Egzekucja komornicza ze świadczenia socjalnego lub urlopowego

Niekoniecznie. Wszystko zależy od treści pisma o zajęciu.

Egzekucja z wypłat realizowanych przez pracodawcę na rzecz pracownika może być prowadzona w dwóch trybach – przewidzianego dla wynagrodzenia za pracę (art. 880–888 Kpc) oraz dla innych wierzytelności (art. 895–908 Kpc). O zastosowaniu tylko pierwszego z nich albo obu równocześnie decyduje klasyfikacja wypłacanych składników i świadczeń oraz sposób sformułowania zajęcia komorniczego. Ma to dalsze konsekwencje w postaci zasad ochronnych przy dokonywaniu potrąceń lub ich wyłączeniu.

Kwalifikacja wypłat

Pojęcie wynagrodzenia za pracę nie jest jednolicie i konsekwentnie określone w przepisach prawa pracy, a Kp nie zawiera jego definicji. Stąd w orzecznictwie przyjmuje się, że jest to świadczenie przysparzająco-majątkowe wynikające ze stosunku pracy, przysługujące pracownikowi od pracodawcy za wykonaną pracę adekwatnie do jej rodzaju i ilości, charakteryzujące się obowiązkowością, periodycznością i roszczeniowością (uchwała 7 sędziów SN z 30.12.1986, III PZP 42/86). Stanowi ono zbiorczą nazwę dla różnych wypłat dokonywanych przez pracodawcę na rzecz pracownika, których wynagrodzeniowy charakter tylko niekiedy jednoznacznie przesądza ustawodawca (por. uchwała 7 sędziów SN z 17.01.2013, II PZP 4/12). Wynagrodzenie za pracę obejmuje zatem obowiązkowe wynagrodzenie zasadnicze oraz składniki i świadczenia dodatkowe (obligatoryjne i fakultatywne), np. dodatki, premie, prowizje, nagrody, deputaty czy świadczenia odszkodowawcze.

Mimo szerokiego rozumienia wynagrodzenia za pracę nie są nim świadczenia z zfśs. Potwierdza tę interpretację orzecznictwo (m.in. wyrok WSA w Bydgoszczy z 27.02.2018, II SA/Bd 1181/17). Sąd wskazał, że nie mieszczą się one w wykazie składników wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy zaliczanych do wynagrodzeń osobowych, sporządzonym przez GUS według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń. Przypomniał także, że o niewynagrodzeniowym charakterze świadczeń z zfśs świadczy fakt, że ich przyznanie uzależnione jest od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej. Nie mają one natomiast żadnego powiązania z wykonywaniem pracy i jej efektami.

Świadczenie urlopowe również nie jest wynagrodzeniem za pracę. Jest przyznawane w trybie i na warunkach ustawy o zfśs, lecz nie ze środków tego funduszu (wyjątek dotyczy nauczycieli podlegających Karcie Nauczyciela). Pracodawca może bowiem zdecydować o jego wprowadzeniu zamiast zfśs.

Ochrona limitowana

Kategoryzacja danej wypłaty jako składowej wynagrodzenia za pracę oznacza ochronę przed potrąceniami na zasadach określonych w art. 87 i nast. Kp (kolejność, limity i kwota wolna od potrąceń). Zasady ochronne stosuje się nawet do takich świadczeń, które nie są wynagrodzeniem za pracę w ścisłym tego słowa znaczeniu, np. odprawy emerytalnej i ekonomicznej czy ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy (m.in. wyroki SN z 14.11.1996, I PKN 3/96, 19.02.2004, I PK 217/03, 29.01.2007, II PK 181/06).

Kodeksowa ochrona wynagrodzenia rozciąga się także na wypłaty realizowane z innych tytułów niż stosunek pracy, np. z umów zlecenia czy o świadczenie usług (art. 833 § 21 Kpc). Uruchamia się, jeśli taki stosunek to jedyne źródło dochodu albo jedno z kilku źródeł, lecz uzyskiwane z każdego z nich świadczenia powtarzające się służą zapewnieniu utrzymania. Nie dotyczy jednak świadczeń o charakterze odszkodowawczo-kompensacyjnym typu odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę z naruszeniem prawa (m.in. wyrok SN z 6.01.2009, II PK 117/08). Nie odnosi się także do świadczeń z zfśs i do świadczenia urlopowego (por. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 24.10.2018, VIII Pa 83/18). Egzekucja z tych świadczeń jest bowiem prowadzona według procedury zastrzeżonej dla innych wierzytelności (por. stanowisko Departamentu Prawa Pracy MPiPS z 21.06.2011, uwzględniające pogląd Ministerstwa Sprawiedliwości).

Według zajęcia

Zajęcie wynagrodzenia za pracę lub innych wierzytelności to pierwsza czynność egzekucyjna (art. 881 § 1 i art. 896 § 1 Kpc). Żeby komornik mógł żądać przekazywania do jego rąk przysługujących pracownikowi świadczeń z zfśs lub świadczenia urlopowego, musi je wskazać w piśmie do pracodawcy. Zazwyczaj nie wymienia ich z nazwy, lecz używa formuły ogólnej, bazując na art. 881 § 2 zdanie 2 Kpc. Według tego przepisu zajęcie dotyczy w szczególności periodycznego wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia za prace zlecone oraz nagród i premii przysługujących dłużnikowi za okres jego zatrudnienia, jak również związanego ze stosunkiem pracy zysku lub udziału w funduszu zakładowym oraz wszelkich innych funduszach, pozostających w związku ze stosunkiem pracy.

Pozwala on zatem na zajęcie wypłat ze wszystkich innych funduszy pozostających w związku ze stosunkiem pracy, do których należy także zfśs.

Uwaga: ograniczenie zajęcia do wynagrodzenia za pracę i prace zlecone oraz premii wyklucza możliwość dokonywania egzekucji ze świadczeń z zfśs i urlopowego. W takim przypadku pracodawca powinien je wypłacać pracownikowi.

Zajęcie oznacza wykonanie przez komornika dwóch czynności jednocześnie (art. 881 § 2 zdanie 1 i § 3–4 Kpc). Zawiadamia on pracownika-dłużnika, że do wysokości egzekwowanego świadczenia i aż do pełnego pokrycia długu nie wolno mu odbierać wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia (jeśli ma zastosowanie) ani rozporządzać nim w żaden inny sposób. Wzywa ponadto jego pracodawcę do przekazywania zajętego wynagrodzenia (poza częścią wolną):

• bezpośrednio wierzycielowi egzekwującemu, zawiadamiając komornika o pierwszej wypłacie, albo
• komornikowi, jeżeli do wynagrodzenia jest lub zostanie w dalszym toku postępowania egzekucyjnego skierowana jeszcze inna egzekucja, a wynagrodzenie w części wymagalnej nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych świadczeń wymagalnych,
• komornikowi, jeśli wskazują na to okoliczności.

Pracodawcy, który będzie postępował wbrew wskazaniom pisma o zajęciu wynagrodzenia (w tym świadczeń z zfśs lub urlopowego) grozi grzywna do 5000 zł i odpowiedzialność wobec wierzyciela za wyrządzoną szkodę (art. 886 Kpc).

Pełna wysokość

Gdy z zajęcia wynika, że świadczenie z zfśs lub urlopowe jest objęte egzekucją, pracodawca przekazuje je komornikowi w całości. W przypadku tych świadczeń nie ma maksymalnego progu potrącenia przewidzianego w Kp ani wyłączenia spod egzekucji na mocy art. 829, art. 831 i art. 833 § 5–6 Kpc. Również komornik nie ma podstawy prawnej do limitowania potrącenia.