Wyjaśnienia MRPiPS z 17.05.2024 r. w sprawie potrąceń z wypłat pracowniczych

Natomiast stosownie do treści art. 87 § 5 Kp nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości. (…)

Mając na uwadze powyższe regulacje, odnosząc się do kwestii zasad dokonywania potrąceń z nagród, zauważyć należy, iż z treści przywołanego wyżej art. 87 § 5 Kp wynika, iż dyspozycja tego przepisu obejmuje wyłącznie te świadczenia, które zostały taksatywnie wymienione w tym przepisie przez wskazanie konkretnej nazwy świadczenia (np. dodatkowe wynagrodzenie roczne – wypłacane na podstawie odrębnych przepisów) lub wskazanie źródeł wypłaty tych świadczeń (zakładowy fundusz nagród, zysk lub nadwyżka bilansowa). W związku z tym, w niewiążącej ocenie Departamentu tylko wskazane w ww. przepisie świadczenia podlegałyby potrąceniu w całości na zaspokojenie należności alimentacyjnych. Natomiast inne składniki wynagrodzenia o charakterze nagród, przewidziane w zasadach wynagradzania obowiązujących u danego pracodawcy, o których także mowa w art. 105 Kp, podlegałyby ochronie według zasad ogólnych określonych w art. 87–88 Kp. Jednocześnie podkreślić należy, iż w każdym przypadku kwalifikacja danego świadczenia przy ustalaniu zasad stosowania omawianych przepisów Kp o potrąceniach z wynagrodzenia wymaga analizy i oceny charakteru prawnego tego świadczenia w oparciu o przyjęte rozwiązania w systemie wynagradzania obowiązujące u danego pracodawcy.

Przy ustalaniu bowiem, czy dane świadczenie podlega ochronie przed potrąceniem, czy też egzekucji do pełnej wysokości, należy dokonać analizy i oceny, jakie warunki należy spełnić, aby je otrzymać. SN w wyroku z 21.10.2003 r. (I PK 517/02) wypowiedział się w sprawie nagrody jubileuszowej i uznał, że „jej charakter prawny nie jest jednolity. Może ona stanowić składnik wynagrodzenia za pracę, jeżeli odpowiada cechom premii, a więc poddaje się kontroli co do zasad przyznawania i ustalenia jej wysokości. Może być jednak także świadczeniem pozbawionym cech wynagrodzenia, w sytuacji gdy prawo do niej nie zależy od spełnienia obiektywnie określonych przepisami płacowymi warunków, lecz od jej przyznania. W takim razie jest nagrodą”.

Przedstawiając powyższe, Departament informuje, że MRPiPS nie jest uprawnione do ustalania powszechnie obowiązującej wykładni przepisów prawa pracy oraz do analizowania oraz rozstrzygania w konkretnych lub przykładowych stanach faktycznych, powstałych na gruncie stosowania tego prawa, a także dokonywania ich oceny pod względem zgodności z przepisami prawa pracy. W związku z tym przedstawiane przez Departament poglądy prawne nie są wiążące dla stron stosunku pracy, organów PIP, jak i dla sądów.

W obowiązującym systemie prawa nadzór i kontrolę prawidłowości stosowania przepisów prawa pracy sprawuje PIP, która udziela także informacji i porad w tym zakresie, zgodnie z ustawą z dnia 13.04.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (DzU z 2024 r., poz. 97). Natomiast spory ze stosunku pracy rozstrzygają sądy pracy, zgodnie z art. 262 Kp.

(…) Jeżeli pracownik jest zatrudniony na podstawie dwóch odrębnych umów o pracę z tym samym pracodawcą, to zdaniem Departamentu, dokonując potrąceń pracodawca powinien uwzględnić dwie kwoty wolne od potrąceń (odrębnie dla każdego stosunku pracy).