Choroba zleceniobiorcy może oznaczać zmianę płatnika składek

To zależy, czy za okres choroby w drugiej firmie zleceniobiorca otrzymuje zasiłek chorobowy oraz od tego, w jaki sposób ustalono wynagrodzenie z tytułu tej umowy zlecenia.

Co do zasady umowa zlecenia jest tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz zdrowotnego. Jedynie ubezpieczenie chorobowe jest dla zleceniobiorcy dobrowolne. Jeżeli jednak jedna osoba pracuje na podstawie kilku takich umów, może się okazać, że nie będzie płaciła tych składek obowiązkowo od przychodów ze wszystkich tych kontraktów. W tej sytuacji dochodzi do zbiegu tytułów do ubezpieczeń, które rozstrzyga się, biorąc pod uwagę:

• kolejność zawarcia tych umów,
• wysokość osiąganego z nich przychodu.

Co do zasady obowiązek ubezpieczeń społecznych rodzi wówczas pierwsza zawarta umowa zlecenia. Jeśli podstawa wymiaru składek z jej tytułu stanowi przynajmniej równowartość minimalnego wynagrodzenia (2800 zł w 2021), kolejne kontrakty są objęte wyłącznie obowiązkową składką zdrowotną (zleceniobiorca może przystąpić do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dobrowolnie).

Jeżeli jednak pierwsza umowa daje przychód niższy niż minimalna płaca, obowiązkiem opłacania składek są objęte również kolejne umowy – do momentu, aż łączna podstawa składek nie będzie niższa niż minimalne wynagrodzenie.

Co ważne, kwota minimalnej płacy nie jest tu kwotą graniczną, powyżej której nie trzeba opłacać składek. Służy ona jedynie do rozstrzygnięcia zbiegu ubezpieczeń społecznych, tj. określenia, od których kontraktów składki społeczne są obowiązkowe.

W przypadku opisanym w przykładzie zleceniobiorca może jednak skorzystać z prawa zmiany tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Ma do wyboru jedną z dwóch opcji:

• wybrać jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń kontrakt opiewający na 3000 zł (pensja przekracza minimalne wynagrodzenie, więc pozostałe umowy będą wolne od składek społecznych),
• wybrać jako drugi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń – poza pierwszą umową za 2100 zł – najpóźniej podpisany kontrakt za 700 zł; w tym przypadku zapłaci obowiązkowe składki dokładnie od równowartości minimalnej płacy, od przychodów ze zlecenia za 3000 zł obowiązkowa będzie tylko składka zdrowotna.

To, że w danym miesiącu zleceniobiorca osiągnie niższy przychód z umowy zlecenia, która dotąd stanowiła jedyny tytuł do ubezpieczeń społecznych, nie musi oznaczać, że składki te trzeba będzie zapłacić z pozostałych kontraktów. Są jednak dwa warunki:

• uzyskanie niższego przychodu lub nieuzyskanie żadnego przychodu z takiej umowy musi wynikać z niezdolności do pracy, za którą zleceniobiorca ma prawo do zasiłku z ubezpieczenia społecznego,
• odpłatność w tej umowie zlecenia określono miesięcznie kwotowo.

W takim przypadku przy ustalaniu, jaki przychód przynosi taka umowa zlecenia, przyjmuje się kwotę określoną w umowie, a nie faktycznie wypłaconą. Jeśli więc taki kontrakt dotąd jako np. jedyny podlegał obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, będzie tak nadal w miesiącu, w których zleceniobiorca pobierał zasiłek.

Gdyby pani Teresa nie nabyła prawa do zasiłku, składki społeczne za maj byłyby obowiązkowe z umów do kwoty minimalnego wynagrodzenia, tj. z pierwszej umowy (967,74 zł), oraz jeszcze przynajmniej z kontraktu przynoszącego przychód w wysokości 2100 zł. Dopiero wtedy podstawa składek nie byłaby niższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Powyższa zasada nie ma zastosowania, w przypadku gdy odpłatność w umowie zlecenia została określona w kwotowej stawce godzinowej, akordowej albo prowizyjnie.