Kiedy powstaje przychód z prywatnego najmu, gdy pieniądze otrzymał tylko jeden ze współwłaścicieli

Potwierdził to NSA w wyroku z 5.08.2021 (II FSK 592/21). Sprawa dotyczyła „prywatnego” najmu (niezaliczanego do źródła działalność gospodarcza) nieruchomości należących do wspólników rozwiązanych spółek cywilnych. Należności od najemców wpływały na konta bankowe nieistniejących spółek, konta osobiste i były uiszczane gotówką jednemu ze współwłaścicieli. Ten nie rozliczył się z pozostałymi.

Sąd orzekł, że kwestia sporu co do rozliczeń pomiędzy współwłaścicielami nieruchomości z tytułu uzyskanego od najemców czynszu nie może mieć wpływu na osiągnięcie przychodu w określonej dacie.

Przychód z tzw. prywatnego najmu powstaje zgodnie z art. 11 ust. 1 updof. Są nim otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

NSA zgodził się z sądem I instancji, że przez „otrzymane” należy rozumieć takie pieniądze i wartości pieniężne, które zostały podatnikowi dane. Natomiast „postawione do dyspozycji” są takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik, wykazując określoną aktywność, może włączyć do swojego władztwa.

W myśl art. 8 ust. 1 updof przychody ze wspólnej własności, wspólnego posiadania lub ze wspólnego użytkowania rzeczy bądź praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku. Także na gruncie prawa prywatnego pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną, co wynika z art. 207 Kc.

Stąd – jak orzekł NSA – konsekwencją podatkową pobrania czynszu najmu tylko przez jednego ze współwłaścicieli jest jego proporcjonalny podział na wszystkich współwłaścicieli uprawnionych do jego uzyskania. Od tego momentu przychody z tytułu najmu są im pozostawione do dyspozycji. Od aktywności współwłaścicieli zależy zaś, kiedy i w jakiej formie dokonają pomiędzy sobą podziału już uzyskanej należności. To oznacza, że każdy z nich ma postawione do dyspozycji w danym roku podatkowym pieniądze, a zatem uzyskuje przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 updof. W rozpoznawanej sprawie wszyscy współwłaściciele nieruchomości osiągnęli zatem przychód ze źródła określonego w art. 10 ust. 1 pkt 6 updof w tym samym roku kalendarzowym.

NSA zauważył, że jedynie w przypadku małżonków, między którymi istnieje wspólność majątkowa, i osiągających przychody ze źródła określonego w art. 10 ust. 1 pkt 6 updof, ustawodawca dopuścił możliwość przypisania przychodu jednemu z nich, o ile złożą pisemne oświadczenie o opodatkowaniu całości dochodu osiągniętego z tego źródła przez jednego z nich, o czym stanowi art. 8 ust. 3 updof. Nie można natomiast zgodzić się ze stanowiskiem, że gdy tylko jeden ze współwłaścicieli przejmuje przychody z najmu i odmawia rozliczenia się z drugim współwłaścicielem, to ten drugi nie uzyskuje władztwa nad tymi przychodami.