Kiedy wypłacić odprawę pieniężną pracownikowi zwalnianemu z powodu koronawirusa
Czy musi wypłacać odprawy pieniężne?
O tym, czy pracodawca musi wypłacić odprawę pieniężną (tzw. ekonomiczną), decyduje łączne spełnienie trzech warunków. Pierwszym z nich jest liczba pracowników, od której zależy obowiązek stosowania ustawy o zwolnieniach grupowych[1] (dalej uzg). Drugi warunek to przyczyna rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem lub porozumieniem. Trzeci stanowi natomiast wykorzystanie jednego z dwóch trybów zwolnień przewidzianych w uzg.
[1] Ustawa z 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1969).
O tym, czy pracodawca musi wypłacić odprawę pieniężną (tzw. ekonomiczną), decyduje łączne spełnienie trzech warunków. Pierwszym z nich jest liczba pracowników, od której zależy obowiązek stosowania ustawy o zwolnieniach grupowych[1] (dalej uzg). Drugi warunek to przyczyna rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem lub porozumieniem. Trzeci stanowi natomiast wykorzystanie jednego z dwóch trybów zwolnień przewidzianych w uzg.
Minimum 20 pracowników
Pracodawca zatrudniający mniej niż 20 pracowników nie wypłaca odpraw ekonomicznych, jeśli wypowiada umowy o pracę lub zawiera porozumienie prowadzące do ich rozwiązania z przyczyn niedotyczących pracowników. Nie podlega bowiem uzg. Jej przepisów muszą natomiast przestrzegać ci pracodawcy, którzy mają na etatach minimum 20 osób.
Ustalenie liczby pracowników wymaga zsumowania wszystkich pozostających wyłącznie w stosunkach pracy (nie w stosunkach cywilnoprawnych), bez względu na podstawę ich nawiązania. Pracodawca uwzględnia zatem zatrudnionych na mocy umowy o pracę (na okres próbny, na czas określony i nieokreślony), spółdzielczej umowy o pracę, powołania, mianowania i wyboru (art. 2 Kp). Każdą z tych osób wlicza do stanu zatrudnienia jako jednego pracownika, nawet jeśli pracuje na część etatu. Nie przelicza do pełnych etatów, ponieważ wymiar czasu pracy nie ma tu żadnego znaczenia. Pracodawca pomija także fakt, czy pracownik aktywnie świadczy pracę, czy też jej nie wykonuje z usprawiedliwionych przyczyn typu zwolnienie lekarskie, urlop bezpłatny czy urlopy związane z rodzicielstwem. Dla wprowadzenia do stanu zatrudnienia w rozumieniu uzg wystarczy bowiem istnienie stosunku pracy.
Pracodawca zatrudnia na umowy o pracę 12 osób na cały etat, 6 – na 1/2 etatu, 2 – 3/4 etatu, 3 – 7/8 etatu, a także 8 osób – na umowy zlecenia i o świadczeniu usług. Dwie pracownice korzystają z urlopu macierzyńskiego, a jedna – z rodzicielskiego. Dwóch pracowników przebywa na kilkutygodniowych zwolnieniach lekarskich, a jeden – na miesięcznym urlopie bezpłatnym. Liczba pracowników u tego pracodawcy wynosi 23. W takim razie jest objęty uzg i obowiązkiem wypłat odpraw pieniężnych, jeśli będzie redukował etaty według jej przepisów.
Przyczyna zwolnienia
Wyłącznie „przyczyny niedotyczące pracownika” uzasadniają wypowiedzenie stosunku pracy lub porozumienie stron w trybie art. 1 ust. 1 i art. 10 ust. 1 uzg. To pojęcie niezdefiniowane w przepisach, lecz jednolicie interpretowane w orzecznictwie sądowym.
Na podstawie rozstrzygnięć sądów można do tych przyczyn zaliczyć: likwidację stanowiska pracy, redukcję etatów czy zmiany organizacyjne wymuszone słabszą sytuacją ekonomiczną pracodawcy, która jest następstwem stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii koronawirusa.
Ważne: wystarczy jedna niedotycząca pracownika przyczyna typu zmniejszenie zatrudnienia w efekcie spadku obrotów lub zamówień u pracodawcy wskutek koronawirusa, żeby powstał obowiązek wypłaty odprawy pieniężnej, jeśli przy zwolnieniu są spełnione inne warunki uzg (m.in. wyrok SO w Warszawie – Pradze-Północ z 31.01.2020 r., VII U 3731/19).
Niemożliwe jest utworzenie zamkniętego katalogu przyczyn niedotyczących pracownika. Są to bowiem wszystkie okoliczności i czynniki, z wyjątkiem statusu pracownika, które wpływają na istnienie/brak istnienia potrzeby świadczenia pracy na rzecz konkretnego pracodawcy (m.in. wyrok SN z 10.03.2016 r., III PK 81/15). Ich zróżnicowanie jest ogromne: ekonomiczno-finansowe, organizacyjno-strukturalne czy technologiczno-ekologiczne (m.in. wyrok SN z 20.03.2009 r., I PK 185/08).
W postanowieniu z 14.03.2019 r. (I PK 45/18) SN stwierdził, że przyczynami niedotyczącymi pracownika są wszystkie okoliczności niezwiązane z jego cechami psychofizycznymi i sposobem wywiązywania się przez niego z obowiązków pracowniczych. Są to zarówno przyczyny leżące po stronie pracodawcy, jak i inne obiektywne przyczyny, które nie leżą po stronie pracodawcy, ale również nie leżą po stronie pracownika, a które jednak stanowią wyłączną przyczynę rozwiązania stosunku pracy jako niedotyczącą pracownika. Inaczej rzecz ujmując, prawo do odprawy przysługuje w razie rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy i z niedotyczących żadnej ze stron (…).
Istotne jest również, że pracownik ma prawo do takiej odprawy także wtedy, gdy w ogóle nie ustalono przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę lub gdy okaże się, że ujawnione przyczyny tego wypowiedzenia nie pozostawały w związku ze stosunkiem pracy (por. postanowienie SN z 27.03.2019 r., II PK 51/18).
Pracownik zawarł z inicjatywy pracodawcy, objętego uzg, najpierw porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę ze względu na reorganizację konieczną w wyniku epidemii koronowirusa, a następnie umowę o współpracy jako samozatrudniony. Powinien otrzymać odprawę ekonomiczną (por. wyrok SN z 19.09.2018 r., I PK 123/17).
Wysokość odprawy
Odprawa przysługuje pracownikom tracącym etaty zarówno w trybie tzw. zwolnień grupowych (art. 8 w zw. z art. 1 ust. 1 uzg), jak i indywidualnych (art. 10 ust. 1 uzg) – patrz tabela.
Warunki zwolnień grupowych i indywidualnych
Rozwiązanie stosunku pracy w trybie zwolnienia | |
grupowego, czyli | indywidualnego, czyli |
z przyczyn niedotyczących pracownika | wyłącznie z przyczyn niedotyczących pracownika |
za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę lub porozumieniem stron | |
co najmniej 10 pracownikom – gdy pracodawca zatrudnia ich mniej niż 100, a jeśli zatrudnia od 100 do 300 – co najmniej 10% z nich | mniej niż 10 pracownikom – gdy pracodawca zatrudnia ich mniej niż 100, a jeśli zatrudnia od 100 do 300 – mniejszej liczbie niż 10% z nich |
w ciągu 30 dni |
Wysokość odprawy pieniężnej nie zależy od rodzaju umowy o pracę czy innej podstawy nawiązania stosunku pracy. Jej poziom jest ustalany adekwatnie do zakładowego stażu pracy pracownika, czyli łącznego okresu zatrudnienia u danego pracodawcy oraz jego poprzednika, jeśli przejście pracownika nastąpiło w trybie art. 231 Kp. Będzie zatem równa:
- miesięcznemu wynagrodzeniu – przy krótszym niż 2 lata zakładowym stażu pracy,
- 2-miesięcznemu wynagrodzeniu – jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat,
- 3-miesięcznemu wynagrodzeniu – gdy zakładowy staż pracy u danego pracodawcy wynosi ponad 8 lat.
[2] W momencie oddawania miesięcznika do druku ustawa była na etapie prac sejmowych.
Maksymalna wartość odprawy nie może przekroczyć – według art. 8 ust. 2 uzg – 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. w 2020 r. – 39 tys. zł, lecz procedowana tzw. tarcza antykryzowa 4.0[2] obniża ten poziom do 26 tys. zł (10-krotność minimalnego wynagrodzenia) w okresie obowiązywania stanu zagrożenia/epidemii koronawirusa. Jej kwotę w przypadku konkretnego pracownika pracodawca oblicza według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu urlopowego, a konkretnie jego podstawy. W podstawie odprawy uwzględnia się zatem składniki:
- określone w stałej stawce miesięcznej w stałej wysokości (np. wynagrodzenie zasadnicze czy premię regulaminową przysługującą na stałym poziomie) – w wysokości należnej pracownikowi w miesiącu nabycia prawa do odprawy,
- zmienne za okresy miesięczne (np. prowizję czy wynagrodzenie za godziny nadliczbowe) – wypłacone w okresie 3 mies. bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, w średniej wysokości z tego okresu,
- zmienne za okresy dłuższe niż miesiąc, wypłacone w okresie 12 mies. bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy – w średniej wysokości z tego okresu.
Pracownik był zatrudniony przez ponad 3 lata na cały etat u pracodawcy, który znalazł się w trudnej sytuacji ekonomicznej wskutek koronawirusa. Z tego powodu pracodawca wypowiedział mu umowę o pracę w trybie indywidualnym z końcem kwietnia w ramach redukcji zatrudnienia i zwolnił z obowiązku świadczenia pracy do czasu upływu okresu wypowiedzenia (31.07.2020 r. – ostatni dzień zatrudnienia).
Na wynagrodzenie zatrudnionego składają się: 3000 zł pensji zasadniczej, 300 zł premii regulaminowej oraz premie zmienne, których pracownik nie otrzyma w okresie wypowiedzenia, w związku z czym do naliczenia odprawy ekonomicznej trzeba przyjąć: 500 zł wypłacone za kwiecień, 450 zł – za marzec, 550 zł – za luty. Odprawa wyniesie 7600 zł, zgodnie z wyliczeniem:
- średnia ze składników zmiennych: (500 zł + 450 zł + 550 zł) : 3 = 500 zł,
- podstawa odprawy: 3000 zł + 300 zł + 500 zł = 3800 zł,
- wysokość odprawy: 3800 zł × 2 = 7600 zł.
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych