Emeryt może ubiegać się o pomoc socjalną w kilku zakładach pracy

Krąg uprawnionych

Kluczowe znaczenie ma właściwe rozumienie art. 2 pkt 5 ustawy o zfśs, który wyznacza krąg osób mogących się ubiegać o pomoc z zfśs, a z drugiej strony – osób, które pracodawca musi objąć opieką socjalną. Sformułowanie przepisu budziło wątpliwości, ale rozwiał je SN w wyroku z 15.11.1991 r. (I PZP 56/91): osoba, która uprzednio przeszła na wcześniejszą emeryturę i podjęła w nowym zakładzie pracy zatrudnienie przy zawieszeniu wypłaty emerytury, a następnie po rozwiązaniu stosunku pracy ponownie pobiera emeryturę, jest (...) emerytem – byłym pracownikiem tego ostatniego zakładu pracy.

Z orzeczenia tego wynika, że były pracownik będący teraz emerytem lub rencistą ma prawo wnioskować o wsparcie u byłego pracodawcy, jeśli spełnia łącznie trzy kryteria:

• z danego zakładu pracy przeszedł na emeryturę lub rentę – przy czym pojęcie „przejścia” rozumie się szeroko jako zamianę bezpośrednio po ustaniu zatrudnienia statusu pracownika na status wyłącznie emeryta lub rencisty albo zamianę statusu pracownika i równocześnie emeryta lub rencisty wyłącznie w status emeryta lub rencisty,
• nadal jest emerytem lub rencistą,
• po rozstaniu z pracodawcą nie podjął gdzie indziej zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Stanowisko to zdawał się potwierdzać resort pracy, który w odpowiedzi z 4.03.2011 r. na interpelację poselską nr 20599 stwierdził, że zakładem pracy sprawującym opiekę socjalną nad emerytem jest zawsze ten zakład, w którym emeryt był ostatni raz zatrudniony i to niezależnie od tego, czy przeszedł on z niego na emeryturę, czy też było to przejście ponowne.

Taka interpretacja była powszechnie akceptowana i stosowana, bo jasno określała krąg uprawnionych do korzystania ze świadczeń socjalnych.

Zmiana stanowiska

Najnowsza uchwała SN z 21.02.2024 r. (III PZP 3/23) skomplikowała sprawę, bo według niej emeryt, który uprzednio przeszedł na emeryturę i podjął zatrudnienie u innego pracodawcy, gdzie otrzymuje wynagrodzenie w wysokości niepowodującej zawieszenia wypłaty emerytury, jest emerytem – byłym pracownikiem w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy o zfśs.

Wydaje się ona sprzeczna z dotychczasowym dorobkiem orzeczniczym oraz przyjętym przez pracodawców trybem postępowania w tym zakresie.

SN uznał, że ustawa o zfśs nie wprowadza ograniczenia, że były pracownik – emeryt lub rencista – może się starać o pomoc socjalną tylko w ostatnim miejscu pracy. Skoro tak, to jeśli po rozstaniu z jednym pracodawcą zatrudni się u drugiego, będąc na emeryturze, gdy stamtąd odejdzie, ma prawo ubiegać się o wsparcie socjalne w obu zakładach pracy. W tym sensie ma prawo ubiegać się o pomoc u każdego byłego pracodawcy, z którym się rozstawał, zachowując status emeryta lub rencisty.

Uchwała poskutkuje zapewne znacznym rozszerzeniem grona osób uprawnionych do korzystania z zfśs u danego pracodawcy. Grozi „rozsadzeniem” tegorocznych budżetów socjalnych, a w dalszej perspektywie obniżeniem wysokości świadczeń przewidzianych w regulaminach zfśs. W wielu przypadkach może to uczynić wsparcie iluzorycznym. Ponadto pracodawcom, którzy zechcą przekazać za takie osoby zwiększenia na fundusz (6,25% przeciętnej płacy), trudno będzie ustalić właściwą liczbę uprawnionych, których zwiększenie dotyczy.