Jak w czasie pandemii zatrudniać niepełnosprawnego
Czy to zaświadczenie również korzysta z przedłużonej mocy wiążącej do upływu 6 mies. od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii? Inaczej: czy od sierpnia pracodawca nadal może np. zlecać mu nadgodziny, czy też konieczne jest złożenie najpierw kolejnego zaświadczenia wyłączającego go spod art. 15 tej ustawy?
Czas pracy niepełnosprawnego w stopniu lekkim nie może przekraczać 8 godz. na dobę i 40 godz. tygodniowo, a niepełnosprawnego stopniu umiarkowanym i znacznym – odpowiednio 7 i 35 godz. Nie wolno go również zatrudniać w porze nocnej ani w godzinach nadliczbowych (art. 15 ustawy z 27.08.1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, DzU z 2021 poz. 573, dalej uzon). Ograniczeń tych nie stosuje się do niepełnosprawnego (art. 16 uzon):
- zatrudnionego przy pilnowaniu,
- na którego wniosek zgodził się na to lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników, a w razie jego braku sprawujący nad nim opiekę.
W drugim przypadku lekarz wydaje zaświadczenie, które zwyczajowo można nazwać zaświadczeniem o zgodzie na niestosowanie do niepełnoprawnego obostrzeń z art. 15 uzon. Niektórzy eksperci dopuszczają, żeby zgoda lekarza była tylko częściowa, czyli żeby pozwalała np. na zatrudnianie niepełnosprawnego w stopniu znacznym lub umiarkowanym tylko w nadgodzinach, a nie uchylała zakazu „sztywnych” czy skróconych norm czasu pracy. Jednak według interpretacji resortu pracy z 8.10.2020 zaświadczenie lekarskie uzyskane na mocy art. 16 ust. 1 pkt 2 uzon wyłącza w całości stosowanie art. 15 tej ustawy i w konsekwencji niepełnosprawny jest traktowany – w aspekcie czasu pracy – jak pracownik pełnosprawny, podlegając wówczas głównie Kp.
Epidemia wydłużyła ważność orzeczeń
Z przyczyn związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 orzeczenie o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności wydane na czas określony na podstawie uzon, którego ważność:
- upłynęła między 9.12.2019 a 7.03.2020 – zachowuje ważność do upływu 60. dnia od daty odwołania stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii pod warunkiem złożenia w tym terminie kolejnego wniosku o wydanie orzeczenia, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia,
- upłynęła lub upłynie po 7.03.2020 – zachowuje ważność do upływu 60. dnia od daty odwołania stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia (bez konieczności składania wniosku o kolejne orzeczenie przed utratą ważności przez ostatnie).
Z tego samego powodu od 8.03.2020 do upływu 90 dni od daty zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności rozpatrują wnioski o wydanie orzeczenia zwykle bez udziału osoby zainteresowanej lub dziecka i jego przedstawiciela ustawowego. Mają taką możliwość, jeśli lekarz – przewodniczący składu orzekającego – uzna posiadaną dokumentację medyczną za wystarczającą do wydania oceny stanu zdrowia (przepis przejściowy to § 2 nowelizacji z 26.03.2020 do rozporządzenia MGPiPS w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, DzU poz. 534).
Z powodu pandemii orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o:
- całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz o niezdolności do samodzielnej egzystencji (równoważne z orzeczeniem o niepełnosprawności znacznej),
- całkowitej niezdolności do pracy (równoznaczne z orzeczeniem o umiarkowanej niepełnosprawności),
- częściowej niezdolności do pracy (równoważne z orzeczeniem o niepełnosprawności lekkiej, jeśli jednocześnie została orzeczona celowość przekwalifikowania),
którego ważność upływa w trakcie stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii albo w ciągu 30 dni następujących po ich odwołaniu, zachowuje ważność przez kolejne 3 mies. od daty upływu jego ważności, jeśli przed tą datą zainteresowany złożył wniosek o ustalenie uprawnień do świadczenia na dalszy okres.
Dotyczy to odpowiednio wskazanych orzeczeń, których termin ważności upłynął przed 8.03.2020, jeśli wniosek o ustalenie uprawnień do świadczenia na dalszy okres uprawniony zgłosił przed upływem ważności tego orzeczenia, a przed 8.03.2020 nie zostało jeszcze wydane nowe orzeczenie (art. 15zc ust. 1 i 5 specustawy).
Wydłużenie orzeczenia, ale nie zaświadczenia
Zdaniem MRPiPS (pismo 25.05.2021) orzeczenie o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności i zaświadczenie lekarskie o zgodzie na niestosowanie art. 15 uzon to dwa różne dokumenty. Specustawa wydłuża tymczasem jedynie ważność wskazanych orzeczeń, co nie wpływa w żaden sposób na moc wiążącą zaświadczenia. Według resortu zaświadczenie w przypadku braku określenia w treści ram czasowych jego obowiązywania jest ważne do czasu zmiany stanowiska pracy lub zmiany warunków pracy na danym stanowisku (o ile pracownik posiada status osoby niepełnosprawnej).
Reasumując: orzeczenie o niepełnosprawności umiarkowanej opisanego pracownika zachowa ważność do upływu 60 dni od daty zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii. Nie dotyczy to zaświadczenia lekarza, pozwalającego na traktowanie go w zakresie czasu pracy jak pracownika pełnosprawnego; jego ważność wygasła 31.07.2021. Jeśli zatrudniony nadal chce pracować na takich warunkach, musi wystąpić o kolejne zaświadczenie na mocy art. 16 ust. 1 pkt 2 uzon, zabiegając u pracodawcy o skierowanie do lekarza.
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych