Księgowy może ostrzec klienta przed praniem brudnych pieniędzy

Tego dnia weszła w życie ustawa z 16.10.2019 o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (DzU poz. 2088). Jest ona efektem postępowania sprawdzającego, przeprowadzonego przez Komisję Europejską, a dotyczącego regulacji zawartych w przepisach nowelizowanej ustawy (z 1.03.2018, DzU z 2019 poz. 1115, dalej uppp), będącej wdrożeniem przepisów dyrektywy 2015/849. Część tych regulacji wzbudziła wątpliwości KE.

Przepisy uppp nakładają pewne obowiązki na niektóre podmioty (tzw. instytucje obowiązane), w tym wykonujące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (art. 2 ust. 1 pkt 17 uppp).

Na mocy art. 54 uppp instytucje obowiązane, ich pracownicy oraz inne osoby działające w imieniu i na rzecz tych instytucji zachowują w tajemnicy fakt przekazania Generalnemu Inspektorowi lub innym właściwym organom informacji finansowych określonych w rozdz. 7–8 uppp oraz informacji o prowadzonych analizach dotyczących prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy

Istnieje kilka wyjątków od obowiązku zachowania informacji w tajemnicy. Od 30.11.2019 wszystkie instytucje obowiązane mogą przekazywać informacje innym instytucjom obowiązanym oraz ich oddziałom i jednostkom zależnym wchodzącym w skład grupy i stosującym zasady postępowania określone w procedurze grupowej (dotyczy to także oddziałów i jednostek zależnych w państwach trzecich) – wcześniej taką możliwość miały tylko nieliczne instytucje obowiązane.

Pozostałe wyjątki określone w art. 54 ust. 2 uppp zostały rozszerzone na biura rachunkowe. Oznacza to, że biuro nie musi zachowywać w tajemnicy informacji przekazywanych pomiędzy instytucjami obowiązanymi oraz:

• osobami z państw trzecich podlegającymi wymogom określonym w dyrektywie 2015/849 lub równoważnym i wykonującymi swoje czynności zawodowe w ramach tej samej osoby prawnej lub w ramach struktury mającej wspólnego właściciela, wspólny zarząd lub wspólną kontrolę zgodności z przepisami z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w skład której wchodzi osoba prawna, w ramach której ta instytucja obowiązana wykonuje swoje czynności zawodowe,
• ich klientami w zakresie informacji przekazywanych w celu zaprzestania przez klienta prowadzenia działalności sprzecznej z prawem lub powstrzymania klienta od podjęcia takiej działalności,
• instytucjami obowiązanymi i ich odpowiednikami mającymi siedzibę w państwie członkowskim lub w państwie trzecim podlegającymi wymogom określonym w dyrektywie 2015/849 lub równoważnym oraz stosującymi właściwe przepisy dotyczące tajemnicy zawodowej i ochrony danych osobowych, w przypadkach dotyczących tego samego klienta i tej samej transakcji.

Powyższe oznacza, że biuro rachunkowe może przekazać informacje objęte regulacjami uppp np. swoim klientom w celu zaprzestania przez nich prowadzenia działalności sprzecznej z prawem lub powstrzymania od podjęcia takiej działalności. Legalne jest także przekazywanie informacji np. między biurami rachunkowymi obsługującymi tego samego klienta.

Obostrzenia w przypadku wykonywania niektórych usług

Nowelizacja wprowadziła także zmiany istotne dla przedsiębiorców (tzw. instytucji świadczących wybrane usługi), o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 16 uppp, czyli którzy nie będąc innymi instytucjami obowiązanymi, świadczą usługi polegające na:

• tworzeniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
• pełnieniu funkcji członka zarządu lub umożliwianiu innej osobie pełnienia tej funkcji lub podobnej w ww. podmiotach,
• zapewnianiu siedziby, adresu prowadzenia działalności lub adresu korespondencyjnego oraz innych pokrewnych usług ww. podmiotom,
• działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako powiernik trustu, który powstał w drodze czynności prawnej,
• działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako osoba wykonująca prawa z akcji lub z udziałów na rzecz podmiotu innego niż spółka notowana na rynku regulowanym podlegającym wymogom dotyczącym ujawniania informacji zgodnie z prawem UE lub równoważnym standardom międzynarodowym.

W celu zwiększenia ochrony interesu publicznego i podwyższenia jakości świadczonych usług w art. 129 uppp nałożono na osoby fizyczne:

• będące beneficjentami rzeczywistymi lub wspólnikami, w tym akcjonariuszami instytucji świadczących wybrane usługi,
• prowadzące działalność w powyższym zakresie,
• zajmujące stanowiska kierownicze w instytucjach świadczących wybrane usługi

obowiązek spełnienia wymogu niekaralności za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Analogiczne zasady objęły pośredników w obrocie nieruchomościami.

Dodatkowo osoby fizyczne:

• będące beneficjentami rzeczywistymi instytucji świadczących wybrane usługi,
• zajmujące stanowiska kierownicze w ww. instytucjach

są obowiązane posiadać wiedzę lub doświadczenie w zakresie prowadzonej działalności. Na mocy art. 2 nowelizacji warunki te muszą być spełnione w ciągu 3 mies. od wejścia w życie ustawy, czyli do końca lutego 2020.

Uznaje się je za spełnione w szczególności w przypadku:

• ukończenia szkolenia lub kursu obejmujących prawne lub praktyczne zagadnienia związane ze świadczeniem ww. usług lub
• wykonywania, przez okres co najmniej roku, czynności związanych ze świadczeniem ww. usług,

potwierdzonych odpowiednimi dokumentami (np. umową o pracę).

Na żądanie organu kontrolnego (w tym naczelnika UCS) osoby fizyczne są obowiązane przedstawić:

• zaświadczenie, że nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe (dotyczy osób świadczących wybrane usługi i pośredników nieruchomości),
• dokument potwierdzający spełnianie warunku kompetencji (dotyczy osób świadczących wybrane usługi).

Osoba fizyczna, która nie dopełni obowiązku przedstawienia:

• zaświadczenia, że nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,
• dokumentu potwierdzającego posiadanie stosowanej wiedzy lub doświadczenia,

podlega karze pieniężnej – do 10 tys. zł (art. 153 ust. 2 uppp).