Młodocianemu, który odchodzi z pracy, nie zawsze przysługuje proporcjonalny urlop
Renata Majewska
Prawnik, ekspert prawa pracy, specjalizuje się w obliczaniu wynagrodzeń w ujęciu praktycznym.
Autor kilkuset artykułów z dziedziny szeroko pojętego prawa pracy, szczególnie ustalania wynagrodzeń i dodatkowych świadczeń oraz kalkulacji płac dla pracowników sfery budżetowej.
Doświadczony wykładowca i szkoleniowiec, właściciel firmy szkoleniowej Biuro Kadr i Płac
Pracownik młodociany to osoba, która ukończyła 15 i nie ukończyła 18 lat (art. 190 § 1 Kp). Jeśli nie ma kwalifikacji zawodowych, można go angażować jedynie na umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie:
- nauki zawodu (obejmującej praktyczną naukę zawodu odbywaną u pracodawcy i dokształcanie teoretyczne – zwykle w szkole, trwająca maksymalnie 36 mies.),
- przyuczenie do wykonywania określonej pracy.
O zawarciu umowy w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu pracodawca zawiadamia wójta/burmistrza/prezydenta miasta właściwego dla miejsca zamieszkania młodocianego, a jeśli ma status rzemieślnika – również izbę rzemieślniczą właściwą dla jego siedziby (§ 1 ust. 1–2 oraz § 3a rozporządzenia RM z 28.05.1996 w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania, DzU z 2018 poz. 2010).
Osoby, które przed ukończeniem nauki zawodu osiągnęły pełnoletność, kończą naukę na warunkach określonych dla młodocianych (§ 13 rozporządzenia).
Urlop na preferencyjnych zasadach
Młodociany dostaje urlop wypoczynkowy na odmiennych, korzystniejszych warunkach niż „dorosły” pracownik. Pierwszy urlop uzyskuje z upływem 6 mies. pracy – 12 dni roboczych, a po upływie roku pracy – 26 dni roboczych (tę pulę w roku ukończenia 18 lat zmniejsza się do 20 dni roboczych, jeśli prawo do urlopu uzyskał przed osiągnięciem pełnoletności). Wskazane wymiary podlegają sumowaniu, a więc wyższy nie konsumuje niższego.
Po roku pracy młodociany ma więc w sumie 38 (12 + 26) bądź 32 (12 + 20) dni urlopu wypoczynkowego, wliczając w to wymiary półroczne. Z każdym następnym rokiem kalendarzowym nabywa prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 20 lub 26 dni, już na ogólnych zasadach.
Reasumując: opisany pracownik prawo do 12 dni urlopu wypoczynkowego uzyskał 31.08.2020, a do 20 dni roboczych – 28.02.2021 (pula 26 dni należna po roku pracy została zredukowana do 20 dni, bo w 2021 osiągnął już pełnoletność). Z upływem roku pracy ma zatem łącznie 32 dni wypoczynku.
Młodociani w dobie pandemii
W roku szkolnym 2020/2021 zostało ograniczone w całości lub w części funkcjonowanie jednostek systemu oświaty, w których odpowiednio wszystkie lub poszczególne zajęcia zostały zawieszone na mocy przepisów wydanych na podstawie odpowiednio art. 95a ustawy o systemie oświaty (w brzmieniu obowiązującym przed 1.09.2017), a także art. 32 ust. 11 i art. 47 ust. 3 pkt 1 Prawa oświatowego, w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (§ 1 i 1a rozporządzenia MEN z 12.08.2020 w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, zwalczaniem i przeciwdziałaniem COVID-19, DzU poz. 1389).
Podczas ww. ograniczenia lub zawieszenia funkcjonowania szkół wprowadzonego na podstawie przepisów oświatowych pracodawca jest obowiązany zwolnić młodocianego pracownika odbywającego przygotowanie zawodowe z obowiązku świadczenia pracy, bez zachowania prawa do wynagrodzenia (art. 15f ust. 1 specustawy). Nie dotyczy to młodocianego pracownika, który:
- jest uczniem branżowej szkoły I stopnia i podczas ograniczenia lub zawieszenia jej funkcjonowania realizuje zajęcia z zakresu kształcenia ogólnego bądź zawodowego teoretycznego na terenie szkoły lub innej jednostki systemu oświaty, do których uczęszcza,
- realizuje przygotowanie zawodowe u pracodawcy w pozaszkolnym systemie kształcenia (patrz odpowiedź MRPiT na pytanie Biura Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców z 15.01.2021, DPP-I.912.2.2021).
Taki młodociany nadal pracuje, chyba że – ze względu na aktualną sytuację epidemiologiczną – stanowi to zagrożenie dla jego zdrowia (art. 15f ust. 1a specustawy).
Pracodawcy, który dobrowolnie wypłaci młodocianemu za czas ww. zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy część lub całość wynagrodzenia, należy się refundacja kosztów jego kształcenia – o ile zawarł umowę o taką refundację zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 15f ust. 2 specustawy).
Rozliczenia przy ustaniu zatrudnienia
Dorosłemu pracownikowi uprawnionemu już do kolejnego urlopu wypoczynkowego, którego zatrudnienie ustaje w trakcie roku kalendarzowego, ustala się urlop proporcjonalny do okresu zatrudnienia u ostatniego pracodawcy w danym roku, chyba że przed rozstaniem wykorzystał już przysługujący urlop bądź w wyższym wymiarze (art. 1551 § 1 pkt 1 Kp). Za tak obliczony urlop wypłaca się pieniężny ekwiwalent.
Wskazanej zasady proporcjonalności nie stosuje się jednak do młodocianego, którego stosunek pracy ustał w roku kalendarzowym ukończenia pierwszego roku pracy (jak w analizowanym przypadku). Inaczej mówiąc, proporcjonalne rozliczenie urlopu nie dotyczy urlopu pierwszego, uzyskiwanego z upływem odpowiednich okresów pracy (tj. z upływem 6 albo 12 mies. pracy). W dniu ustania zatrudnienia (tj. 17.05.2021) młodociany miał zatem prawo do 32 dni roboczych urlopu wypoczynkowego, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w ekwiwalencie za urlop.
Wypoczynek zwykle podczas ferii
Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych. Jeśli do czasu nadejścia ferii/wakacji nie nabył on jeszcze prawa do pierwszego urlopu (przysługującego po upływie 6 mies. lub 1 roku zatrudnienia), pracodawca może na jego wniosek udzielić mu urlopu zaliczkowo podczas tych ferii (art. 205 § 3 Kp). Prawo do 12 dni urlopu opisany pracownik uzyskał 31.08.2020, dlatego powinien odebrać urlop podczas ferii zimowych 2021. Jednak z pytania wynika, że z niego nie skorzystał (prawdopodobnie z powodu trwającej pandemii).
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
