszcza że nie dochodzi tu do oszustwa podatkowego ani do świadomego nadużycia prawa. Trybunał zwrócił uwagę, że podatek z tytułu WNT jest rozliczany na zasadzie odwrotnego obciążenia i kwota VAT należnego jest równa kwocie VAT naliczonego. W konsekwencji powoduje to neutralność podatkową transakcji dla nabywcy i neutralność ta powinna zostać zachowana.

TSUE przyznał, że państwa członkowskie mogą wprowadzać pewne formalności warunkujące prawo do odliczenia podatku, ale – jak orzekł – nie mogą to być formalności nadmierne w stosunku do zamierzonych celów i nie mogą powodować ekonomicznego obciążenia podatnika, bo wtedy zostaje naruszona zasada proporcjonalności.

W celu dokonania oceny przestrzegania tych zasad należy wziąć pod uwagę powody opóźnienia w złożeniu deklaracji podatkowej, w zależności od tego, czy powody te są niezależne od podatnika, czy też odzwierciedlają błędy, które można mu przypisać – stwierdził Trybunał. W wyroku odniósł się jedynie do WNT, jednak analogiczne wnioski dotyczą importu usług.

Nadpłata do odzyskania

Orzeczenie TSUE pozwala podatnikom odzyskać zapłaconą już kwotę odsetek za zwłokę, ponieważ nienależnie zapłacone odsetki stanowią nadpłatę w rozumieniu Op.

Od nadpłaty powstałej w wyniku wyroku TSUE przysługuje oprocentowanie. Podatnik ma prawo do oprocentowania za okres od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu, jeżeli wniosek o jej stwierdzenie zostanie złożony w ciągu 30 dni od publikacji orzeczenia TSUE w DzUrz UE (art. 78 ust. 5 Op).

Wniosek o stwierdzenie nadpłaty należy złożyć do US wraz z korektą deklaracji VAT, w której podatek naliczony zostanie „przesunięty” do okresów z wykazanym podatkiem należnym z tytułu WNT i importu usług. W ten sposób zostanie zniwelowana zaległość podatkowa.

Organ podatkowy powinien zwrócić nadpłatę w ciągu 30 dni od złożenia wniosku lub, jeżeli wniosek zostanie złożony przed publikacją orzeczenia TSUE w DzUrz UE, w ciągu 30 dni od tej publikacji.

Jeżeli w sprawie doszło już do wydania decyzji ostatecznej lub zapadł prawomocny wyrok sądu administracyjnego, wówczas wyrok TSUE stanowi podstawę do wznowienia postępowania:

• administracyjnego, w tym przypadku podatkowego (zgodnie z art. 240 § 1 pkt 11 w zw. z art. 241 § 2 pkt 2 Op), lub
• sądowoadministracyjnego (art. 272 § 3 Ppsa).

Na złożenie wniosku o wznowienie postępowania podatkowego jest miesiąc od dnia publikacji wyroku TSUE w DzUrz UE (art. 241 § 2 pkt 2 Op), natomiast na wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego są 3 mies. od dnia publikacji wyroku (art. 272 § 2a Ppsa).