Dokumentacja pracownicza (cz. II ) – o co można pytać kandydata do pracy
Renata Majewska
Prawnik, ekspert prawa pracy, specjalizuje się w obliczaniu wynagrodzeń w ujęciu praktycznym.
Autor kilkuset artykułów z dziedziny szeroko pojętego prawa pracy, szczególnie ustalania wynagrodzeń i dodatkowych świadczeń oraz kalkulacji płac dla pracowników sfery budżetowej.
Doświadczony wykładowca i szkoleniowiec, właściciel firmy szkoleniowej Biuro Kadr i Płac
Obowiązujące od 1.01.2019 rozporządzenie w sprawie dokumentacji pracowniczej (DzU z 2018 poz. 2369, dalej rdp) nie zawiera już pomocniczych wzorów kwestionariuszy osobowych dla ubiegających się o zatrudnienie. Nie ma jednak przeszkód, by nadal nadawać tę nazwę oświadczeniu z kilkoma podstawowymi informacjami o kandydacie do pracy, odbieranemu od niego podczas rekrutacji. Zresztą pomocnicze wzory kwestionariuszy osobowych – zarówno dla kandydata do pracy, jak i dla pracownika – resort pracy zamieścił na swojej stronie internetowej (przykład aktualnego kwestionariusza – patrz dalej).
Od 4.05.2019 skorygowano zakres danych osobowych, których zatrudniający może żądać od kandydata do pracy we wskazanym kwestionariuszu (a kandydat ma obowiązek je podać). Przede wszystkim nie wolno już domagać się od niego podania imion rodziców i miejsca zamieszkania. Wskazuje on jedynie wybrane przez siebie dane kontaktowe, np. telefon, e-mail, miejsce zamieszkania, skrytka pocztowa. Informacji o wykształceniu, kwalifikacjach zawodowych i przebiegu dotychczasowego zatrudnienia można wymagać tylko w zakresie niezbędnym na oferowanym stanowisku.
To ważna zmiana, ponieważ poprzednio osoba rekrutowana miała obowiązek ujawnić w oświadczeniu swoje wykształcenie i pełny przebieg dotychczasowego zatrudnienia na podstawie stosunku pracy i umów cywilnoprawnych (wyrok SN z 11.01.2017, I PK 25/16).
Dane o wykształceniu i karierze zawodowej
Spółka prowadzi rekrutację na stanowisko referent ds. księgowości. Zgodnie z opisem stanowiska pracy, zamieszczonym w taryfikatorze płac w regulaminie wynagradzania, kandydat musi się wykazać co najmniej średnim wykształceniem kierunkowym, 5-letnim ogólnym stażem zatrudnienia i 3-letnim stażem specjalistycznym. W pisemnym oświadczeniu ma obowiązek podać właśnie te dane. Informacje o wykształceniu i doświadczeniu zawodowym przewyższającym wskazane wymogi może podać dobrowolnie (o czym dalej).
Oprócz tego starający się o angaż musi od 4.05.2019 podać dane osobowe niezbędne do zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa (wcześniej dane osobowe – jeśli obowiązek ich podania wynikał z przepisów odrębnych).
Dane takie wynikają głównie z pragmatyk służbowych, czyli aktów powszechnie obowiązujących, regulujących w miarę kompleksowo i zwykle inaczej niż Kp kwestie zatrudnienia poszczególnych grup pracowników sfery budżetowej.
Oto przykłady takich danych:
- informacja o niekaralności w zakresie skazania prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe – w przypadku kandydata na pracownika samorządowego zatrudnionego na umowę o pracę na stanowisku urzędniczym lub na podstawie wyboru i mianowania (art. 6 ustawy z 21.11.2008 o pracownikach samorządowych, DzU z 2018 poz. 1260),
- uregulowany stosunek do służby wojskowej – w przypadku kandydata do pracy na stanowisko strażnika gminnego (art. 24 ustawy z 29.08.1997 o strażach gminnych, DzU z 2018 poz. 928),
- niepełnosprawność – w przypadku osoby niepełnosprawnej ubiegającej się o zatrudnienie w służbie cywilnej i zamierzającej skorzystać z pierwszeństwa zatrudnienia (art. 28 i art. 29a ustawy z 21.11.2008 o służbie cywilnej, DzU z 2018 poz. 1559).
Od 4.05.2019 inne „zwykłe” dane osobowe (poza dotyczącymi wyroków skazujących), czyli inne niż obowiązkowe, osoba starająca się o pracę podaje za swoją zgodą – z inicjatywy podmiotu zatrudniającego bądź własnej. Dotyczy to głównie wykształcenia, kwalifikacji zawodowych i przebiegu dotychczasowego zatrudnienia, wykraczających poza dane konieczne na danym stanowisku pracy.
| Jakich danych osobowych można żądać od kandydata do pracy (bez jego zgody) |
|
| do 3.05.2019 | od 4.05.2019 |
| imię (imiona) i nazwisko | |
| data urodzenia | |
| imiona rodziców | – |
| miejsce zamieszkania (adres do korespondencji, jeśli jest inny niż miejsce zamieszkania) |
dane kontaktowe wskazane przez kandydata do pracy |
| wykształcenie | wykształcenie niezbędne do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku |
| przebieg dotychczasowego zatrudnienia | przebieg dotychczasowego zatrudnienia niezbędny do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku |
| – |
kwalifikacje zawodowe niezbędne do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku |
| dane osobowe wynikające z odrębnych przepisów | dane osobowe niezbędne do realizacji uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa |
| kandydat udostępnia dane w formie oświadczenia; pracodawca ma prawo żądać ich udokumentowania |
kandydat udostępnia dane w formie oświadczenia; pracodawca ma prawo żądać ich udokumentowania w zakresie niezbędnym do ich potwierdzenia |
Zgoda na dobrowolne podanie „zwykłych” danych
Zgodnie z opisem stanowiska pracy „starszy handlowiec”, zamieszczonym w regulaminie płac spółki, kandydat powinien się wykazać co najmniej średnim wykształceniem (jakimkolwiek). Podczas rozmowy kwalifikacyjnej osoba rekrutująca zasugerowała mu, że dobrze by było, gdyby w oświadczeniu podał wszystkie dane nt. swojego wykształcenia. Zatrudniający ma prawo do takich sugestii (nie można sugerować podania informacji o wyrokach skazujących i danych „wrażliwych”).
Kandydat może ujawnić te informacje, o ile wyrazi na to zgodę, która może brzmieć: W pełni świadomie i dobrowolnie podaję spółce X informacje nt. wyższego wykształcenia. Informacje te spółka będzie przetwarzała w celu rekrutacji na stanowisko handlowca (miejsce, data i podpis kandydata do pracy). Taką zgodę można też zawrzeć w kwestionariuszu osobowym dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie (patrz przykład kwestionariusza); nie musi ona przybierać formy osobnego pisma.
„Wrażliwe” dane osobowe (nazywane przez RODO danymi szczególnych kategorii) kandydat do pracy od 4.05.2019 również ujawnia dobrowolnie, ale wyłącznie z własnej inicjatywy. Dotyczy to pochodzenia rasowego lub etnicznego, poglądów politycznych, przekonań religijnych lub światopoglądowych, przynależności do związków zawodowych, danych genetycznych i biometrycznych, dotyczących zdrowia, seksualności i orientacji seksualnej. Zatrudniający nie ma prawa skłaniać do podania tych informacji, a tym bardziej przymuszać (zgodę wyrażoną w tych warunkach będzie można uznać za nieważną). W zgodzie na dobrowolne podanie danych wrażliwych kandydat do pracy powinien zaznaczyć, że ujawnia je z własnej inicjatywy.
Podanie danych „wrażliwych”
Pan Adam ubiega się o zatrudnienie u pracodawcy o statusie partii politycznej, której jest sympatykiem. Aby zwiększyć swoje szanse, dobrowolnie może ujawnić zatrudniającemu w kwestionariuszu osobowym poglądy polityczne. Pismo wyrażające zgodę może mieć np. następującą treść: W pełni świadomie i dobrowolnie zawiadamiam podmiot zatrudniający, że od lat solidaryzuję się z partią ZIELONI RAZEM i jestem jej sympatykiem. Dane te podaję w celu naboru na stanowisko rekrutera personalnego, wyłącznie z własnej inicjatywy (miejsce, data oraz imię i nazwisko kandydata do pracy). Nic nie stoi na przeszkodzie, by taka zgoda była zawarta w kwestionariuszu osobowym dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie.
Do przetwarzania „wrażliwych” danych osobowych pracodawca dopuszcza wyłącznie osoby posiadające pisemne upoważnienie do ich przetwarzania (np. pracownik działu kadr, specjalista ds. płac, księgowa). Osoby te są zobowiązane do zachowania wskazanych informacji w tajemnicy, a ww. upoważnienie trzeba załączyć do części B ich akt personalnych.
Brak zgody kandydata do pracy na udostępnienie innych danych niż obowiązkowe oraz danych „wrażliwych” nie może skutkować dla niego żadnymi negatywnymi konsekwencjami ani stanowić przyczyny jakiegokolwiek niekorzystnego traktowania.
| Kwestionariusz osobowy dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie | ||||
| 1) Imię (imiona) i nazwisko ....................................................... 2) Data urodzenia ................................................................................. 3) Dane kontaktowe wskazane przez kandydata do pracy ........................................................................................................... (Kandydat podaje wybrane przez siebie dane kontaktowe: telefon, e-mail, miejsce zamieszkania lub skrytkę pocztową) |
||||
| 4) Wykształcenie niezbędne do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku .......................................................................................................... (Kandydat podaje m.in. nazwę szkoły wyższej i rok jej ukończenia, ukończone bądź trwające kursy, studia podyplomowe, datę ukończenia albo rozpoczęcia nauki) |
||||
| 5) Kwalifikacje zawodowe niezbędne do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku .................................................................................................................... (Kandydat podaje nabyte kwalifikacje lub umiejętności potrzebne do wykonywania oferowanej pracy, np. zawód, specjalność, tytuł zawodowy/naukowy, znajomość języków obcych i obsługi komputera, kategoria prawa jazdy, umiejętności zdobyte podczas pracy u poprzednich pracodawców, np. obsługa programu kadrowo-płacowego) |
||||
| 6) Przebieg dotychczasowego zatrudnienia niezbędny do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku ........................................................................................................................ (Kandydat wskazuje okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy lub umów cywilnoprawnych, jeśli dopuszczają to przepisy wewnątrzzakładowe pracodawcy, a także zajmowane stanowiska czy wykonywane czynności) |
||||
| 7) Dane osobowe podawane przez kandydata do pracy obowiązkowo, niezbędne do realizacji uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa ......................................................................................................................... (Dane te wynikają głównie z pragmatyk służbowych, są to np. informacja o niekaralności, o nieposzlakowanej opinii, uregulowany stosunek do służby wojskowej, obywatelstwo, niepełnosprawność, dane o stanie zdrowia) |
||||
| ................... (miejscowość i data) |
....................... (podpis osoby ubiegającej się o zatrudnienie) |
|||
| Oświadczenia |
| Oświadczam, że dane zawarte w pkt 1 i 2 są zgodne z moim dowodem osobistym lub z innym dokumentem potwierdzającym moją tożsamość. …………………………….. (podpis kandydata do pracy) Oświadczam, że dane osobowe niewymagane przepisami prawa pracy podaję w pełni świadomie i dobrowolnie, a wrażliwe dane osobowe – dodatkowo z własnej inicjatywy. …………………………….. (podpis kandydata do pracy) Oświadczam, że dane wskazane przeze mnie w niniejszym kwestionariuszu są rzetelne i zgodne z prawdą. .……………………………. (podpis kandydata do pracy) Ew. informacja o prawach kandydata do pracy w zakresie ochrony danych osobowych (tzw. klauzula informacyjna |
Dane wymagane lub podawane dobrowolnie kandydat do pracy co do zasady ujawnia pracodawcy w oświadczeniu. Najczęściej jest nim kwestionariusz osobowy dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie, ale czasami pracodawcy zastępują go dwoma pismami – curriculum vitae i listem motywacyjnym. Jest to dopuszczalne, ale w każdym przypadku pracodawca powinien zadbać o zamieszczenie w drukach klauzuli (wymagającej podpisania przez osobę ubiegającą się o zatrudnienie) zgody na przetwarzanie – dla celów odpowiedniej rekrutacji – większej ilości danych niż obligatoryjne. Czasami pracodawcy zawierają taką klauzulę już w ogłoszeniu rekrutacyjnym, zastrzegając, że bez wyrażenia tej zgody nie będą przetwarzać danych „nadobowiązkowych”.
przykład
| Informacja o prawach kandydata do pracy w zakresie przetwarzania danych osobowych |
||
| Warszawa, 6.05.2019 | ||
| Na podstawie art. 13 rozporządzenia RODO informuję, że: 1. [Tożsamość i dane administratora oraz – gdy ma to zastosowanie – tożsamość i dane przedstawiciela] Administratorem przekazywanych danych osobowych (podmiot werbujący) jest firma Asterix sp. z o.o. z siedzibą przy ul. Lubelskiej 66/77, 03-987 Warszawa. 2. [Brak inspektora ochrony danych] Administrator nie ma prawnego obowiązku wyznaczenia inspektora ochrony danych. 3. [Cele i podstawa prawna przetwarzania] Przekazane dane osobowe będą przetwarzane na potrzeby rekrutacji na stanowisko specjalista ds. księgowości, na podstawie art. 22§ 1, 2, 4 i 5 i art. 22 Kodeksu pracy. 4. [Informacja o odbiorcach danych osobowych] Administrator nie przekazuje danych osobowych kandydatów do pracy na zewnątrz firmy. 5. [Informacja o zamiarze przekazania danych do państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej] Administrator stwierdza, że nie ma takich zamiarów. 6. [Okres przetwarzania danych] Przekazane dane osobowe administrator będzie przetwarzał do zakończenia procesu rekrutacji na stanowisko specjalisty ds. księgowości, a potem zostaną one zniszczone. 7. Ma Pani/Pan prawo dostępu do danych. 8. Ma Pani/Pan prawo sprostowania danych. 9. Ma Pani/Pan prawo usunięcia danych. 10. Ma Pani/Pan prawo ograniczenia przetwarzania danych. 11. Ma Pani/Pan prawo przenoszenia danych. 12. Ma Pani/Pan prawo sprzeciwu wobec przetwarzania danych. 13. [Realizacja przez Administratora praw osoby zainteresowanej] Administrator prowadzi z Panią/Panem korespondencję w zakresie praw określonych w pkt 7–12 niniejszej informacji w zwięzłej, przejrzystej, zrozumiałej i łatwo dostępnej formie, jasnym i prostym językiem, w tym m.in. udziela: ● Pani/Panu informacji o podjętych działaniach bez zbędnej zwłoki, najpóźniej w ciągu miesiąca, a w razie potrzeby – z uwagi na skomplikowany charakter żądania – może ten termin wydłużyć o kolejne 2 mies., informując o tym Panią/Pana w ciągu miesiąca od zgłoszenia żądania i podając przyczynę opóźnienia, ● udziela informacji i podejmuje działania w zakresie wskazanych praw co do zasady nieodpłatnie. Jeżeli Pani/Pana żądania będą ewidentnie nieuzasadnione lub nadmierne, w szczególności ze względu na ich ustawiczność, Administrator może: – pobrać rozsądną opłatę, uwzględniając koszty administracyjne, – odmówić podjęcia działań w związku z żądaniem. 14. [Skarga do organu nadzorczego] Zgodnie z art. 77 rozporządzenia RODO, bez uszczerbku dla innych środków administracyjnych lub środków ochrony prawnej przed sądem, ma Pani/Pan prawo wnieść skargę do organu nadzorczego (prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych), w szczególności w państwie członkowskim UE swojego zwykłego pobytu, miejsca pracy lub popełnienia domniemanego naruszenia, jeżeli sądzi Pani/Pan, że przetwarzanie danych osobowych narusza rozporządzenie RODO. 15. [Charakter obowiązku przekazania danych] Dane osobowe wymagane Kodeksem pracy i odrębnymi przepisami ma Pani/Pan obowiązek podać w celu przeprowadzenia rekrutacji na stanowisko specjalisty ds. księgowości. Pozostałe dane podaje Pani/Pan dobrowolnie. |
||
| Ilona Ostrowska, wiceprezes zarządu Asterix sp. z o.o | ||
| ...................................................... | ||
| (podpis osoby upoważnionej przez Administratora/podmiot przetwarzający) | ||
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
