Informowanie Szefa KAS o schematach podatkowych – obowiązki biura rachunkowego

Zasadniczo biuro rachunkowe nie ma takiego obowiązku. Preferencje, o których mowa w pytaniu, dotyczą bowiem rozwiązań krajowych, a w tym wypadku mają znaczenie limity wskazane w art. 86a § 4 Op. Są one stosunkowo wysokie.

Nowe przepisy o informowaniu o schematach podatkowych (DzU z 2018 poz. 2193) weszły w życie 1.01.2019 i są zawarte w art. 86a–86o Op. MF 31.01.2019 wydał do nich urzędowe objaśnienia, na podstawie art. 14a § 1 pkt 2 Op. Zastosowanie się do nich powoduje objęcie ochroną przewidzianą w art. 14k–14m Op (objaśnienia mogą być w przyszłości uzupełniane o nowe zagadnienia i komentarze).

Z objaśnień wynika, że w związku z ew. spóźnieniami w przekazaniu informacji o schematach podatkowych nie będzie żadnych negatywnych konsekwencji, pod warunkiem że obowiązki te zostaną prawidłowo wykonane do 28.02.2019. Natomiast opóźnienia w okresie od 1.03.2019 do 30.04.2019 będą traktowane jako przypadki mniejszej wagi.

Kiedy podatnik jest kwalifikowanym korzystającym?

Obowiązek przekazania informacji o schemacie podatkowym nie powstaje, gdy schemat – inny niż transgraniczny – dotyczy podatnika, który nie spełnia kryterium kwalifikowanego korzystającego (art. 86a § 5 Op).

Definicję kwalifikowanego korzystającego zawiera art. 86a § 4 Op. Chodzi o podatnika:

• którego przychody lub koszty albo wartość aktywów w rozumieniu przepisów o rachunkowości przekroczyły w roku poprzedzającym lub bieżącym roku obrotowym równowartość 10 mln euro lub
• gdy udostępniane lub wdrażane uzgodnienie dotyczy rzeczy lub praw o wartości rynkowej przekraczającej równowartość 2,5 mln euro, lub
• jeżeli korzystający jest podmiotem powiązanym w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 4 updof lub art. 11a ust. 1 pkt 4 updop z podmiotem spełniającym kryterium kwalifikowanego korzystającego.

Przychody i koszty ustala się na podstawie ksiąg rachunkowych, a jeśli nie są one prowadzone, to odpowiednio – zgodnie z updof lub updop, natomiast wartość aktywów – zgodnie z ich wartością rynkową.

Jeżeli klient biura rachunkowego nie spełnia kryterium kwalifikowanego korzystającego, to nie należy powiadamiać w ramach nowej procedury o żadnych preferencjach podatkowych, z których korzysta.

 Czy jest możliwe, żeby klient o niskich przychodach stał się kwalifikowanym korzystającym?

Tak, choć zapewne takie sytuacje będą sporadyczne. Może się jednak zdarzyć, że podatnik – mimo że ma stosunkowo niskie przychody, koszty lub aktywa – skorzysta z rozwiązania, które sprawi, iż stanie się on kwalifikowanym korzystającym. Przykładowo wybierze na dany rok opodatkowanie w formie karty podatkowej (otrzyma z US decyzję ustalającą wysokość podatku), a następnie sprzeda swoje przedsiębiorstwo za kwotę przekraczającą 2,5 mln euro. W takim przypadku mamy do czynienia ze schematem podatkowym, który wg Ministerstwa Finansów powinien zostać zgłoszony Szefowi KAS (za pomocą bramki udostępnionej na stronie internetowej MF: mdr.mf.gov.pl/#/).

 Czy należy zgłaszać każdą preferencję lub optymalizację, jeżeli jest spełnione kryterium kwalifikowanego korzystającego?

Nie. Nie ma obowiązku informowania o zamiarze lub korzystaniu z ulg i preferencji podatkowych przewidzianych prawem, takich jak np. ulga badawczo-rozwojowa lub Innovation Box. MF wyjaśnił, że ponoszenie wydatków podlegających odliczeniu jest sytuacją typową dla prowadzenia działalności gospodarczej, w której poniesienie kosztów np. na działalność badawczo-rozwojową jest podyktowane względami głównie biznesowymi, np. potrzebą zachowania pozycji konkurencyjnej na rynku, a nie względami podatkowymi. W takich sytuacjach sam fakt skorzystania z właściwych ulg i preferencji podatkowych należy uznać za działanie racjonalne.

Obowiązek informacyjny może się pojawić, jeżeli jest spełniona definicja schematu podatkowego. Chodzi o takie rozwiązanie (w Op wielokrotnie użyto sformułowania „uzgodnienie”, jednak nie jest to najlepsze określenie, może ono wprowadzać w błąd), które:

• spełnia kryterium głównej korzyści oraz posiada ogólną cechę rozpoznawczą,
• posiada szczególną cechę rozpoznawczą, lub
• posiada inną szczególną cechę rozpoznawczą.

Definicje wszystkich tych sformułowań są zawarte w Op.

Przykładowo – jak tłumaczy MF w objaśnieniach – spełnione jest kryterium głównej korzyści (głównym lub jednym z głównych celów poniesienia wydatków jest skorzystanie z ulgi podatkowej), a wynagrodzenie promotora zostanie oparte na zasadzie success fee.

Nie zawsze warunkiem schematu podatkowego jest, aby korzyść podatkowa była główna, a więc aby była zasadniczą przyczyną i skutkiem uzgodnienia. W świetle art. 86a § 1 pkt 10 Op, żeby można było mówić o schemacie podatkowym, musi zajść jeden z następujących przypadków:

• rozwiązanie (uzgodnienie) spełnia kryterium głównej korzyści oraz posiada ogólną cechę rozpoznawczą (obie przesłanki muszą być spełnione łącznie),
• rozwiązanie (uzgodnienie) posiada szczególną cechę rozpoznawczą (w tej sytuacji nie musi być spełnione kryterium głównej korzyści),
• rozwiązanie (uzgodnienie) posiada inną szczególną cechę rozpoznawczą (w tej sytuacji nie musi być spełnione kryterium głównej korzyści).

 Czy schemat podatkowy może dotyczyć tylko podatku dochodowego?

Nie. Przepisy o schematach dotyczą podatków bezpośrednich (np. dochodowych), pośrednich (VAT, akcyza) oraz lokalnych (np. od nieruchomości), a także innych uzgodnień uregulowanych w prawie podatkowym. Nie są nimi natomiast objęte cła.

 Czy dla rozwiązań transgranicznych też są limity kwotowe?

Nie. Nie przewidziano ich w dyrektywie Rady (UE) 2018/822 z 25.05.2018 zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych. W związku z tym limitów nie ma też w Op.

 Czy ze względu na brak limitów należy zgłaszać każde rozwiązania transgraniczne, które przynosi podatnikowi korzyść?

Nie, nie każde. Nie będzie schematem transgranicznym rozwiązanie, które dotyczy wyłącznie: podatku od wartości dodanej, w tym podatku od towarów i usług, podatku akcyzowego lub ceł, nakładanych na terytorium państwa UE (art. 86a § 3 Op).

 Czy w takim razie będzie to zwykły schemat podatkowy, do którego ma zastosowanie kryterium kwalifikowanego korzystającego?

Może tak być (to zależy od spełnienia definicji schematu podatkowego), z tym że – jak już wspomniano – przepisy o raportowaniu schematów w ogóle nie dotyczą ceł (nie są one przedmiotem regulacji Op).

Korzyścią podatkową jest bez wątpienia podwyższenie kwoty nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy (art. 86a § 1 pkt 3 Op). Jeśli więc idzie ono w parze z korzyściami w zakresie podatku dochodowego, to możemy mieć do czynienia ze schematem podatkowym, który – jeśli jest spełnione kryterium kwalifikowanego korzystającego – należy zgłosić Szefowi KAS.

Ponadto w przypadku rozwiązań transgranicznych muszą być spełnione inne kryteria pozwalające uznać, że mamy do czynienia z transgranicznym schematem podatkowym (art. 86a § 3 Op). Wśród nich istotna jest rezydencja podatkowa uczestnika (jest to pojęcie szersze niż „korzystający” ze schematu podatkowego).

 Czy zgłaszane powinny być tylko uzgodnienia, czyli rozwiązania, w których uczestniczą co najmniej 2 podmioty, w tym klient biura rachunkowego?

Nie. W przepisach Op o informowaniu o schematach podatkowych ustawodawca wielokrotnie używa sformułowania „uzgodnienie”. W języku polskim uzgodnić oznacza „czynić zgodnym z czymś, doprowadzać do braku rozbieżności, obopólnie wyrażać na coś zgodę” (słownik języka polskiego PWN). Słowem, uzgodnić można coś z czymś albo z kimś (np. salda na kontach z właściwymi rejestrami szczegółowymi bądź z dokumentacją).

Założeniem ustawodawcy było jednak, żeby uzgodnienie w rozumieniu art. 86a–86o Op obejmowało także sytuację, gdy podatnik sam opracuje i wdroży schemat podatkowy albo samodzielnie skopiuje go na wzór rozwiązania zastosowanego przez inny podmiot.

 Czy schematy podatkowe zgłasza biuro rachunkowe, czy doradca podatkowy?

Zasadniczo zgłasza je doradca podatkowy jako promotor. Biuro rachunkowe pełni z reguły jedynie funkcję wspomagającego (chyba że samo świadczy usługi doradztwa podatkowego). Kolejność jest więc następująca:

• gdy w uzgodnieniu uczestniczy promotor, wówczas to on w pierwszej kolejności ma obowiązek poinformowania Szefa KAS o schemacie podatkowym,
• gdy brak jest promotora lub gdy nie wypełni on obowiązku poinformowania Szefa KAS o schemacie podatkowym, obowiązek ten przechodzi na korzystającego,
• w pewnych, wyjątkowych sytuacjach obowiązek ten spoczywa na wspomagającym, czyli np. na biurze rachunkowym – jest tak, gdy nie zostanie ono poinformowane o numerze schematu podatkowego (NSP), a dostrzeże, że uzgodnienie jest schematem podatkowym lub poweźmie co do tego wątpliwości.

W takiej sytuacji, jeżeli biuro rachunkowe (jako wspomagający) nie zostanie poinformowane o NSP, a:

• dostrzeże, że uzgodnienie jest schematem podatkowym – musi przekazać Szefowi KAS informację MDR-1 w ciągu 30 dni od następnego dnia po udzieleniu pomocy, wsparcia lub porad dotyczących schematu (art. 86d § 4 Op),
• poweźmie wątpliwości, że uzgodnienie jest schematem podatkowym – musi niezwłocznie, nie później niż w ciągu 5 dni roboczych:

• wystąpić z odrębnym pismem do promotora lub korzystającego o przekazanie mu pisemnego oświadczenia, że uzgodnienie nie jest schematem podatkowym (art. 86d § 2 Op) i
• zawiadomić Szefa KAS o takiej sytuacji, wskazując dzień, w którym powziął wątpliwości, że uzgodnienie jest schematem podatkowym, oraz liczbę podmiotów, do których wystąpił o przekazanie pisemnego oświadczenia, że uzgodnienie nie jest schematem podatkowym (art. 86d § 3 Op); na tym etapie w zawiadomieniu do Szefa KAS nie należy podawać szczegółów o uzgodnieniu ani o podmiotach, które są w nie zaangażowane. Co więcej, biuro rachunkowe może wstrzymać się z tym zawiadomieniem do dnia otrzymania oświadczenia, potwierdzenia nadania NSP lub informacji, że schemat nie posiada jeszcze NSP.

Może się więc zdarzyć, że biuro rachunkowe (jako wspomagający) prześle Szefowi KAS informacje 2 razy:

• pierwszy raz – gdy poweźmie wątpliwości, że uzgodnienie jest schematem podatkowym,
• drugi raz – gdy dostrzeże, że faktycznie uzgodnienie jest schematem podatkowym (tylko w tym drugim przypadku poda pełne dane dotyczące schematu i jego uczestników – na formularzu MDR-1).

 Co powinno zrobić biuro rachunkowe, gdy klient (korzystający) poinformuje je, że uzgodnienie nie jest schematem podatkowym?

Jeżeli na podstawie tej informacji biuro rozwieje swoje wątpliwości, to nie ma już dalszych obowiązków. MF podaje w objaśnieniach następujący przykład:

Wspomagający (biuro rachunkowe) otrzymał polecenie zaksięgowania wydatku w kwocie 20 mln zł na rzecz podmiotu niebędącego polskim rezydentem podatkowym. Wspomagający powziął wątpliwość, czy uzgodnienie, w ramach którego dokonywana jest ta płatność, nie jest schematem podatkowym z uwagi na inną szczególną cechę rozpoznawczą określoną w art. 86a § 1 pkt 1 lit. c Op (kwota przychodów oczekiwana w związku z wykonaniem uzgodnienia może przekroczyć w roku podatkowym 25 mln zł). Wspomagający wystąpił więc do zlecającego (klienta) z odrębnym pismem o przekazanie mu pisemnego oświadczenia, że uzgodnienie nie stanowi schematu podatkowego. Zlecający (klient) przekazał takie oświadczenie. Wspomagający, który nie dysponował innymi informacjami, mógł rozwiać swoje wątpliwości i w tym zakresie nie ma dalszych obowiązków.

 Co w sytuacji, gdy klient nie odpowie na pytanie biura o to, czy mamy do czynienia ze schematem podatkowym?

W takiej sytuacji – jak wyjaśnia MF w objaśnieniach – biuro (wspomagający) może wstrzymać się z wykonaniem czynności w odniesieniu do uzgodnienia (i nie ponosi z tego tytułu odpowiedzialności cywilnej ani dyscyplinarnej).

Sam fakt, że biuro nie rozwiało swoich wątpliwości, nie oznacza jeszcze, iż dostrzegło lub powinno było dostrzec, że uzgodnienie jest schematem podatkowym (może się tak stać dopiero np. po otrzymaniu kolejnego polecenia zaksięgowania wydatku, które będzie skutkować przekroczeniem kwoty przychodów 25 mln zł w roku podatkowym).

 Co ma zrobić biuro, gdy od razu dostrzeże, że uzgodnienie jest schematem podatkowym?

Powinno przekazać Szefowi KAS informację MDR-1 w ciągu 30 dni od następnego dnia po udzieleniu pomocy, wsparcia lub porad dotyczących schematu (art. 86d § 4 Op), pomijając całą procedurę związaną z wyjaśnianiem wątpliwości (skoro biuro ich nie ma).

Czy zgłoszenie schematu oznacza, że wobec klienta biura zostanie wszczęte postępowanie podatkowe albo kontrola i zostanie zastosowana klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania?

Nie. Uznanie, że coś jest schematem podatkowym i że trzeba o nim poinformować, nie jest jednoznaczne ze wszczęciem postępowania podatkowego czy kontroli, ani tym bardziej z zastosowaniem klauzuli ogólnej przeciwko unikaniu opodatkowania.

Obowiązek informowania o schemacie podatkowym jest obowiązkiem sprawozdawczym. Może dotyczyć także sytuacji, w których działanie podatnika bądź oferowany mu schemat nie służą unikaniu opodatkowania, bo są uzasadnione ekonomicznie (nie ma mowy o „sztucznym sposobie działania”). Mimo to należy o nich poinformować, ponieważ – jak tłumaczy MF w objaśnieniach – Szef KAS oraz służby MF chcą zachować możliwość samodzielnej oceny, czy w działaniu (schemacie) występuje element sztuczności.

Uwaga: brak natychmiastowej reakcji organów podatkowych na przekazaną informację o schemacie nie przesądza, że dany schemat podatkowy nie zostanie w przyszłości zakwestionowany.

 Co grozi za niezgłoszenie schematu?

Nie ma za to kary administracyjnej. Jest natomiast odpowiedzialność karnoskarbowa – taka jak za niezgłaszanie deklaracji lub oświadczeń, czyli do 720 stawek dziennych. W 2019 stawka dzienna waha się w granicach od 75 zł do 30 tys. zł, natomiast kara grzywny od 750 zł do 21,6 mln zł.