Egzekucja na poczet alimentów – nowe zasady

Zmiany wynikają z ustawy z 6.12.2018 o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych (DzU poz. 2432). Zawiera ona rozwiązania mające poprawić odzyskiwanie tego rodzaju świadczeń, m.in. możliwość dokonywania potrąceń z diet delegacyjnych, wyższe grzywny dla pracodawców dopuszczających się uchybień w tym zakresie, ulepszenie i przyspieszenie współpracy komornika z organami udzielającymi informacji nt. dłużnika alimentacyjnego, nakaz pierwszeństwa zatrudnienia takiej osoby przy robotach publicznych.

Potrącenia z diet delegacyjnych

Od 11.01.2019 cywilne (wystawione przez komornika) zajęcie wynagrodzenia za pracę tytułem alimentów obejmuje 50% diet przysługujących z racji podróży służbowych. Dotyczy to również poboru należności z budżetu państwa tytułem świadczeń wypłacanych w razie bezskuteczności egzekucji alimentów (nowy pkt 1 § 1 art. 831 Kpc). Dotychczas diety te były w całości wyłączone spod egzekucji sądowej.

W ramach egzekucji administracyjnej (ściągającej daniny publiczne) dyrektor oddziału ZUS czy naczelnik US od 11.01.2019 na poczet alimentów zabierają pracownikowi pełne kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych, w tym kosztów podróży i wyjazdów oraz 50% diet delegacyjnych. Chodzi tu o odzyskiwanie należności przez budżet państwa z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego, gdyż egzekucja administracyjna nie zajmuje się ściąganiem alimentów prywatnoprawnych (zmieniony pkt 10 i nowy pkt 10a w § 1 art. 8 ustawy z 17.06.1966 o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, DzU z 2018 poz. 1314).

Zmiany ustawodawca tłumaczy tym, że część dłużników (w tym dłużników alimentacyjnych), których zatrudnienie wiąże się z odbywaniem podróży służbowych  – np. kierowcy zawodowi w ruchu międzynarodowym – otrzymuje wynagrodzenie opodatkowane i oskładkowane na poziomie minimalnego lub niewiele wyższego (...), a jednocześnie dodatkowo sumy wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów (...) służbowych w wysokości często wielokrotnie przewyższającej kwotę wynagrodzenia. Czasami celem takich działań jest „ukrycie” części wynagrodzenia dłużnika w kwotach wolnych od egzekucji sum na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych.

Nowe przepisy stosuje się do przychodów uzyskanych od 11.01.2019, ale również do postępowań egzekucyjnych wszczętych i niezakończonych przed tą datą. Znaczy to, że jeśli pracodawca dostał cywilne zajęcie wynagrodzenia za pracę tytułem alimentów w zeszłym roku, to na ich poczet potrąca do 50% diet wypłacanych zatrudnionemu od 11.01.2019.

Dotkliwsze kary dla pracodawców

Po zmianach komornik może wymierzyć pracodawcy, który dopuszcza się uchybień w potrąceniach egzekucyjnych, karę finansową do 5 tys. zł (wcześniej do 2 tys. zł). Wyższa sankcja może być nałożona m.in. na zatrudniającego, który:

• przekazuje zajęte wynagrodzenie w niepełnej wysokości albo go nie przekazuje,
• nie składa na czas oświadczenia o zbiegu egzekucji,
• zaniedbuje obowiązek przesłania dokumentów egzekucyjnych nowemu pracodawcy dłużnika.

Maksymalna grzywna może być wymierzona ponownie, jeśli pracodawca uchyla się od realizacji tych czynności w dodatkowo wyznaczonym terminie. W ślad za tym wzrosła też grzywna, jaką wymierza sąd – do 15 tys. zł.

Jednocześnie dotkliwiej karani będą pracodawcy nielegalnie zatrudniający „alimenciarzy”, ale dopiero od 1.12.2020. Jak wynika z uzasadnienia do projektu nowelizacji, takie działania godzą nie tylko w pracodawców działających w sposób uczciwy i traktujących godnie swoich pracowników, ale także umożliwiają nieuczciwym dłużnikom ucieczkę przed wierzycielami. W sytuacji gdy wierzycielami są dzieci, trudno biernie przyglądać się nieuczciwym procederom pracodawców. Dlatego do kodeksowego katalogu wykroczeń przeciwko prawom pracownika zostały dodane nowe pozycje, zagrożone wyższą grzywną od 1,5 do 45 tys. zł:

• zatrudnienie bez potwierdzenia na piśmie umowy o pracę dłużnika alimentacyjnego, zalegającego z regulacją tych świadczeń za ponad 3 mies.,
• wypłacanie takiej osobie wbrew przepisom wyższego wynagrodzenia bez dokonywania potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych (nowy § 2 i 3 w art. 281 Kp).

Przypomnijmy, że sankcja za wykroczenia mieszczące się już w Kp waha się od 1 do 30 tys. zł.

Szybsze informacje nt. dłużnika

Nowelizacja ma też usprawnić system pozyskiwania przez komornika z ZUS danych o dochodach dłużnika alimentacyjnego. Wymiana informacji będzie docelowo, od 11.01.2020, przebiegać elektronicznie, przy czym ZUS w razie zmiany na koncie ubezpieczonego aktualizowałby swoją odpowiedź co najmniej raz w miesiącu. W ten sposób komornik wejdzie szybciej (i nadal bezpłatnie) w posiadanie informacji adresowych „alimenciarza”, o poziomie wypłacanych mu świadczeń i o tym, kto jest jego płatnikiem. Jednocześnie komornik został zobowiązany do elektronicznego zawiadamiania ZUS:

• co najmniej raz na 6 mies. o dalszym prowadzeniu postępowania wobec konkretnego dłużnika alimentacyjnego,
• na bieżąco o zaprzestaniu egzekucji.

Jeśli o tym zapomni, ZUS każdorazowo przerwie wysyłkę informacji nt. danego dłużnika (zmiana w art. 50 usus).

Jednocześnie już od 11.01.2019 uproszczone zostały (jeszcze papierowe) wnioski składane do ZUS przez komorników celem pozyskania informacji o danym dłużniku alimentacyjnym. Wystarczy w nich podać jeden z numerów identyfikacyjnych płatnika składek.

Ponadto również od 11.01.2019 organy dozoru muszą informować PIP i komorników, na ich wniosek, o miejscu pobytu dłużnika skazanego na karę ograniczenia wolności w formie dozoru, uchylającego się od spłaty alimentów, w tym od spłaty należności na rzecz budżetu państwa z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Ujawnione dane mają przyspieszyć postępowanie komornika i ułatwić PIP kontrolę legalności zatrudnienia (nowy art. 43g Kodeksu karnego wykonawczego).

Pozostałe zmiany

W celu aktywizacji dłużników alimentacyjnych nowelizacja wprowadziła nakaz pierwszeństwa zatrudniania ich w ramach robót publicznych.

Począwszy od okresu świadczeniowego, zaczynającego się 1.10.2019, świadczenia z funduszu alimentacyjnego będą przysługiwać, jeżeli dochód na jedną osobę w rodzinie nie przekroczy 800 zł (teraz maksymalny próg to 725 zł).