Czasowe odwrotne obciążenie VAT w obrocie gazem i energią elektryczną – ujęcie księgowe

Procedura odwrotnego obciążenia dostaw gazu w systemie gazowym oraz energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym (a ponadto usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych) została czasowo wprowadzona ustawą z 9.03.2023 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 556). Obowiązuje od 1.04.2023 do 28.02.2025 r.

Polega na tym, że podatnikiem VAT zobowiązanym do rozliczenia tego podatku jest nabywca tych towarów (a nie sprzedawca), o ile łącznie spełnieni następujące warunki (art. 145e ust. 1 ustawy o VAT):

• dostawa tych towarów jest dokonywana w ramach transakcji zawartej bezpośrednio lub za pośrednictwem uprawnionego podmiotu na giełdzie towarowej, na rynku regulowanym lub w ramach zorganizowanej platformy obrotu,
• nabywcą jest podatnik zarejestrowany jako czynny podatnik VAT lub podatnik VAT zwolniony, którego główna działalność w odniesieniu do nabywania gazu lub energii elektrycznej polega na ich odprzedaży i którego własne zużycie tych towarów jest nieznaczne,
• dostawcą jest podatnik zarejestrowany jako czynny podatnik VAT lub podatnik VAT zwolniony, który nie korzysta ze zwolnienia podmiotowego sprzedaży od VAT, przysługującego tzw. drobnym przedsiębiorcom.

Za nabywcę gazu w systemie gazowym oraz energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym uważa się w szczególności podatnika VAT będącego spółką prowadzącą giełdę towarową, towarowym domem maklerskim, domem maklerskim, spółką prowadzącą giełdową izbę rozrachunkową, Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych SA, spółką prowadzącą jednocześnie izbę rozliczeniową i izbę rozrachunkową, a także podatnika mającego koncesję wydaną przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, umożliwiającą obrót ww. towarami lub mającego rachunek w rejestrze UE.

W przypadku obrotu gazem i energią elektryczną ich dostawca nie rozlicza podatku należnego. Podatek naliczony stanowi kwota podatku należnego z tytułu nabycia ww. towaru. W razie obniżenia podstawy opodatkowania dla ww. czynności nabywca gazu i energii elektrycznej jest zobowiązany do zmniejszenia podatku naliczonego w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym dokonał korekty podstawy opodatkowania.

Faktura dokumentująca dostawy gazu i energii elektrycznej nie zawiera takich danych jak: stawka VAT, suma wartości sprzedaży netto, z podziałem na sprzedaż objętą poszczególnymi stawkami VAT i sprzedaż zwolnioną od tego podatku oraz kwota VAT od sumy wartości sprzedaży netto, z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek VAT. Ponadto faktura ta powinna zawierać wyrazy „odwrotne obciążenie”.

Dostawcy oraz nabywcy gazu i energii elektrycznej powinni składać właściwemu naczelnikowi US, przed dokonaniem pierwszej czynności, zawiadomienie o rozpoczęciu dokonywania tych czynności. Zawiadomienie takie zawiera:

• dane składającego zawiadomienie (tj. nazwę lub imię i nazwisko, numer identyfikacji podatkowej),
• datę rozpoczęcia wykonywania czynności,
• określenie rodzaju dokonywanych czynności.

Operacje gospodarcze dostawy gazu i energii elektrycznej w ramach mechanizmu odwrotnego obciążenia VAT wymagają następującego ujęcia w księgach rachunkowych:

I. U dostawcy:

1. Wystawienie faktury VAT z tytułu sprzedaży gazu i energii elektrycznej:

• Wn 20 „Rozrachunki z odbiorcami”,
• Ma 73-0 „Sprzedaż towarów”.

2. Otrzymanie zapłaty za fakturę VAT wystawioną z tytułu sprzedaży gazu i energii elektrycznej:

• Wn 13 „Rachunki i kredyty bankowe”,
• Ma 20 „Rozrachunki z odbiorcami”.

3. Wystawienie faktury korygującej w związku z obniżeniem podstawy opodatkowania dla dostawy gazu i energii elektrycznej:

• Wn 73-0 „Sprzedaż towarów”.
• Ma 20 „Rozrachunki z odbiorcami”.

II. U nabywcy:

1. Otrzymanie faktury VAT z tytułu dostawy gazu i energii elektrycznej:

• Wn 30 „Rozliczenie zakupu”,
• Ma 21 „Rozrachunki z dostawcami”.

2. Dokonanie zapłaty za zakupiony gaz i energię elektryczną:

• Wn 21 „Rozrachunki z dostawcami”,
• Ma 13 „Rachunki i kredyty bankowe”.

3. Przyjęcie gazu i energii elektrycznej do magazynu w celu jego dalszej odsprzedaży:

• Wn 33 „Towary”,
• Ma 30 „Rozliczenie zakupu”.

4. Ujęcie zakupu gazu i energii elektrycznej na własne potrzeby:

• Wn 40 „Koszty według rodzajów (zużycie materiałów i energii” i/lub odpowiednie konto zespołu 5,
• Ma 30 „Rozliczenie zakupu”.

5. Rozliczenie VAT w związku z nabyciem gazu i energii elektrycznej:

• Wn 30 „Rozliczenie zakupu”,
• Ma 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT należny)

oraz

• Wn 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT naliczony),
• Ma 30 „Rozliczenie zakupu”

albo alternatywnie

• Wn 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT naliczony),
• Ma 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT należny).

6. Otrzymanie faktury korygującej w związku z obniżeniem podstawy opodatkowania dla dostawy gazu i energii elektrycznej:

• Wn 21 „Rozrachunki z dostawcami”,
• Ma 30 „Rozliczenie zakupu”.

7. Korekta VAT z tytułu odwrotnego obciążenia w związku z otrzymaniem faktury korygującej obniżającej podstawę opodatkowania dla dostawy gazu i energii elektrycznej:

• Wn 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT należny),
• Ma 30 „Rozliczenie zakupu”

oraz

• Wn 30 „Rozliczenie zakupu”,
• Ma 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT naliczony)

albo alternatywnie

• Wn 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT należny),
• Ma 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT naliczony).

8. Odsprzedaż uprzednio nabytego gazu i energii elektrycznej:

• Wn 20 „Rozrachunki z odbiorcami”,
• Ma 73-0 „Sprzedaż towarów”

oraz

• Wn 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)”,
• Ma 30 „Rozliczenie zakupu” (w przypadku bezpośredniej dostawy gazu i energii elektrycznej do odbiorcy, z pominięciem magazynu) lub 33 „Towary” (w przypadku dostawy gazu i energii elektrycznej do odbiorcy z magazynu).

9. Otrzymanie zapłaty za fakturę VAT wystawioną z tytułu odsprzedaży gazu i energii elektrycznej:

• Wn 13 „Rachunki i kredyty bankowe”,
• Ma 20 „Rozrachunki z odbiorcami”.