Łatwiej o A1 dla cudzoziemca

Podstawowym kryterium uzyskiwania zaświadczeń A1 dla obywateli państw trzecich jest bowiem legalne przebywanie i praca w Polsce, sformułowane w art. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z 24.11.2010, a nie legalne zamieszkanie w Polsce w rozumieniu art. 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16.09.2009.

Potwierdziło to MRPiPS w objaśnieniu prawnym z 2.07.2019 (DSZ.II.052.

9.2019.ND) w odpowiedzi na wystąpienie Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców (MŚP). Rzecznik wniósł o to, ponieważ oddziały ZUS w różnych regionach Polski stosują inne wytyczne, a niektóre z nich mają opracowane własne wykazy dokumentów, jakie powinien złożyć pracodawca ubiegający się o A1 dla cudzoziemca z państwa trzeciego.

Certyfikat o ubezpieczeniu

A1 to dokument, w którym ZUS poświadcza, że pracownik delegowany do innego kraju UE podlega w tym okresie ubezpieczeniom społecznym w Polsce. W przypadku zatrudnionych w polskich firmach obcokrajowców pochodzących z państw trzecich ZUS stosował dotąd – a niekiedy wciąż stosuje – kryterium legalnego zamieszkania w rozumieniu art. 11 rozporządzenia (WE) nr 987/2009. Wiąże się to z badaniem ośrodka interesów życiowych, ingeruje więc mocno w kwestie osobistego życia takiej osoby. Tymczasem przy rozpatrywaniu wniosku o wydanie A1 wyłącznym kryterium, którym powinien kierować się ZUS, jest legalne przebywanie i praca w Polsce. ZUS powinien więc badać wyłącznie legalność dokumentów pobytowych.

Aktualne wytyczne…

Zgodnie z wytycznymi na stronie internetowej ZUS, które organ podaje jako wiążące od 2.05.2018, obywatel państwa trzeciego, który chce otrzymać certyfikat A1, powinien dołączyć do wniosku o jego wydanie wypełniony formularz US-54 Informacja o legalności zamieszkania obywatela państwa trzeciego. ZUS uzna, że taki obcokrajowiec legalnie mieszka w Polsce, jeżeli spełnia on łącznie następujące warunki:

1. posiada jeden z poniższych dokumentów uprawniających do pobytu w Polsce:

a) zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE,

b) zezwolenie na pobyt stały,

c) zezwolenie na pobyt czasowy i pracę,

d) wizę Schengen lub wizę krajową wydaną w celu wykonywania pracy:

• w okresie nieprzekraczającym 6 mies. w ciągu kolejnych 12 mies., na podstawie wpisanego do ewidencji oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (art. 60 ust. 1 pkt 5 ustawy z 12.12.2013 o cudzoziemcach, DzU z 2018 poz. 2094),
• o której mowa w art. 88 ust. 2 ustawy z 20.04.2004 o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU z 2019 poz. 1482), w okresie nieprzekraczającym 9 mies. w roku kalendarzowym (art. 60 ust. 1 pkt 5a ustawy o cudzoziemcach),
• inną niż określona w art. 60 ust. 1 pkt 5 i 5a ustawy o cudzoziemcach (art. 60 ust. 1 pkt 6 tej ustawy),

2. jest rezydentem podatkowym w Polsce (posiada certyfikat rezydencji podatkowej).

Warunki pkt 1 i 2 muszą być jednak spełnione łącznie. Jak wskazuje ZUS, są to jedyne bezwzględnie obowiązujące kryteria brane pod uwagę przy ocenie, czy jest spełnione kryterium legalnego zamieszkania.

Dodatkowo od 6.03.2019 lista dokumentów pobytowych została poszerzona o wizę oznaczoną symbolem D18 (wydaną w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka – art. 60 ust. 1 pkt 20 ustawy o cudzoziemcach). Dotyczy to wyłącznie osób posiadających Kartę Polaka. Obywatel państwa trzeciego, który nie posiada jednego z dokumentów pobytowych wymienionych w pkt 1, ale ma wizę D18, do formularza US-54 powinien dołączyć trzy dokumenty:

• wizę D18,
• Kartę Polaka,
• certyfikat rezydencji podatkowej (CFR-1).

W formularzu US-54 należy obowiązkowo wypełnić jedynie następujące sekcje:

• adres w państwie pochodzenia,
• adres w państwie pobytu,
• dokument uprawniający do pobytu w Polsce,
• obowiązek podatkowy,
• dane o pobycie w Polsce,
• charakter i specyfika wykonywanej pracy najemnej lub pracy na własny rachunek.

Z sekcji dotyczących sytuacji rodzinnej i więzi rodzinnych oraz sytuacji mieszkaniowej w Polsce i państwie pochodzenia zrezygnowano. Natomiast pozostałe sekcje – działalność niezarobkowa i inne okoliczności – mają obecnie wyłącznie informacyjny charakter.

…kulejące w praktyce

Powyższe wytyczne zostały opublikowane na stronie internetowej ZUS już w marcu tego roku (są dostępne pod adresem: www.zus.pl/baza-wiedzy/biezacewyjasnienia-komorek-merytorycznych/pracujacy/-/publisher/details/1/ustalaniemiejsca-zamieszkania-w-przypadku-obywateli-panstw-trzecich/1889106).

Mimo to wielu przedsiębiorców wciąż miało problemy z uzyskaniem A1 dla cudzoziemców z państw trzecich. Niektóre oddziały ZUS wciąż bowiem stosowały kryterium legalnego zamieszkania, obejmujące badanie ośrodka interesów życiowych obcokrajowca. To zaś sprowadzało się np. do sprawdzenia, jaka jest sytuacja rodzinna i więzi rodzinne takiej osoby, czy ma ona rodzinę albo przyjaciół w Polsce, czy jej dzieci przebywają i uczą się w naszym kraju, w którym państwie spędza ona święta, jaka jest jej sytuacja mieszkaniowa. ZUS wykraczał więc poza to, co było niezbędne do wykazania legalności pracy i pobytu na terenie Polski.

Interwencja z zewnątrz

W tej sprawie zainterweniował Rzecznik MŚP. Powołując się na objaśnienie prawne MRPiPS z 2.07.2019 (DSZ.II.052.9.2019.ND), wskazujące, że jedynym kryterium przy wydawaniu certyfikatów A1 dla cudzoziemców z państw trzecich jest legalny pobyt i praca w Polsce, skierował do ZUS wniosek o przekazanie pracownikom ZUS tych wytycznych w celu zapewnienia jednolitych zasad procedowania w sprawach o wydanie A1 (pismo jest dostępne pod adresem: rzecznikmsp.gov.pl/).

W tym objaśnieniu – wydanym również na wniosek Rzecznik MŚP – resort pracy wskazał, że to nie legalne zamieszkiwanie, ale legalne przebywanie i praca w Polsce są tym kryterium, którym powinien kierować się ZUS przy rozpatrywaniu wniosku o wydanie cudzoziemcowi A1. Powołał się na wyrok TSUE z 24.01.2019 (C-477/17), w którym TSUE wskazał, że obywatele państw trzecich (...) przebywający i wykonujący tymczasowo pracę w różnych państwach członkowskich na rzecz pracodawcy mającego siedzibę w danym państwie członkowskim mogą powoływać się na przewidziane w rozporządzeniu (WE) nr 883/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.04.2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego i rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16.09.2009 dotyczącym wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 – zasady koordynacji w celu określenia ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego, któremu podlegają, ze względu na to, że przebywają oni i pracują legalnie na terytorium państw członkowskich.

Oznacza to, że polski pracodawca może delegować do innego państwa członkowskiego pracownika-cudzoziemca z państwa trzeciego, który pracuje w Polsce legalnie. Taki obcokrajowiec świadczący usługi dla polskiego pracodawcy na terenie innego kraju UE objęty jest bowiem przepisami dyrektywy 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16.12.1996 dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług (DzUrz UE L z 1997 nr 18), tak jak polski pracownik (objaśnienie prawne dostępne jest pod adresem: rzecznikmsp.gov.pl/).

Interwencja Rzecznika MSP powinna wyeliminować problemy w uzyskiwaniu certyfikatu A1.