Co nowego w prawie - 115

Likwidacja funduszy inwestycyjnych – obowiązki informacyjne

6.06.2024 r. weszło w życie rozporządzenie RM z 21.05.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie trybu likwidacji funduszy inwestycyjnych (DzU poz. 836). Usunięto z niego obowiązki informacyjne funduszu inwestycyjnego w likwidacji wobec KNF, bo od 1.01.2024 r. wynikają one z rozporządzenia MF z 25.09.2023 r. w sprawie okresowych sprawozdań oraz bieżących informacji dotyczących działalności i sytuacji finansowej towarzystw funduszy inwestycyjnych, funduszy inwestycyjnych i funduszy inwestycyjnych w likwidacji dostarczanych przez te podmioty Komisji Nadzoru Finansowego (DzU poz. 2304). Ogłoszenie o otwarciu likwidacji funduszu inwestycyjnego powinno mieć formę elektroniczną.

Bon energetyczny

Od 13.06.2024 r. obowiązuje ustawa z 23.05.2024 r. o bonie energetycznym oraz o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia cen energii elektrycznej, gazu ziemnego i ciepła systemowego (DzU poz. 859). Wprowadza nowe świadczenie przysługujące jednorazowo, według określonych kryteriów dochodowych, dla gospodarstwa domowego, w którym wysokość przeciętnego miesięcznego dochodu za 2023 r. nie przekraczała:

• 2500 zł – gospodarstwo jednoosobowe,
• 1700 zł na osobę – gospodarstwo wieloosobowe.

Bon energetyczny może wynieść od 20 do 1200 zł. Świadczenie jest zwolnione z opodatkowania. Wnioski należy składać od 1.08.2024 do 30.09.2024 r. Wypłatą zajmują się gminy.

Ponadto do końca 2024 r. przedłużono stosowanie ceny maksymalnej za energię elektryczną, na poziomie: 500 zł/MWh dla gospodarstw domowych (obecnie to <412 zł) i 693 zł/MWh dla jednostek samorządu terytorialnego, podmiotów użyteczności publicznej, małych i średnich przedsiębiorstw. W okresie lipiec–grudzień 2024 r. nie będzie pobierana od odbiorców w gospodarstwach domowych tzw. opłata mocowa. Ustawa przedłuża też rozwiązania ochronne dotyczące odbiorców gazu i ciepła.

Dofinansowanie zatrudniania skazanych

Obowiązujące od 17.06.2024 r. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 12.06.2024 r. w sprawie Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy (DzU poz. 871) zmienia załączniki, które określają wzory wniosków o wypłatę ryczałtu z tytułu zwiększonych kosztów zatrudnienia osób pozbawionych wolności, o udzielenie pożyczki oraz o udzielenie dotacji. Będą one zawierały informacje w związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz oświadczenia o zapoznaniu się z nimi. Dysponent Funduszu Aktywizacji, udzielając pożyczki bądź dotacji, będzie mógł zawrzeć z podmiotem nie tylko umowę, lecz także porozumienie. Umożliwi to uniknięcie zawierania umów o charakterze zobowiązaniowym między jednostkami Skarbu Państwa.

Kontrola importerów minerałów i metali

25.06.2024 r. weszła w życie ustawa z 9.05.2024 r. o zmianie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 850). W związku z wdrożeniem unijnych przepisów nakłada na KAS zadania określone w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (UE):

• 2017/821 z 17.05.2017 r. ustanawiającym obowiązki w zakresie należytej staranności w łańcuchu dostaw unijnych importerów cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota pochodzących z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka,
• 2018/1672 z 23.10.2018 r. w sprawie kontroli środków pieniężnych wwożonych do Unii lub wywożonych z Unii oraz uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1889/2005.

W pierwszym przypadku chodzi o kontrolę ex post importerów określonych minerałów i metali. Na unijnego importera, który po wezwaniu KAS nie dostosuje się do wymagań ustawy, może być nałożona kara pieniężna od 1 tys. do 500 tys. zł.

W drugim przypadku chodzi o odpowiedzialność karną m.in. osoby, która wbrew obowiązkowi nie zgłasza organom celnym środków pieniężnych wwożonych do/wywożonych z UE, podaje w zgłoszeniu nieprawdę bądź nie przedstawia organom celnym, na ich żądanie, tych środków. Jest to wykroczenie określone w Kks.

Szkodliwe czynniki w pracy

Od 29.06.2024 r. obowiązuje ustawa z 23.05.2024 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy (DzU poz. 878). Uwzględnia dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z 9.03.2022 r. zmieniającą dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy. Ma wzmocnić ochronę pracowników przed substancjami szkodliwymi w miejscu pracy, zwłaszcza tzw. reprotoksycznymi. Mogą one niekorzystnie wpływać na funkcje seksualne i płodność u dorosłych mężczyzn i kobiet, a także na rozwój potomstwa.

Pracodawca ma obowiązek zastępowania ich substancjami mniej szkodliwymi lub stosowania innych dostępnych środków ograniczających stopień narażenia. Musi też rejestrować wszystkie rodzaje prac w kontakcie z takimi substancjami i prowadzić rejestr pracowników przy nich zatrudnionych. Szczegóły określi rozporządzenie.

Obowiązkowe e-fakturowanie odroczone

1.07.2024 r. weszła w życie ustawa z 9.05.2024 r. zmieniająca ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 852). Zmienia – z 1.07.2024 na 1.02.2026 r. – datę wejścia w życie przepisów dotyczących obowiązku wystawiania faktur ustrukturyzowanych przy użyciu Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF).

Ukraińcy w Polsce

Od 1.07.2024 r. obowiązuje ustawa z 15.05.2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 854), która wydłuża tymczasową ochronę dla obywateli Ukrainy – do 30.09.2025 r. Zawiera też wiele szczegółowych rozwiązań dotyczących różnych sfer życia, m.in. przedłuża dostęp do świadczeń zdrowotnych, świadczeń rodzinnych i socjalnych oraz możliwość pobytu w obiektach zbiorowego zakwaterowania. Świadczenia wychowawcze i Dobry Start od 1.06.2025 r. oraz roku szkolnego 2025/2026 będą przysługiwać, jeśli dziecko uczęszcza do polskiego przedszkola lub szkoły.

Zmiany dotyczą także zatrudniania Ukraińców. Dotychczas legalnie przebywający w Polsce Ukrainiec mógł podjąć pracę bez konieczności uzyskania zezwolenia. Pracodawca składał jedynie elektroniczne powiadomienie, za pośrednictwem portalu praca.gov.pl, w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy. Obecnie:

• termin na przesłanie tego powiadomienia skrócono do 7 dni,
• konieczne będzie złożenie kolejnego powiadomienia, gdy zmienił się rodzaj umowy, stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy, zmniejszono wymiar czasu pracy, obniżono stawkę wynagrodzenia określoną w powiadomieniu,
• w powiadomieniu należy wskazać co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę lub minimalną stawkę godzinową,
• Ukrainiec ma obowiązek powiadomienia pracodawcy o doręczeniu mu decyzji o udzieleniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.

Ukrainiec może się zarejestrować jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy, na takich samych zasadach, jak Polak. Przedłużono także okres, w którym może uzyskać warunkowe prawo wykonywania zawodów medycznych w Polsce.

Na 2025 r. przedłużono również preferencje podatkowe dla darowizn przekazywanych na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy[1].

Wymiana informacji podatkowych

1.07.2024 r. weszła w życie ustawa z 23.05.2024 r. o zmianie ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 879). Implementuje dyrektywę Rady (UE) 2021/514 z 22.03.2021 r. zmieniającą dyrektywę 2011/16/UE w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania. To obszerna nowelizacja, która m.in. określa:

• zakres informacji podatkowych wymienianych z innymi państwami,
• zasady wnoszenia odwołań i zażaleń od decyzji oraz postanowień w tych sprawach,
• zasady automatycznej wymiany informacji o sprzedawcach,
• kary pieniężne wobec instytucji finansowych i instytucji obowiązanych, które nie dopełniają obowiązków.

Nowelizacja obejmuje nie tylko tytułową ustawę, lecz także inne ustawy. Przykładowo zmiany w Op dotyczą przekazywania informacji o schematach podatkowych, legalnej definicji „osoby kontrolującej” oraz „kontroli jednoczesnych”. Zmiany w Prawie bankowym oraz w ustawie o skok dotyczą udzielenia – na żądanie MF i Szefa KAS – informacji stanowiących tajemnicę bankową lub tajemnicę zawodową. W Kks wprowadzono sankcje karne za naruszenie obowiązków nałożonych w drodze ustawy. Zmiana w ustawie o KAS dotyczy kontroli jednoczesnych.

Dziedziczenie przedsiębiorstwa

Rozporządzenie MF z 14.06.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zgłoszenia o nabyciu własności przedsiębiorstwa (DzU poz. 936) dostosowuje struktury formularza „Zgłoszenie o nabyciu własności przedsiębiorstwa” (SD-ZP) wraz z „Informacją o pozostałych składnikach przedsiębiorstwa” (SD-ZP/A) do zasad (schematów) wymaganych dla formularzy zamieszczanych na portalu e-Urząd Skarbowy. Obowiązuje od 11.07.2024 r.

Ochrona sygnalistów

25.09.2024 r. zacznie obowiązywać ustawa z 14.06.2024 r. o ochronie sygnalistów (DzU poz. 928). Wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23.10.2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

Sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa, uzyskaną w kontekście związanym z pracą (w tym pracownik, osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, przedsiębiorca, prokurent, akcjonariusz bądź wspólnik, członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, stażysta, wolontariusz, praktykant, funkcjonariusz oraz żołnierz).

Naruszeniem jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem bądź mające na celu obejście prawa, dotyczące: korupcji, zamówień publicznych, usług, produktów i rynków finansowych, przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami, bezpieczeństwa transportu, ochrony środowiska, ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego, bezpieczeństwa żywności i pasz, zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia publicznego, ochrony konsumentów, ochrony prywatności i danych osobowych, bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych, interesów finansowych Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego oraz UE, rynku wewnętrznego UE, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych, a także konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela.

Sygnalista może dokonać – według swojego uznania – zgłoszenia wewnętrznego (do pracodawcy lub innego podmiotu), zewnętrznego (do organu publicznego lub Rzecznika Praw Obywatelskich) bądź ujawnienia publicznego (bezpośrednio do wiadomości publicznej, z pominięciem pozostałych kanałów zgłoszeń).

Wewnętrzną procedurę dokonywania zgłoszeń i podejmowania działań następczych ma ustalić podmiot prawny, na rzecz którego – według stanu na 1 stycznia lub 1 lipca danego roku – wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Próg ten nie ma zastosowania do podmiotu prawnego wykonującego działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska. Procedura musi określać m.in. podmiot uprawniony do przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych, sposoby ich przekazywania, a także bezstronną wewnętrzną jednostkę upoważnioną do podejmowania działań następczych (polegających na ocenie prawdziwości informacji oraz przeciwdziałaniu naruszeniu).

Sygnalista będzie podlegał ochronie od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, jeśli miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacja jest prawdziwa i stanowi informację o naruszeniu prawa. Dokonanie zgłoszenia lub ujawnienia nie może być podstawą odpowiedzialności, w tym dyscyplinarnej, za zniesławienie, naruszenie dóbr osobistych, praw autorskich, ochrony danych osobowych itd. Wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby ich zastosowania. W razie ich podjęcia sygnalista będzie miał prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w poprzednim roku bądź do zadość‑uczynienia.

Z kolei osoba, która poniosła szkodę z powodu świadomego zgłoszenia lub ujawnienia nieprawdziwych informacji przez sygnalistę, ma prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia od niego za naruszenie dóbr osobistych.

Uniemożliwianie bądź istotne utrudnianie zgłoszenia naruszenia prawa będzie przestępstwem podlegającym grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Przestępstwami będą także działania odwetowe wobec sygnalisty.

Świadczenia „Aktywny rodzic”

Wchodząca w życie 1.10.2024 r. ustawa z 15.05.2024 r. o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – „Aktywny rodzic” (DzU poz. 858) przewiduje trzy rodzaje świadczeń:

• aktywni rodzice w pracy,
• aktywnie w żłobku,
• aktywnie w domu.

Ich celem jest ułatwienie rodzicom pogodzenia zadań związanych z rodzicielstwem z aktywizacją zawodową. Mają one zastąpić rodzinny kapitał opiekuńczy, dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna (przepisy przejściowe pozwalają na kontynuację pobierania tych świadczeń).

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” będzie przysługiwać w kwocie 1500 zł na dziecko od roku do 3 lat (1900 zł na niepełnosprawne) rodzicowi, opiekunowi faktycznemu lub osobie pełniącej funkcję rodziny zastępczej albo osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka. Warunki to m.in. nieuczęszczanie dziecka do żłobka lub przedszkola, a także wykazanie się przez opiekuna „aktywnością zawodową”, w tym podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Świadczenie „aktywnie w żłobku” będzie przysługiwać rodzicom, opiekunom prawnym i innym osobom, którym sąd powierzył sprawowanie opieki nad dzieckiem, na dziecko, które uczęszcza do żłobka, klubu dziecięcego albo jest objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3. rok życia, a gdy objęcie go wychowaniem przedszkolnym jest niemożliwe lub utrudnione – 4. rok życia. Świadczenie wynosi do 1500 zł miesięcznie (1900 zł przy dziecku niepełnosprawnym) na dofinansowanie kosztów objęcia dziecka opieką w żłobku, klubie dziecięcym albo sprawowaną przez dziennego opiekuna. Nie może przewyższać opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Trafi bezpośrednio do tych podmiotów, które będą musiały obniżyć opłaty rodzica o kwotę otrzymanego świadczenia.

Świadczenie „aktywnie w domu” będzie przysługiwać matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu rodzica, albo opiekunowi faktycznemu dziecka – w kwocie 500 zł miesięcznie na dziecko między pierwszym a 3. rokiem życia.

Świadczeń tych nie można łączyć. Ich przyznawaniem i wypłatą zajmie się ZUS. Wnioski należy składać elektronicznie. Świadczenia będą zwolnione od PIT i egzekucji.

Wakacje składkowe

1.11.2024 r. wchodzi w życie ustawa z 9.05.2024 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 863). Prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą przez jeden miesiąc kalendarzowy w roku (w 2024 r. wyłącznie w grudniu) może skorzystać ze zwolnienia z opłacania składek z tego tytułu na swoje własne obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, a także dobrowolne chorobowe. Składki za ten miesiąc sfinansuje budżet państwa (jest to pomoc publiczna de minimis).

Warunkiem zwolnienia jest to, aby przedsiębiorca:

• w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku miał zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż 10 ubezpieczonych,
• w ostatnich 2 latach kalendarzowych nie osiągnął przychodu z działalności lub w co najmniej jednym roku z 2 ostatnich lat kalendarzowych osiągnął roczny przychód z działalności nieprzekraczający równowartości w złotych 2 mln euro,
• jako ubezpieczony w roku bieżącym i poprzednim nie wykonywał działalności na rzecz byłego pracodawcy,
• w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku jako ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Składki zostaną odprowadzone od najniższej obowiązującej danego ubezpieczonego podstawy wymiaru. W okresie korzystania z wakacji składkowych nie trzeba też płacić składek na FP i FS (nie tracąc przy tym okresu do ew. nabywania zasiłku dla bezrobotnego). Wniosek należy składać elektronicznie do ZUS, z miesięcznym wyprzedzeniem. Kwoty składek, z jakich osoba zostanie zwolniona, są wolne od PIT[2].

W DzU z 2024 r. ogłoszono teksty jednolite następujących

• ustaw:

• Prawo upadłościowe (poz. 794),
• Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (poz. 935),
• o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (poz. 927);

• rozporządzeń:

• MF w sprawie zwolnień wyrobów akcyzowych z obowiązku oznaczania znakami akcyzy (poz. 880),
• MRiF w sprawie urzędów celno-skarbowych oraz podległych im oddziałów celnych, w których są dokonywane czynności przewidziane przepisami prawa celnego w zależności od rodzaju towarów lub procedur celnych, którymi mogą być obejmowane towary (poz. 898).