Działalność zarobkowa kół gospodyń wiejskich – ewidencjonowanie, zwolnienie z CIT

Działalność zarobkowa

Koła powołane na mocy ustawy o KGW mogą zgodnie z jej art. 22 prowadzić działalność zarobkową, w tym gospodarczą. Pojęcie „działalności zarobkowej” określone w art. 22 ustawy o KGW (oraz w statucie wzorcowym stanowiącym załącznik do niej) nie jest pojęciem tożsamym z działalnością gospodarczą, tylko szerszym. Obejmuje działalność gospodarczą i inne rodzaje działalności (niezaliczające się do działalności gospodarczej według Pp, np. sprzedaż rękodzieła ludowego. Prowadząc działalność zarobkową, koła nie zawsze muszą prowadzić jednocześnie działalność gospodarczą. Działalność zarobkowa może więc, lecz nie musi stanowić działalności gospodarczej.

Koło korzysta z preferencji podatkowych, o ile realizuje zadania statutowe (nie działalność gospodarczą, nastawioną na zysk). Musi w tym zakresie indywidualnie przeanalizować zakres wykonywanej działalności oraz jej częstotliwość i ustalić, czy nie ma ona znamion prowadzenia działalności gospodarczej.

Definicja działalności gospodarczej

Zgodnie z art. 3 pkt 9 Op przez „działalność gospodarczą” rozumie się każdą działalność zarobkową w rozumieniu Pp, w tym wykonywanie wolnego zawodu, a także każdą inną działalność zarobkową wykonywaną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, nawet gdy inne ustawy nie zaliczają tej działalności do działalności gospodarczej lub osoby wykonującej taką działalność do przedsiębiorców.

Par. 4 pkt 2 wzorcowego statutu KGW zdaje się precyzować, jakie przychody z tytułu działalności zarobkowej nie są zaliczane do przychodów z działalności gospodarczej:

Art. 6 ust. 1 pkt 5 Pp stanowi, że przepisów tej ustawy nie stosuje się do działalności prowadzonej przez koła na podstawie ustawy o KGW, które spełniają warunki, o których mowa w jej art. 24 ust. 1. Z kolei zgodnie z tym przepisem KGW prowadzi uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów, w przypadku gdy:

3. w roku poprzedzającym rok podatkowy (…) osiągnęło przychody wyłącznie z tytułów, o których mowa w pkt 1, w wysokości nieprzekraczającej 100 000 zł.

Jeżeli zatem koła osiągają przychody wyłącznie z tytułów określonych w art. 24 ust. 1 pkt 1 ustawy o KGW, nie mają statusu organizacji pożytku publicznego i osiągnęły dochód w wysokości nieprzekraczającej 100 tys. zł, to nie stosuje się do nich przepisów Pp (dotyczących działalności gospodarczej). Koła spełniające te warunki mogą również (ale nie muszą) prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów zamiast pełnej księgowości.

KGW jako przedsiębiorca

Do kół niespełniających warunków, o których mowa w art. 24 ust. 1 ustawy o KGW, stosuje się przepisy o działalności gospodarczej. Jeżeli KGW prowadzi działalność gospodarczą, wówczas – jako osoba prawna – jest przedsiębiorcą. Zgodnie z art. 4 ust. 1 Pp przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. Jednak również w przypadku przekroczenia limitu 100 tys. zł okazjonalna sprzedaż przez KGW rękodzieła czy rzemiosła ludowego lub żywności regionalnej nie powinna być uznana za działalność gospodarczą. Nie stanowi bowiem takiej działalności działalność wykonywana okresowo i sporadycznie, a także taka, która nie jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu (zarobku) rozumianego jako nadwyżka przychodów nad poniesionymi kosztami.

Określenie celu zarobkowego ma wymiar subiektywny i mieści się w sferze zamiaru danego podmiotu. Zatem wykonywanie działalności gospodarczej obejmuje faktyczne wykonywanie w celu zarobkowym czynności określonych we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, a także czynności zmierzających do zaistnienia takich czynności gospodarczych (czynności przygotowawczych), polegających m.in. na załatwianiu spraw urzędowych, poszukiwaniu klientów, posiadaniu lokalu i narzędzi służących do jej prowadzenia, towarów do sprzedaży w ramach działalności handlowej.

W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że działalnością gospodarczą jest działalność wskazująca zawodowy, czyli stały charakter, w tym powtarzalność podejmowanych działań, podporządkowanie regułom zysku i opłacalności (lub zasadzie racjonalnego gospodarowania) oraz uczestnictwo w działalności gospodarczej.

Trudno uznać, że sprzedaż przez KGW wyrobów sztuki ludowej lub wypieków podczas festynów (zgodnie z opisem działalności zarobkowej zawartym we wzorcowym statucie KGW) spełnia znamiona prowadzenia działalności gospodarczej, a zatem należy ją uznać za działalność zarobkową niegospodarczą.

Nadmieńmy, że koła mogą uzyskiwać przychody tylko ze źródeł wskazanych w ich statucie, który stanowi podstawowy akt konstytuujący funkcjonowanie KGW. Statut wzorcowy, będący załącznikiem do ustawy o KGW, to propozycja zapisów, która ma jedynie charakter informacyjny. Koło może złożyć oświadczenie o przyjęciu statutu wzorcowego lub uchwalić własny statut, o ile będzie zgodny z art. 5 ust. 2 ustawy o KGW. Ponadto w każdym czasie może dokonywać zmian w statucie.

Odpłatna działalność pożytku publicznego w ramach KGW

Działalność zarobkowa nie jest również pojęciem tożsamym z działalnością odpłatną pożytku publicznego, zdefiniowaną w art. 8 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU z 2022 r. poz. 1327, dalej udpp) jako:

1) działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które pobierają one wynagrodzenie,

2) sprzedaż wytworzonych towarów lub świadczenie usług w zakresie:

a) rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych na zasadach określonych w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2021 r. poz. 573), lub

b) integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, o których mowa w ustawie o zatrudnieniu socjalnym (DzU z 2020 r. poz. 176) oraz ustawie o spółdzielniach socjalnych (DzU z 2020 r. poz. 2085),

3) sprzedaż przedmiotów darowizny.

Działalność odpłatna pożytku publicznego staje się działalnością gospodarczą, jeżeli pobierane przez organizację wynagrodzenie (opłata) jest wyższe od tego, jakie wynika z kosztów tej działalności lub jeżeli przeciętne miesięczne wynagrodzenie osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia przy działalności odpłatnej, za okres ostatniego roku obrotowego, a w przypadku zatrudnienia trwającego krócej niż rok obrotowy – za okres tego zatrudnienia, przekracza 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa GUS za rok poprzedni.

W przypadku działalności odpłatnej przychód z niej nie może więc być większy niż koszty. Skoro działalność zarobkowa w KGW nie jest działalnością odpłatną pożytku publicznego w rozumieniu udpp, to znaczy, że nie obowiązują jej takie limity przychodów i kosztów. Z działalności zarobkowej KGW może uzyskiwać dochód (z zastrzeżeniem, że służy on realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między członków).

Czy koła poza działalnością zarobkową niegospodarczą mogą wykonywać również działalność odpłatną pożytku publicznego? Działalność taką mogą prowadzić organizacje pozarządowe, a KGW spełniają warunki art. 3 ust. 2 udpp niezbędne do uznania za organizację pozarządową. Działalność zarobkowa, o której mowa w art. 22 ustawy o KGW, nie jest więc tożsama z działalnością odpłatną pożytku publicznego, a KGW mogą prowadzić oba rodzaje działalności.

Zwolnienie z CIT

Na mocy art. 17 ust. 1 pkt 39a updop wolne od podatku dochodowego są dochody KGW, działających na podstawie ustawy o KGW, w części przeznaczonej na cele statutowe, z wyłączeniem działalności gospodarczej. Zwolnienie ma zastosowanie, jeżeli dochód jest przeznaczony i – bez względu na termin – wydatkowany na te cele. Dochód uzyskiwany więc w ramach działalności zarobkowej, która nie jest działalnością gospodarczą, jest zwolniony z CIT (zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy o KGW dochód z działalności koła służy wyłącznie realizacji celów statutowych).

Księgowanie przychodów i ujęcie w sprawozdaniu finansowym

W przypadku prowadzenia pełnej księgowości przez KGW należy rozstrzygnąć, do jakiego źródła przychodów zaliczyć przychody z działalności zarobkowej niegospodarczej. To umożliwi nie tylko wybranie odpowiedniego konta księgowego wynikowego (przychodowego), ale również prawidłowe sporządzenie sprawozdania finansowego (sf) przez KGW.

Wzór sf organizacji pozarządowych określa zał. nr 6 do uor. Zamieszczone tam pozycje przychodów odpowiadają rodzajom działalności prowadzonej przez takie organizacje. Jeśli działalność zarobkowa nie obejmuje działalności gospodarczej, najodpowiedniejszą kategorią wydają się być „Przychody uzyskane z pozostałej działalności statutowej”. Są to przychody z realizacji celów zapisanych w statucie organizacji pozarządowej, niemieszczących się w katalogu zadań publicznych zawartych w art. 4 udpp.

Jak już o tym była mowa, działalność zarobkowa KGW nie jest tożsama z działalnością odpłatną pożytku publicznego, nie jest również działalnością nieodpłatną pożytku publicznego, gdyż:

• nie mieści się w sferze zadań publicznych z udpp oraz
• koło pobiera opłaty od adresatów działalności zarobkowej, co nie powinno zachodzić w działalności nieodpłatnej.

Przychody z działalności zarobkowej nie powinny więc być wykazywane w tych pozycjach. Jest to jednak nadal działanie wynikające ze statutu KGW, wykonywane w ramach jego działalności podstawowej, nie powinno być zatem także przypisywane do pozostałych przychodów operacyjnych. „Przychody z pozostałej działalności statutowej” wydają się być pozycją właściwą do wykazywania tego typu przychodów. Takie też stanowisko zajął Departament Społeczeństwa Obywatelskiego Kancelarii Prezesa RM w odpowiedzi na wysłane zapytanie.

Przychody z działalności zarobkowej niegospodarczej KGW powinny być więc księgowane na koncie księgowym 70-3 „Przychody z pozostałej działalności statutowej” po stronie Ma w momencie powstania przychodu (i odpowiednio na koncie 20 „Rozrachunki z odbiorcami” po stronie Wn, lub w przypadku sprzedaży z natychmiastową zapłatą w gotówce – na koncie 10 „Kasa” po stronie Wn).

Uproszczona ewidencja

W przypadku prowadzenia uproszczonej księgowości przez KGW (uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów) ewidencjonowanie przychodu z działalności zarobkowej nie powinno sprawiać problemu. W ewidencji wyszczególniono pozycję przychodów, o których mowa w art. 24 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o KGW, czyli ze sprzedaży wyrobów sztuki ludowej, w tym rękodzieła i rzemiosła ludowego i artystycznego, żywności regionalnej oraz biletów wstępu na występy artystyczne koła (kolumna 6 zestawienia). Należy tam podać kwotę przychodu z działalności zarobkowej niegospodarczej KGW, wpisując w wierszu również datę zdarzenia oraz numer dowodu księgowego. Podstawą zapisów w uproszczonej ewidencji są dowody księgowe wymienione w § 6–8 rozporządzenia MF z 7.01.2019 r. w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów przez koła gospodyń wiejskich (DzU poz.70).