Miarkowanie sankcji VAT – jakie kryteria będą brane pod uwagę

Ustawa z 26.05.2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1059, tzw. SLIM VAT 3) zawiera regulacje dotyczące sankcji VAT, będące pokłosiem wyroku TSUE z 15.04.2021 r. (C-935/19). Trybunał orzekł, że polskie przepisy przewidujące możliwość nakładania przez organy podatkowe 20% sankcji VAT są niezgodnie ze 112 dyrektywą w zakresie, w jakim mają zastosowanie, niezależnie od tego, z jakich okoliczności wynika nieprawidłowość.

W ramach pakietu zmian SLIM VAT 3 ustawodawca postanowił rozwiązać ten problem, wprowadzając tzw. miarkowanie sankcji VAT (nie dotyczy sankcji 100%, ustalanej na mocy art. 112c ustawy o VAT). Do tej pory z art. 112b ust. 1-2a ustawy o VAT wynikało, że nałożona sankcja wynosi odpowiednio równo 30, 20 bądź 15% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe. Po zmianie organ może ją ustalić w wysokości do 30, 20 lub 15%, biorąc przy tym pod uwagę:

• okoliczności powstania nieprawidłowości,
• rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na podatniku obowiązku, które skutkowało powstaniem nieprawidłowości,
• rodzaj, stopień i częstotliwość stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości dotyczących nieprzedawnionych zobowiązań w podatku,
• kwotę stwierdzonych nieprawidłowości, w tym kwotę zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe,
• działania podjęte przez podatnika po stwierdzeniu nieprawidłowości w celu usunięcia skutków nieprawidłowości.

Jak wskazało Ministerstwo Finansów w informacji z 21.06.2023 r. przekazywanej do mediów na pytanie dziennikarza (Eureka, ID 550103), zmienione regulacje umożliwiają wymierzenie sankcji w wysokości 1%, bo ustawa przewiduje wymierzanie ich do odpowiednio 30, 20 i 15%. Jednocześnie nadal jest możliwe ustalenie sankcji w maksymalnej wysokości.

Jakimi zatem kryteriami w praktyce będą się kierować organy podatkowe, ustalając wysokość sankcji? Jak czytamy w ww. piśmie, każdorazowe nałożenie sankcji jest związane z pozostawioną organom swobodą, która jest niezbędnym elementem tego rodzaju regulacji. Określenie wysokości sankcji ma charakter uznania administracyjnego. Uznanie to pozostaje ograniczone katalogiem dyrektyw wymiaru dodatkowego zobowiązania podatkowego, którymi ma się kierować organ w celu ustalenia sankcji, jaka dotknie w indywidualnej sprawie podatnika, który dopuścił się nieprawidłowości.

Jednocześnie należy zauważyć, że wystąpienie w danym stanie faktycznym łącznie wielu okoliczności, które należy wiązać z określonymi dyrektywami wymiaru sankcji, należy wiązać z oczekiwanym wyższym wymiarem sankcji. Stąd w przypadku dwóch tożsamych nieprawidłowości wysokość sankcji może się różnić. Powinno to nastąpić przykładowo w sytuacji, gdy jednej z nieprawidłowości dokonał podatnik, który dotychczas nie miał ustalanej sankcji, a druga nieprawidłowość była skutkiem działania podatnika, u którego nieprawidłowości stwierdzono kolejny raz.

Ministerstwo dodało również, że pracownicy KAS zostaną odpowiednio przeszkoleni w zakresie stosowania nowych przepisów.