Antykryzysowe dopłaty do pensji zatrudnionych

Przewiduje je ustawa z 2.03.2020 o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (DzU poz. 374, dalej specustawa), w wersji zmienionej od 1.04.2020 przez dwie nowelizacje z:

• 31.03.2020 tzw. tarczę antykryzysową (DzU poz. 568),
• 9.04.2020 o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (tzw. tarcza antykryzysowa 2.0).

O obie formy wsparcia mogą występować przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Pp, czyli osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonujące działalność gospodarczą, oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej.

Dopłaty przysługują nie tylko na pracowników, lecz także na objętych obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi chałupników, zleceniobiorców, wykonawców innych umów o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu (np. kontrakt menedżerski), i członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną (z wyłączeniem pomocy domowej zatrudnionej przez osobę fizyczną). Pomoc nie przysługuje jednak na osoby, które:

• w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku dostały wynagrodzenie wyższe od 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2020, czyli wyższe niż 15 681 zł (5227 × 300%),
• zostały już wcześniej dotowane z FP/PFRON w ramach pomocy de minimis na wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy skierowanego bezrobotnego lub niepełnosprawnego na podstawie odpowiednio ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy/o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Dotacje na ochronę miejsc pracy

Oprócz przedsiębiorców o dopłaty z FGŚP na ochronę miejsc pracy (do przestoju ekonomicznego – PE, lub ograniczonego wymiaru czasu pracy – OW) mogą się starać:

• organizacje pozarządowe w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy z 24.04.2003 o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU z 2019 poz. 688), czyli osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia: niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, przedsiębiorcami, bankami, instytutami badawczymi i spółkami prawa handlowego w formie państwowych lub samorządowych osób prawnych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku,
• podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3 ww. ustawy, czyli osoby prawne i jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielnie socjalne, spółki akcyjne i sp. z o.o. oraz kluby sportowe działające (3 ostatnie podmioty, jeśli: nie działają w celu osiągnięcia zysku, przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników),
• państwowe osoby prawne w rozumieniu ustawy z 27.08.2009 o finansach publicznych (DzU z 2019 poz. 869), a więc utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych.

Aby otrzymać dofinansowanie, wskazane podmioty zatrudniające (w tym przedsiębiorcy) muszą łącznie spełnić 5 warunków (2 pierwsze pozytywne i 3 kolejne negatywne – patrz ramka).

Wdrożenie przestoju ekonomicznego i ograniczonego wymiaru czasu pracy

Przed złożeniem wniosku zainteresowany podmiot (spełniający przesłanki z pkt 1 i 3–5, patrz ramka) wprowadza PE i/lub OW w rozumieniu art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z 11.10.2013 o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy (DzU z 2019 poz. 669, dalej uomp), w porozumieniu z reprezentatywnymi organizacjami związkowymi, zakładową organizacją związkową, a jeśli takie u niego nie działają – z przedstawicielami pracowników wybranymi w trybie u niego przyjętym, zaś w razie trudności z wyborami – może je podpisać z reprezentacją pracowników wyłonioną uprzednio do innych celów. W porozumieniu strony określają warunki i tryb wykonywania pracy podczas PE i/lub OW, a przynajmniej okres ich obowiązywania, objęte nimi grupy zawodowe i obniżony wymiar czasu pracy.

Wdrożenie postanowienia nie wymaga wręczania pracownikom wypowiedzeń zmieniających, a w zakresie i przez czas w nim określony nie stosuje się wynikających z układu zbiorowego pracy warunków umów o pracę i innych aktów stanowiących podstawę nawiązania stosunku pracy. Kopię porozumienia pracodawca przesyła okręgowemu inspektorowi pracy w ciągu 5 dni roboczych od dnia jego zawarcia.

Uwaga: wydaje się, że pracodawca ma prawo wdrożyć równocześnie oba stany kryzysowe dotowane przez FGŚP (PE i OW), byleby oba na raz nie objęły jednego pracobiorcy.

Jakie dopłaty do przestoju ekonomicznego

Pracobiorcy podlegającemu PE należy się od pracodawcy wynagrodzenie zmniejszone, ale nie więcej niż o 50% i nie niższe od minimalnego, z uwzględnieniem jego wymiaru czasu pracy. Pracodawca otrzymuje z tego tytułu z FGŚP:

• świadczenie w kwocie 50% minimalnego wynagrodzenia, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy dotowanej osoby,
• środki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne od tego świadczenia należne od pracodawcy (przy założeniu składki wypadkowej 2% jest to łącznie 18,26% kwoty świadczenia z FGŚP).

Jakie dotacje do ograniczonego wymiaru czasu pracy

Pracobiorcy objętemu OW wolno obniżyć wymiar zatrudnienia o 20% (jednak nie więcej niż do połowy etatu) z gwarancją zachowania minimalnej pensji i uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. Przysługuje mu za ten czas odpowiednio zmniejszone wynagrodzenie (o stopień redukcji wymiaru zatrudnienia), ale przynajmniej minimalne, odpowiednie do jego wymiaru czasu pracy.

Podmiot zatrudniający dostaje z tego tytułu z FGŚP:

• świadczenie w wysokości do połowy obniżonego wynagrodzenia, jednak nie więcej niż 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, ogłaszanego przez Prezesa GUS na podstawie ustawy emerytalnej, obowiązującego w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie – dla wniosków składanych w kwietniu i maju – w wysokości 2079,43 zł (5198,58 zł × 40%).
• środki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne od tego świadczenia należnych od pracodawcy (przy założeniu składki wypadkowej 2% jest to łącznie 18,26% kwoty świadczenia z FGŚP).

Z wnioskiem do WUP

Świadczenia z FGŚP na ochronę miejsc pracy są wypłacane w okresie objęcia pracobiorców – w następstwie COVID-19 – PE lub OW łącznie przez 3 mies., przypadające od miesiąca złożenia wniosku o nie. RM może przedłużyć ten okres, biorąc pod uwagę szerzącą się epidemię oraz jej skutki. Wniosek składa się do dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy (WUP), deklarując w nim spełnienie wymogów przyznania dofinansowania i załączając dokumenty to potwierdzające, na podstawie odpowiednio art. 7–16 (z wyjątkiem art. 8 ust. 3 pkt 8 i art. 13 pkt 2) uomp oraz rozporządzenia MPiPS z 29.01.2015 w sprawie przyznawania świadczeń na rzecz ochrony miejsc pracy (DzU z 2017 poz. 1854). Gdy zainteresowany podmiot spełnia warunki uzyskania dopłat, dyrektor WUP w ciągu 7 dni roboczych po zgłoszeniu kompletnego wniosku występuje do dysponenta FGŚP (ministra pracy) o przyznanie limitu wydatków, a w ciągu 7 dni od jego uzyskania zawiera z nim umowę o wypłatę świadczeń.

Uwaga: dopłaty z FGŚP do PE i OW nie stanowią pomocy publicznej de minimis, której limit wynosi 200 000 euro w ciągu kolejnych 3 lat.

Środki z FGŚP wypłaca się na podstawie dostarczanych przez pracodawcę – jednorazowo harmonogramu miesięcznych dopłat i refundacji składek oraz co miesiąc do końca każdego miesiąca – wykazu dotowanych pracobiorców. Pracodawca ma zakaz wypowiedzenia umowy pracobiorcy podczas pobierania za niego dofinansowań do PE lub OW.

Zgodnie z art. 36 ust. 4 specustawy przepisy art. 15g tracą moc po upływie 180 dni od wejścia tarczy w życie, czyli 1.10.2020.

Dofinansowania z FP

Do starosty, właściwego dla swojej siedziby bądź miejsca pracy pracobiorców (za pośrednictwem powiatowego urzędu pracy, dalej PUP), można aplikować o dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracobiorców i należnych od nich składek na ubezpieczenia społeczne (nowy art. 15zzb specustawy). W tym celu przedsiębiorca musi spełniać warunki negatywne wskazane w pkt 3–5 w ramce powyżej i ponadto:

• odnotować w następstwie szerzącej się pandemii spadek obrotów, czyli zmniejszenie sprzedaży towarów lub usług w ujęciu ilościowym bądź wartościowym obliczone jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanych 2 kolejnych mies. kalendarzowych, przypadających między 2.01.2020 a dniem poprzedzającym datę złożenia wniosku, w porównaniu z łącznymi obrotami z analogicznych 2 kolejnych mies. kalendarzowych roku poprzedniego; za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, jeśli 2-miesięczny okres porównawczy zaczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego (kryterium spadku obrotów jest inne niż w przypadku przedsiębiorcy ubiegającego się o dopłaty z FGŚP),
• mieć status mikro, małego lub średniego przedsiębiorcy w rozumieniu Pp (patrz ramka).

Na ile można liczyć

Jeśli spadek obrotów przedsiębiorcy wyniósł:

• co najmniej 30% – należy się dofinansowanie do sumy 50% wynagrodzeń pracobiorców objętych wnioskiem wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak na jednego pracobiorcę maksymalnie 50% minimalnego wynagrodzenia powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne należne od pracodawcy, czyli maksymalnie 1537,38 zł na osobę (zakładając składkę wypadkową na poziomie 2%),
• co najmniej 50% – należy się dofinansowanie do sumy 70% wynagrodzeń pracobiorców objętych wnioskiem wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak na 1 pracobiorcę maksymalnie 70% minimalnego wynagrodzenia powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne należne od pracodawcy, czyli maksymalnie 2152,33 zł na osobę (zakładając składkę wypadkową na poziomie 2%),
• co najmniej 80% – należy się dofinansowanie do sumy 90% sumy wynagrodzeń pracobiorców objętych wnioskiem wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak na 1 pracobiorcę maksymalnie 90% minimalnego wynagrodzenia, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne należne od pracodawcy, czyli maksymalnie 2767,28 zł na osobę (zakładając składkę wypadkową na poziomie 2%).

Jak się ubiegać

Przedsiębiorca składa wniosek o dofinansowanie do PUP w ciągu 14 dni od ogłoszenia naboru przez dyrektora PUP. Jest ono przyznawane ze środków FP (nowy art. 31q specustawy) po podpisaniu umowy ze starostą najwyżej na 3 mies. przypadające od miesiąca złożenia wniosku RM – biorąc pod uwagę szerzącą się pandemię – może ten okres wydłużyć.

Uwaga: dobra wiadomość jest taka, że zgodnie z nowym art. 15zzzh specustawy dofinansowanie do wynagrodzeń pracobiorców z PUP stanowi pomoc publiczną, mającą na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce, o której mowa w Komunikacie Komisji – Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19 (2020/C 91 I/01, DzUrz UE z 20.03.2020).

Dofinansowanie wypłaca się w okresach miesięcznych, po złożeniu przez przedsiębiorcę oświadczenia o zatrudnianiu w danym miesiącu pracowników objętych umową oraz o kosztach wynagrodzenia każdego z pracowników i należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne według stanu na ostatni dzień miesiąca, za który pomoc się należy.

Przedsiębiorca jest obowiązany do utrzymania w zatrudnieniu pracowników objętych umową przez okres dofinansowania oraz po jego zakończeniu – przez okres równy okresowi dotowania. W przeciwnym razie musi zwrócić dofinansowanie bez odsetek, proporcjonalnie do okresu nieutrzymania w zatrudnieniu pracownika, w ciągu 30 dni od dnia doręczenia wezwania starosty.

Uwaga: przedsiębiorca nie otrzyma wsparcia z FP w części, w jakiej te same koszty zostały albo zostaną sfinansowane z innych środków publicznych.