Elektronizacja rozliczenia akcyzy

E-deklaracje akcyzowe

Obowiązek składania e-deklaracji wynika z nowego art. 24d ustawy akcyzowej. Od 1.07.2021 deklaracje akcyzowe muszą być składane wyłącznie elektronicznie, za pomocą Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC). Wyjątek dotyczy osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Mogą nadal wypełniać deklaracje w formie papierowej.

Złożenie deklaracji akcyzowych elektronicznie (podobnie jak innych deklaracji podatkowych) jest potwierdzane Urzędowym Poświadczeniem Odbioru (UPO). Osoba, która przesyła deklarację za podatnika, musi dysponować pełnomocnictwem do podpisywania deklaracji składanej za pomocą środków elektronicznych (UPL-1).

Nowe wzory deklaracji

1.07.2021 weszło też w życie rozporządzenie MFFiPR z 24.06.2021 zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów deklaracji podatkowych dla podatku akcyzowego oraz deklaracji w sprawie przedpłaty akcyzy (DzU poz. 1175). Wprowadziło wzory deklaracji:

• AKC-4/L – Podatek akcyzowy od wyrobów gazowych (z wyłączeniem gazu do napędu silników spalinowych), zał. do deklaracji AKC-4,
• AKC-WG – Deklaracja w sprawie podatku akcyzowego od nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów gazowych (z wyłączeniem gazu do napędu silników spalinowych),
• AKC-KZ – Deklaracja kwartalna w sprawie podatku akcyzowego od wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od podatku akcyzowego i zerową stawką podatku akcyzowego.

Zmienione wzory deklaracji AKC-4/L i AKC-WG są stosowane począwszy od rozliczenia akcyzy za wrzesień 2021. Natomiast wzór całkowicie nowej deklaracji kwartalnej AKC-KZ stosuje się począwszy od rozliczenia za III kwartał 2021. Deklaracja ta jest konsekwencją wprowadzenia do ustawy akcyzowej art. 24e. Dotyczy zatem dwóch grup wyrobów akcyzowych:

• objętych zwolnieniem od akcyzy, o których mowa w art. 24e ust 1 (z wyjątkiem zwolnień częściowych bądź realizowanych przez zwrot akcyzy, zwolnień ubytków wyrobów akcyzowych lub całkowitego zniszczenia wyrobów akcyzowych, o których mowa w art. 30 ust. 3),
• wymienionych w zał. nr 2 do ustawy akcyzowej, opodatkowanych zerową stawką akcyzy.

W deklaracji AKC-KZ nie ma pozycji ,,Podatek akcyzowy do zapłaty”, z uwagi na zwolnienie od akcyzy bądź opodatkowanie zerową stawką podatku wyrobów akcyzowych wykazywanych w tej deklaracji. Jest natomiast rubryka, w której należy podać kwotę podatku akcyzowego, jaki przypadałby do zapłaty w razie niespełnienia warunków uprawniających do zwolnienia lub do zastosowania zerowej stawki podatku akcyzowego.

Podatnik składa tę deklarację wyłącznie, gdy w danym kwartale ma do wykazania ww. wyroby. Składa ją do 25. dnia drugiego miesiąca następującego po kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy. Pierwsze deklaracje AKC-KZ powinny zatem zostać złożone do 25.11.2021.

W uzasadnieniu do projektu ustawy zmieniającej z 30.03.2021 oraz do projektu rozporządzenia zmieniającego z 24.06.2021 napisano, że podatnicy, którzy dokonują czynności zarówno w zakresie wyrobów akcyzowych opodatkowanych pozytywną stawką akcyzy, jak i w zakresie wyrobów, o których mowa w art. 24e ust. 1 ustawy akcyzowej, składają deklaracje na dotychczasowych zasadach (bez obowiązku składania deklaracji kwartalnych). Z tego względu nie zmieniły się obowiązujące przed 1.07.2021 załączniki do rozporządzenia MF z 24.01.2018 w sprawie wzorów deklaracji podatkowych dla podatku akcyzowego oraz deklaracji w sprawie przedpłaty akcyzy (DzU z 2020 poz. 2231).

Uzasadnienie obu projektów daje odpowiedź na wątpliwości, jakie powstały w odniesieniu do podmiotów o statusie pośredniczących podmiotów węglowych, które dokonują zarówno sprzedaży opodatkowanej, jak i zwolnionej z akcyzy (np. na rzecz gospodarstw domowych). Powstało pytanie, czy takie pośredniczące podmioty węglowe muszą składać tylko deklaracje miesięczne (na dotychczasowych zasadach), czy dodatkowo również deklaracje kwartalne.

Z uzasadnienia do projektów obu aktów prawnych wynika, że kwartalne deklaracje muszą składać wyłącznie podmioty, które nie składają deklaracji miesięcznych. Reasumując, w przypadku podatników prowadzących działalność wyłącznie w obszarze wyrobów akcyzowych zwolnionych od akcyzy lub wyrobów akcyzowych wymienionych w zał. nr 2 do ustawy, opodatkowanych zerową stawką akcyzy (o których mowa w art. 24e ust. 1 ustawy), składają oni deklarację kwartalną w trybie przepisu szczególnego wprowadzanego w art. 24e ust. 1 ustawy – napisano w uzasadnieniu do projektu ustawy.

Ponadto od 1.07.2021 obowiązują:

• zmieniony wzór deklaracji uproszczonej w sprawie podatku akcyzowego od nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych objętych stawką podatku akcyzowego inną niż stawka zerowa (AKC-UA),
• wzór nowej kwartalnej deklaracji uproszczonej w sprawie podatku akcyzowego od nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych objętych zerową stawką podatku akcyzowego (AKC-UAKZ).

Wynika to z rozporządzenia MFFiPR z 2.06.2021 w sprawie wzorów deklaracji uproszczonych w sprawie podatku akcyzowego od nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych (DzU poz. 1089).

Zmiany w deklaracji AKC-UA mają charakter aktualizujący i porządkujący, natomiast deklaracja AKC-UAKZ dotychczas nie funkcjonowała na gruncie podatku akcyzowego.

Od 1.07.2021 podatnik, który nabywa wewnątrzwspólnotowo wyroby akcyzowe wymienione w zał. nr 2 do ustawy akcyzowej, znajdujące się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, na potrzeby wykonywanej na terytorium kraju działalności gospodarczej, ma bowiem obowiązek złożyć kwartalną deklarację uproszczoną, jeżeli nabywane wyroby akcyzowe są opodatkowane na terytorium kraju zerową stawką akcyzy (art. 78 ust. 1 pkt 3b ustawy akcyzowej).

Przykładem takich wyrobów są benzyny lakowe i przemysłowe (CN 2710 12 21), nabywane wewnątrzwspólnotowo na podstawie uproszczonego dokumentu towarzyszącego lub dokumentu handlowego przez zużywający podmiot gospodarczy, przeznaczone do celów innych niż opałowe, jako dodatki lub domieszki do paliw opałowych, do napędu silników spalinowych albo jako dodatki lub domieszki do paliw silnikowych.

W deklaracji AKC-UAKZ nie ma pozycji ,,Podatek akcyzowy do zapłaty”, z uwagi na to, że wykazywane w tej deklaracji wyroby akcyzowe są opodatkowane zerową stawką podatku. Jest natomiast rubryka, w której należy podać kwotę podatku akcyzowego, jaki przypadałby do zapłaty w razie niespełnienia warunków uprawniających do zwolnienia lub do zastosowania zerowej stawki podatku akcyzowego.

Deklarację tę należy składać do 10. dnia drugiego miesiąca następującego po kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy. Jej wzór stosuje się począwszy od rozliczenia za III kwartał 2021. Pierwsze deklaracje AKC-UAKZ powinny zatem zostać złożone do 10.11.2021.

Z rozporządzenia z 2.06.2021 wynika także, że do 31.12.2021 osoby fizyczne, o których mowa w art. 78 ust. 4 ustawy akcyzowej, mogą składać w postaci papierowej deklaracje AKC-U/A sporządzone według wzoru określonego w zał. nr 1 do rozporządzenia MF z 24.01.2018 w sprawie wzorów deklaracji uproszczonej dla podatku akcyzowego od nabycia wewnątrzwspólnotowego (DzU poz. 267). Chodzi o osoby dokonujące nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych przeznaczonych na cele handlowe w rozumieniu art. 34.

Elektroniczne ewidencje

Od 1.01.2022 ewidencje i dokumentacje akcyzowe będą musiały być prowadzone wyłącznie w formie elektronicznej.

Chodzi o ewidencje i dokumentacje określone w art. 138a–138l i art. 138o ustawy akcyzowej, czyli:

1) ewidencję wyrobów akcyzowych prowadzoną przez podmioty prowadzące składy podatkowe (art. 138a),

2) ewidencję wyrobów akcyzowych wysyłanych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy z miejsca importu, prowadzoną przez zarejestrowanych wysyłających (art. 138b),

3) ewidencję wyrobów akcyzowych nabywanych wewnątrzwspólnotowo (art. 138c), prowadzoną przez:

• zarejestrowanych odbiorców (z wyłączeniem posiadających zezwolenie na jednorazowe nabycie wyrobów akcyzowych jako zarejestrowany odbiorca),
• podatników nabywających wewnątrzwspólnotowo wyroby akcyzowe wymienione w zał. nr 2 do ustawy akcyzowej, znajdujące się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, na potrzeby wykonywanej działalności gospodarczej na terytorium kraju,
• podatników nabywających wewnątrzwspólnotowo wyroby akcyzowe niewymienione w zał. nr 2 do ustawy akcyzowej, które są objęte na terytorium kraju stawką akcyzy inną niż stawka zerowa,
• przedstawicieli podatkowych,

4) dokumentację kontroli nad produkcją alkoholu etylowego, obrotem nim i jego zużyciem (art. 138d), prowadzoną przez podmioty:

• prowadzące skład podatkowy,
• produkujące alkohol etylowy poza składem podatkowym na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz pkt 4 i 5 ustawy akcyzowej,
• zużywające,

5) ewidencję dokumentów handlowych towarzyszących przemieszczaniu wyrobów akcyzowych innych niż określone w zał. nr 2 do ustawy akcyzowej, objętych stawką akcyzy inną niż stawka zerowa (art. 138e), prowadzoną przez podmioty prowadzące skład podatkowy i zarejestrowanych wysyłających,

6) ewidencję wyrobów akcyzowych zwolnionych od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie (art. 138f), prowadzoną przez:

• zarejestrowanych odbiorców (z wyłączeniem posiadających zezwolenie na jednorazowe nabycie wyrobów akcyzowych jako zarejestrowany odbiorca),
• podmioty pośredniczące,
• podmioty zużywające prowadzące działalność gospodarczą z użyciem wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie (z wyłączeniem podmiotu zużywającego, który wyłącznie używa do celów opałowych pozostałe węglowodory gazowe o kodach CN od 2711 12 11 do 2711 19 00),

7) ewidencję suszu tytoniowego (art. 138g) prowadzoną przez:

• pośredniczące podmioty tytoniowe,
• osoby upoważnione w oddziale do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego, w przypadku gdy pośredniczącym podmiotem tytoniowym jest przedsiębiorca zagraniczny, o którym mowa w art. 20d pkt 1 lit. b ustawy akcyzowej,
• podmioty reprezentujące przedsiębiorcę zagranicznego, o których mowa w art. 20c ustawy akcyzowej, w przypadku gdy pośredniczącym podmiotem tytoniowym jest przedsiębiorca zagraniczny, o którym mowa w art. 20d pkt 1 lit. c tej ustawy,
• podmioty prowadzące skład podatkowy, które magazynują susz tytoniowy nieopodatkowany akcyzą poza składem podatkowym,

8) ewidencję ilościową energii elektrycznej (art. 138h) prowadzoną przez:

• podatników dokonujących sprzedaży energii elektrycznej nabywcy końcowemu,
• podatników zużywających energię elektryczną w przypadku, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy akcyzowej,
• podmioty reprezentujące, o których mowa w art. 13 ust. 5 ustawy akcyzowej,
• podmioty dokonujące dostawy wewnątrzwspólnotowej lub eksportu energii elektrycznej,

9) ewidencję wyrobów węglowych (art. 138i) prowadzoną przez pośredniczące podmioty węglowe:

• dokonujące sprzedaży wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu,
• używające wyrobów węglowych,

10) ewidencję wyrobów gazowych (art. 138j) prowadzoną przez pośredniczące podmioty gazowe:

• dokonujące sprzedaży wyrobów gazowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy gazowemu,
• używające wyrobów gazowych,

11) ewidencję rodzaju, ilości i wartości wyrobów akcyzowych okreś­lonych w art. 118 ust. 1 pkt 1–3 i 6 ustawy akcyzowej (art. 138k), prowadzoną przez:

• podmioty prowadzące skład podatkowy,
• importerów wyrobów akcyzowych,
• podmioty dokonujące nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych,
• podmioty produkujące wyroby akcyzowe, zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1, 2, 4 lub 5,
• właś­cicieli wyrobów akcyzowych, o których mowa w art. 13 ust. 3,

12) ewidencję podatkowych znaków akcyzy (art. 138l) prowadzoną przez podmioty:

• obowiązane do oznaczania wyrobów akcyzowych znakami akcyzy,
• prowadzące skład podatkowy na terytorium kraju, którym właściciel wyrobów akcyzowych, wskazany w art. 13 ust. 3, lub podmiot, o którym mowa w art. 116 ust. 1 pkt 7 ustawy akcyzowej, przekazał znaki akcyzy w celu naniesienia ich na opakowania jednostkowe wyrobów akcyzowych lub na wyroby akcyzowe będące jego własnością,

13) dokumentację zawierającą informacje o czynnościach produkcyjnych dotyczących piwa, wina, napojów fermentowanych lub wyrobów pośrednich, prowadzoną przez podmioty prowadzące działalność w zakresie produkcji tych napojów i wyrobów (art. 138o).

Zawartość i sposób prowadzenia ewidencji

W związku z ustawowym wymogiem prowadzenia ewidencji i dokumentacji akcyzowych wyłącznie w formie elektronicznej MFFiPR wydał 11.06.2021 nowe rozporządzenie w sprawie ewidencji i innych dokumentacji dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy (DzU poz. 1150). Określa ono szczegółowy zakres danych, które powinny się znajdować w ww. ewidencjach oraz protokołach, o których mowa w art. 138m ust. 1 ustawy akcyzowej, sposób prowadzenia ewidencji, wzory ww. protokołów, rodzaje dokumentacji, o których mowa w art. 138d ust. 1 i art. 138o ustawy akcyzowej, szczegółowy zakres danych, które powinny się znajdować w tych dokumentacjach, a także sposób ich prowadzenia.

Rozporządzenie weszło w życie 29.06.2021, ale przewiduje, że ewidencje i inne dokumentacje, o których mowa, oraz protokoły, można do 31.12.2021 prowadzić i sporządzać zgodnie z dotychczasowymi przepisami.

W przeciwieństwie do poprzedniego, uchylonego rozporządzenia MF (z 24.12.2019 w sprawie ewidencji i innych dokumentacji dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy, DzU poz. 2534), rozporządzenie z 29.06.2021 nie określa w załącznikach wzorów: ewidencji podatkowych znaków akcyzy, ksiąg kontroli oraz dokumentacji zawierającej informacje o czynnościach produkcyjnych dotyczących alkoholu etylowego, piwa i wyrobów winiarskich (w tym karty gotowania warki, metryczki nastawu, karty kupażu lub wytwarzania wyrobu winiarskiego).

Rozporządzenie z 29.06.2021 określa tylko rodzaje oraz zakres wymaganych dokumentacji i ewidencji. Ma to zapewnić przedsiębiorcom większą elastyczność w sposobie dokumentowania. Rozporządzenie wymaga jednak zarazem, aby ewidencje i dokumentacje akcyzowe były prowadzone zgodnie z pisemną instrukcją obsługi programu komputerowego (wykorzystywanego do ich prowadzenia) oraz w taki sposób, aby:

• umożliwiały wgląd w treść dokonywanych wpisów,
• zapewniały ochronę przechowywanych danych przed zniekształceniem lub utratą,
• umożliwiały skorygowanie danych, identyfikację osoby dokonującej korekty oraz wskazywały datę korekty,
• umożliwiały wygenerowanie i wydruk, w porządku chronologicznym: wpisów, wymaganych rozporządzeniem zestawień danych i raportów, oraz podsumowanie ilości odpowiednio wyrobów akcyzowych, w tym suszu tytoniowego, oraz banderol podatkowych,
• uniemożliwiały usuwanie wpisów.

Takiej funkcjonalności nie zapewnia zwykły arkusz (np. Excel, Word). Do prowadzenia ewidencji i dokumentacji akcyzowych potrzebny będzie specjalny program komputerowy lub aplikacja. Ww. wymogi mają na celu ułatwienie organom podatkowym prowadzenia kontroli.

Ponadto rozporządzenie wymaga przechowywania kopii ewidencji i dokumentacji akcyzowych (zapisanej na informatycznym nośniku danych) w sposób zapewniający ochronę przechowywanych danych przed zniekształceniem lub utratą, lub w formie wydruku sporządzonego za okresy jednodniowe.

Elektroniczny dokument dostawy (e-DD)

Od 1.02.2022 obowiązkowy stanie się e-DD. Jest to dokument, na podstawie którego:

1) przemieszcza się na terytorium kraju poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy wyroby akcyzowe:

• objęte zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie (m.in. paliwa lotnicze, gaz płynny (LPG), paliwa żeglugowe, zwolniony od akcyzy alkohol etylowy) oraz
• wymienione w zał. nr 2 do ustawy akcyzowej, opodatkowane zerową stawką akcyzy ze względu na ich przeznaczenie (wyroby dla przemysłu chemicznego, np. rozpuszczalniki, rozcieńczalniki, zmywacze do farb i komponenty do ich produkcji),

2) monitoruje się na terytorium kraju sprzedaż wyrobów węglowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie finalnemu nabywcy węglowemu przez pośredniczący podmiot węglowy, który w poprzednim roku kalendarzowym sprzedał powyżej 30 mln kg wyrobów węglowych.

Stosowanie Systemu Przemieszczania oraz Nadzoru Wyrobów Akcyzowych (EMCS PL2) i e-DD wprowadzono już ustawą z 20.07.2018 o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz ustawy – Prawo celne (DzU poz. 1697). Nie przewidziano wtedy jednak okresu przejściowego, który umożliwiałby przedsiębiorcom (niedostosowanym do tych poważnych zmian) stosowanie po 1.01.2019 jeszcze papierowego dokumentu dostawy. Błąd ten naprawiono, wprowadzając w ustawie z 14.12.2018 (DzU poz. 2511) przepis przejściowy, umożliwiający stosowanie papierowego dokumentu dostawy do 31.12.2019. Potem i to okazało się niewystarczające, w związku z czym termin ponownie wydłużono – do 31.01.2021 (ustawą z 12.12.2019, DzU poz. 2496).

Ostatecznie, ustawą z 10.12.2020 o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2021 poz. 72) postanowiono, że:

• w okresie od 1.01.2019 do 31.01.2022 podmiot dokonujący na terytorium kraju przemieszczania poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie lub wyrobów akcyzowych wymienionych w zał. nr 2 do ustawy akcyzowej, opodatkowanych zerową stawką akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, może do tego przemieszczania stosować dotychczasowe przepisy,
• do dokumentów dostawy wystawionych przed 1.02.2022 stosuje się art. 138r ustawy akcyzowej w dotychczasowym brzmieniu.

Wynika to z art. 4 ustawy zmieniającej z 10.12.2020.

Tym samym do 31.01.2022 został przedłużony okres, w którym dostawy wyrobów akcyzowych poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy mogą być dokonywane nie tylko na podstawie e-DD, z użyciem Systemu EMCS PL2, lecz także na podstawie dotychczas stosowanej, papierowej dokumentacji.

Przy okazji nowelizacji z 10.12.2020 monitorowaniem za pomocą Systemu EMCS PL2 objęto również sprzedaż wyrobów węglowych zwolnionych od akcyzy ze względu na przeznaczenie, dokonywaną przez pośredniczące podmioty węglowe, które w poprzednim roku kalendarzowym sprzedały powyżej 30 mln kg wyrobów węglowych. Zgodnie z dodanym do ustawy akcyzowej art. 46aa sprzedaż wyrobów węglowych zwolnionych od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie jest monitorowana z użyciem Systemu EMCS PL2, jeżeli wyroby te są:

• sprzedawane finalnemu nabywcy węglowemu przez pośredniczący podmiot węglowy, który w poprzednim roku kalendarzowym sprzedał powyżej 30 mln kg wyrobów węglowych,
• zwracane przez finalnego nabywcę węglowego do pośredniczącego podmiotu węglowego, który w poprzednim roku kalendarzowym sprzedał powyżej 30 mln kg wyrobów węglowych.

Tym samym zwrot wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego do ich sprzedawcy (tj. do pośredniczącego podmiotu węglowego), który w poprzednim roku kalendarzowym sprzedał do 30 mln kg wyrobów, będzie dokumentowany – tak jak dotychczas – fakturą korygującą. Jeżeli natomiast pośredniczący podmiot węglowy sprzedał w poprzednim roku kalendarzowym powyżej 30 mln kg wyrobów węglowych, to zwrot tych wyrobów musi być dokumentowany w Systemie EMCS PL2 przez sporządzenie projektu e-DD. Projekt ten będzie sporządzany przez pośredniczący podmiot węglowy, do którego będą zwracane wyroby węglowe.

Od Redakcji: W momencie oddawania czasopisma do druku pojawiła się informacja, że rząd planuje przesunięcie obowiązku prowadzenia ewidencji i dokumentacji akcyzowych w formie elektronicznej o rok – na 1.01.2023.